Tờ The Wall Street Journal hôm qua dẫn lời nhiều quan chức Mỹ tiết lộ Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương vừa lên kế hoạch tiến hành 2 — 3 hoạt động duy trì tự do hàng hải (FONOP) ở Biển Đông trong vài tháng tới. Động thái này được cho là nhằm tăng cường sự thách thức của Mỹ trước việc Trung Quốc có yêu sách chủ quyền phi lý với một số thực thể ở Biển Đông và vùng biển xung quanh những thực thể này.
Việc lên lịch cho các hoạt động FONOP còn được cho là nhằm loại bỏ những yếu tố chính trị vốn thường chi phối thời gian và địa điểm diễn ra các cuộc tuần tra dưới thời chính quyền của Tổng thống Barack Obama trước kia, trả hoạt động này về với cách tiếp cận quân sự đơn thuần. Dưới thời Tổng thống Obama, các quan chức Lầu Năm Góc thường bức xúc với quá trình lên kế hoạch và tiến hành FONOP, theo The Wall Street Journal. Một số quan chức lý giải rằng các kế hoạch FONOP trước kia thường phải trải qua những thủ tục rất nhiêu khê, được chuyển từ Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương đến Lầu Năm Góc rồi tới Bộ Ngoại giao và Hội đồng An ninh quốc gia trước khi được phê chuẩn hoặc bị bác bỏ, tùy thuộc vào những ưu tiên về chính trị của Nhà Trắng với phía Trung Quốc lúc bấy giờ. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, quá trình yêu cầu triển khai FONOP vẫn không thay đổi nhưng việc phê chuẩn có thể diễn ra nhanh hơn vì Nhà Trắng đã nắm trong tay kế hoạch do Lầu Năm Góc đệ trình từ trước.
Dưới thời Tổng thống Obama chỉ có tổng cộng 4 FONOP được tiến hành ở Biển Đông, song kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức hồi tháng 1 đến nay, hải quân Mỹ đã thực hiện đến 3 FONOP, theo Vụ Khảo cứu quốc hội Mỹ. Đợt tuần tra gần nhất diễn ra vào ngày 10.8, khi khu trục hạm USS John S.McCain áp sát đá Vành Khăn nằm trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền VN nhưng bị Trung Quốc chiếm đóng phi pháp và bồi đắp thành đảo nhân tạo. Giới chức Mỹ cũng lần đầu tiên tiết lộ với tờ The Wall Street Journal rằng có 2 máy bay tuần tra P-8 Poseidon đã bay phía trên tàu USS John S.McCain khi tàu này áp sát Vành Khăn. Đây được cho là lần đầu tiên máy bay tuần tra Mỹ tham gia FONOP ở Biển Đông. Theo các quan chức Mỹ, những FONOP sắp tới nhiều khả năng sẽ không chỉ bao gồm tàu chiến mà còn có cả máy bay.
Phát biểu với tờ The Wall Street Journal, Giám đốc dự án nghiên cứu sự trỗi dậy của Trung Quốc thuộc Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, Mỹ) Bonnie Glaser nhận xét rằng các nước trong khu vực đã có phản ứng tích cực trước sự quyết đoán của Washington khi tiến hành 3 FONOP mới nhất dưới thời Tổng thống Trump.
"Chúng ta cần tiến hành FONOP một cách đều đặn và nhất quán nhằm gửi thông điệp rằng chúng ta không sẵn sàng chấp nhận những tuyên bố chủ quyền biển quá đáng, nhằm thách thức những tuyên bố đó, đồng thời nhấn mạnh rằng những hoạt động của chúng ta ở Biển Đông không khác với những khu vực còn lại của thế giới", — bà Glaser nói.
Trong khi đó, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ David Shear cho rằng việc tiến hành FONOP đều đặn là "ý tưởng hay", nhưng hoạt động này nên nằm trong một chiến lược lớn hơn về Biển Đông và khu vực.
