Sự phát triển nhanh chóng của kỹ thuật công nghệ đặt ra trước nhân loại vô số vấn đề - về triết học, về đạo đức, về xã hội. Nhưng có lẽ quan trọng nhất trong những vấn đề hiện nay là: con người sẽ ở đâu trong "vương quốc máy móc" mà chính họ tạo ra?
Ngày nay, phát triển kỹ thuật robot đã làm cho việc sử dụng máy móc hoàn toàn tự động, xe lửa không người lái, xe hơi, máy công cụ nông nghiệp trở thành hiện thực. Những điều này chắc chắn là thành quả khoa học kỹ thuật, nhưng nó có nghĩa gì đối với hàng triệu người bình thường trên thế giới?
Theo tính toán của Liên đoàn Robot Quốc tế (International Federation of Robotics), đến năm 2018, doanh số bán hàng hàng năm trên toàn thế giới của robot công nghiệp sẽ tăng gấp đôi. Nếu máy móc trong nhà máy không cần đến người điều khiển, thì hàng triệu công nhân sẽ trở thành thất nghiệp. Cả người lái xe và nhân viên bán hàng sẽ bị thay thế bằng phương tiện không người lái và máy bán hàng tự động. Điều gì sẽ xẩy ra đối với hàng loạt người trong tương lai, khi tất cả mọi kỹ năng và kinh nghiệm đột nhiên chẳng ai cần đến nữa?
Phía những nhà biện giải cho phát triển khoa học và công nghệ tin rằng, những người này có thể tìm thấy chính mình trong khối ngành nghề sáng tạo! Xin lỗi, thưa các ngài, nhưng không ai cần đến hàng triệu nghệ sĩ, nhạc sĩ và nhà văn! Hơn nữa, không phải tất cả mọi người đều có tài năng tương ứng.
Trong khi đó, theo dự báo của Tổ chức Lao động quốc tế, trong vòng 20 năm tới, do tự động hóa sản xuất, khoảng 137 triệu lao động ở các nước Đông Nam Á có thể mất việc làm. Và đây là 56% dân số Campuchia, Indonesia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam. Xu hướng phát triển như vậy có thể trở thành một thảm họa xã hội thực sự cho những nước đó!
Tình hình ở phương Tây có vẻ tốt hơn một chút do thực tế lĩnh vực dịch vụ đã phát triển từ lâu, trong khi sản xuất công nghiệp đã chuyển đến nhiều nhà máy đặt tại các nước thuộc "thế giới thứ ba". Tuy nhiên, châu Âu và châu Mỹ cũng không được bảo hiểm khỏi hậu quả từ việc tự động hóa lao động. Bởi vì, trong tương lai, máy móc có thể sẽ thay thế không chỉ công nhân và nông dân, mà ngay cả phiên dịch và giáo viên.
Phải làm gì trong tình huống này? Có lẽ, để áp dụng khái niệm về cái gọi là "thu nhập cơ bản vô điều kiện"? Khái niệm này có nghĩa là: tất cả mọi công dân hàng tháng đều nhận được từ nhà nước một số tiền nhất định đủ để đáp ứng nhu cầu của họ, mà không cần phải làm việc. Nói cách khác, nhà nước đơn giản sẽ chi tiền cho công dân như thế?! Tất nhiên, khái niệm này nhìn có vẻ hấp dẫn. Nó cho phép thoát khỏi đói nghèo và làm cho con người có thể tự tin vào tương lai…
Trên thực tế, đó chỉ là một điều không tưởng tiếp theo mà thôi! Không phải tất cả mọi quốc gia đều có thể đủ khả năng áp dụng một hệ thống như vậy. Ngay cả ở các nước phương Tây phát triển về kinh tế, quá trình chuyển đổi theo hướng đó sẽ trở thành gánh nặng nghiêm trọng cho ngân sách. Đó là chưa nói đến các quốc gia nghèo hơn rất nhiều và đông dân cư ở châu Á! Ngoài ra, công việc — đó không chỉ là nguồn thu nhập, mà còn là quá trình giao tiếp, xã hội hóa, khả năng để cảm thấy mình là người cần thiết và được tôn trọng trong xã hội. Không một "thu nhập cơ bản" nào có thể thay thế nổi những điều đó! Không phải ngẫu nhiên mà hầu hết những người châu Âu khi được đặt câu hỏi: liệu họ sẽ ngừng lao động hay không khi nhà nước trả tiền cho họ hàng tháng, đã trả lời phủ nhận.
Con người muốn làm việc và đạt được công nhận bằng công việc của họ. Đáng tiếc là có thể sắp tới họ sẽ không còn cơ hội này. Điều này một lần nữa cho thấy những tác động to lớn của sự phát triển công nghệ có thể xảy ra đối với xã hội của chúng ta. Và sức công phá mạnh mẽ đến mức nào của quả bom có thể đã đặt dưới quá trình phát triển công nghệ.
