Trong vụ đưa hối lộ liên quan đến vụ án buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh xảy ra tại Công ty CP VN Pharma, ngoài việc sai lầm trong xác định tội danh thì dư luận còn quan tâm đến việc hành vi của bị cáo Ngô Anh Quốc có thể được miễn tội hay không.
CQĐT trước, sau đều đề nghị miễn tội
Theo đó, ban đầu Ngô Anh Quốc (cựu phó tổng giám đốc VN Pharma) được Cơ quan ANĐT Bộ Công an miễn trách nhiệm hình sự (TNHS) về hành vi đưa hối lộ. Hai bị cáo Dương Kim Sơn (giám đốc Công ty Luật TNHH Minh Sơn) và Lê Phú Toàn (phó chủ tịch HĐQT Công ty CP Đầu tư Thạch Bàn) bị khởi tố về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Sau đó VKSND Tối cao ra cáo trạng đồng quan điểm với CQĐT.
Nhưng sau đó TAND TP Hà Nội và chính VKSND Tối cao lại hai lần trả hồ sơ, yêu cầu điều tra Quốc về hành vi đưa hối lộ. Tháng 7-2017, CQĐT có kết luận điều tra bổ sung, một lần nữa giữ nguyên quan điểm miễn TNHS đối với Quốc vì đã chủ động tự thú. Ba tháng sau VKSND Tối cao có công văn yêu cầu CQĐT khởi tố, từ đó Quốc bị khởi tố về tội đưa hối lộ.
Dù vậy, trong kết luận điều tra, CQĐT vẫn cho rằng trước khi tội phạm bị phát hiện, Quốc đã chủ động tố giác và khai báo rõ về hành vi phạm tội của mình và người khác. Sự tố giác của Quốc đã giúp CQĐT kịp thời ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Quá trình điều tra, bị can thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tích cực hợp tác với CQĐT để lập công chuộc tội… CQĐT cho rằng cần vận dụng thỏa đáng chính sách hình sự đối với người đưa hối lộ đã chủ động tố giác.
Xử sơ thẩm, TAND TP Hà Nội đã tuyên phạt Quốc năm năm tù về tội đưa hối lộ, Sơn ba năm tù, Toàn hai năm tù về tội môi giới hối lộ. Ngay sau phiên tòa này, Cơ quan ANĐT Bộ Công an có văn bản gửi chánh án TAND Tối cao và viện trưởng VKSND Tối cao.
Theo đó, suốt quá trình điều tra vụ án, quan điểm của CQĐT nhất quán việc đề nghị miễn, giảm TNHS cho Quốc. Trước khi kết luận điều tra, CQĐT đã họp với VKSND Tối cao thống nhất đánh giá việc miễn TNHS cho Quốc theo khoản 6 Điều 289 BLHS 1999. HĐXX sơ thẩm tuyên các mức án trên là không đánh giá đúng mức độ hành vi phạm tội nghiêm trọng của Sơn và Toàn, tuyên án dưới mức đề nghị của VKS, ngược lại Quốc là người bị mức án nặng nhất. Việc này gây bức xúc trong dư luận, sẽ như một lời cảnh báo những người đưa hối lộ không nên tự thú. Cơ quan này đề nghị chánh án TAND Tối cao có ý kiến với TAND Cấp cao tại Hà Nội khi xét xử phúc thẩm cần vận dụng thỏa đáng chính sách hình sự để có mức án phù hợp hoặc miễn TNHS đối với Quốc.
Tuy nhiên, tại phiên xử phúc thẩm, TAND Cấp cao tại TP.HCM lại tuyên y án với Quốc và giảm án cho Sơn từ ba năm xuống còn 17 tháng 17 ngày tù, Toàn từ hai năm xuống còn 14 tháng 30 ngày tù (đúng bằng thời gian tạm giam).
Xử lý quá nặng nề?
Theo ThS Võ Văn Tài (Trường Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm sát TP.HCM), hành vi của bị cáo Quốc đã phạm tội đưa hối lộ. Nhưng theo khoản 7 Điều 364 BLHS 2015 thì người đưa hối lộ tuy không bị ép buộc nhưng đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác thì có thể được miễn TNHS và được trả lại một phần hoặc toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ.
Thực tế là trước khi Quốc tố cáo thì cơ quan chức năng không biết có vụ án này nên phải xem Quốc chủ động khai báo, chủ động tố giác trước khi hành vi phạm tội bị phát giác. Với nhận thức hành vi sai trái của mình, Quốc đã chủ động khai báo, tố giác tội phạm để tránh các hậu quả xảy ra. CQĐT cũng thừa nhận có việc tự thú của Quốc thì vụ án mới bị khởi tố nên có cơ sở để miễn TNHS.
Đây là vụ án lớn, liên quan đến việc xâm phạm các hoạt động tư pháp nên việc tự thú của Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc phá án nên phải được ghi nhận.
“Tôi nghĩ tòa cần vận dụng chính sách khoan hồng và các cơ sở pháp lý như trên để tuyên miễn TNHS cho Quốc. Mức án năm năm tù trong khi thuộc diện được miễn TNHS là quá nặng nề chưa hợp tình, hợp lý” - ThS Tài nói.
Luật sư Nguyễn Văn Hồng, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho rằng Quốc đủ điều kiện để được xem xét miễn TNHS. Cụ thể là khoản 6 Điều 289 BLHS 1999 quy định người đưa hối lộ đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác thì có thể được miễn TNHS và được trả lại một phần hoặc toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ. Trong vụ này, cả CQĐT và VKS đều xác định bị cáo Quốc tự thú trước khi bị phát giác, góp phần hiệu quả vào việc phá án. Bản thân bị cáo cũng ăn năn hối cải, tích cực khai báo, hợp tác với CQĐT để lập công chuộc tội, đáng được miễn TNHS.
TS Phan Anh Tuấn, Trưởng bộ môn Luật hình sự, ĐH Luật TP.HCM, thì cho rằng khoản 7 Điều 364 BLHS 2015 dùng từ “có thể”. Tức là tùy từng trường hợp cụ thể cho miễn TNHS (miễn TNHS tùy nghi) đối với người phạm tội, chứ không phải là bắt buộc. Việc dùng từ “có thể” nhằm tránh việc lợi dụng quy định để đưa hối lộ nhưng sau đó thấy không đạt yêu cầu thì tố cáo và yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội tham nhũng...