Giá ô tô tại Việt Nam hiện cao hơn gần 2 lần so với các nước trong khu vực như Thái Lan và Indonesia. Thậm chí, con số này còn lớn hơn nữa nếu so với Hoa Kỳ và Nhật Bản, vốn là những nước có ngành công nghiệp ô tô đã phát triển ổn định.
Ô tô nhập khẩu thống trị thị trường nội địa
Theo báo cáo mới đây của Bộ Công Thương, dù chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của dịch Covid-19 trong mấy năm nay, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam vẫn ghi nhận sự phát triển khá nhanh trong 5 năm gần nhất.
Tính đến cuối năm 2022, cả nước có khoảng hơn 40 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô, trong đó sản lượng sản xuất lắp ráp trong nước đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xe dưới 9 chỗ thị trường nội địa.
Về tiêu dùng, ngành công nghiệp ô tô trong nước đã đạt được kết quả kinh doanh ấn tượng năm 2022 với hơn 500.000 chiếc, kỷ lục cao nhất từ trước tới nay.
Số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam ghi nhận, từ năm 2019 đến nay, sản lượng ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước đã tăng liên tục. Tính riêng trong năm 2022, có gần 440.000 xe xuất xưởng tại Việt Nam.
Tuy nhiên, lượng xe nhập khẩu của Việt Nam vẫn còn rất lớn, với 176.590 xe nhập về trong năm 2022.
Dù lượng xe nhập khẩu vẫn ít hơn xe sản xuất, lắp ráp trong nước, con số này vẫn tăng liên tục trong 5 năm qua, gấp đôi giai đoạn trước năm 2018. Đáng chú ý, nhiều hãng xe ngoại có nhà máy ở Việt Nam nhưng vẫn nhập xe nguyên chiếc 80-90% lượng xe bán ra.
Bên cạnh đó, thị trường ô tô trong nước còn phải cạnh tranh với các quốc gia thành viên của CPTPP và EVFTA trong 7-10 năm tới, khi thuế nhập khẩu dần về 0%. Điều này có nghĩa là, ngoài nhập xe nguyên chiếc, các doanh nghiệp FDI còn tăng nhập khẩu linh, phụ kiện, phụ tùng khi thuế về 0%.
"Đây là xu hướng không có lợi cho phát triển lâu dài của công nghiệp ôtô trong nước. Việt Nam có thể thành thị trường để các nước có công nghiệp ô tô phát triển hơn như Thái Lan, Indonesia khai thác”, Bộ Công Thương lo ngại.
Báo cáo của Bộ Công Thương cho rằng, trong bối cảnh hội nhập, nếu Chính phủ và các bộ ngành không kịp thời có những chính sách, giải pháp phù hợp để khuyến khích, hỗ trợ ngành sản xuất trong nước phát triển, Việt Nam sẽ trở thành thị trường tiêu thụ xe cho các hãng FDI, dẫn đến tình trạng toàn bộ thị trường xe con là nhập khẩu.
Đó là chưa nói đến việc, nhiều nguyên vật liệu trong sản xuất (thép chế tạo, nhựa, chất dẻo) vẫn phải nhập khẩu, làm giảm tính chủ động, cạnh tranh của sản phẩm.
Vì sao giá ô tô ở Việt Nam còn cao?
Bộ Công Thương cũng lưu ý, mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước vẫn chưa đáp ứng tiêu chí của ngành sản xuất ô tô thực sự (do phần lớn mới ở mức độ lắp ráp đơn giản), dây chuyền sản xuất hầu như chỉ gồm 4 công đoạn chính là hàn, sơn, lắp ráp, kiểm tra. Đặc biệt, giá bán xe vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực.
Thời điểm hiện nay, giá ô tô tại Việt Nam cao hơn gần 2 lần so với các nước trong khu vực như Thái Lan và Indonesia. Thậm chí, con số này còn lớn hơn nữa nếu so với các nước như Hoa Kỳ và Nhật Bản, vốn là các quốc gia có ngành công nghiệp ô tô đã phát triển ổn định.
Bộ Công Thương lý giải, nguyên nhân khiến giá xe tại Việt Nam ở mức cao là do thuế và phí cao, trong khi sản lượng tích lũy trong nước thấp (các doanh nghiệp đang sản xuất dưới rất xa so với công suất thiết kế).
Thêm vào đó, chất lượng xe sản xuất, lắp ráp trong nước vẫn chưa thực sự bằng xe nhập khẩu; chưa tạo ra sự hợp tác - liên kết và chuyên môn hóa giữa các doanh nghiệp trong sản xuất - lắp ráp ô tô và sản xuất phụ tùng linh kiện; chưa thiết lập được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn.
Để kích cầu trong ngắn hạn, các nhà sản xuất, lắp ráp xe và doanh nghiệp nhập khẩu kiến nghị giảm 50% phí trước bạ trong năm nay. Chính phủ đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu phương án giảm phí phù hợp cho xe lắp ráp, sản xuất trong nước.
Về dài hạn, các doanh nghiệp mong muốn Chính phủ có giải pháp toàn diện để kích cầu, tăng quy mô thị trường thông qua cắt giảm thuế, phí, phát triển hạ tầng giao thông hoặc đưa ra chính sách hỗ trợ đặc biệt ngành sản xuất xe trong nước.