Việt Nam đối mặt nguy cơ khủng hoảng năng lượng?
Tạp chí Financial Times (FT) mới đây đã có bài bình luận về những khó khăn mà nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt ở thời điểm hiện tại, nguy cơ thiếu hụt năng lượng ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và đời sống cũng như áp lực không nhỏ mà Hà Nội phải đối mặt trước những thách thức từ phía Trung Quốc.
Theo FT, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực tìm các giải pháp chống lại cuộc khủng hoảng năng lượng sắp xảy ra, có nguy cơ gây thiếu điện trong vòng hai năm tới và cản trở tương lai tươi sáng của một trong những nền kinh tế đang phát triển nhanh nhất châu Á.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc cảnh báo rằng tình trạng thiếu điện có thể xảy ra ngay sau năm 2021 và chỉ đạo các Bộ, ngành đẩy nhanh các dự án nhà máy đang bị đình trệ, đổi mới phương pháp thực hiện giám sát tiến độ các dự án điện này. Tương lai của một nền kinh tế với nhiều hoạt động kinh doanh sản xuất phụ thuộc vào quá trình sử dụng nhiều năng lượng đang bị đe dọa. Việt Nam hiện vẫn được coi là điểm thu hút đầu tư toàn cầu nhờ nguồn vốn FDI liên tục đổ vào trong nước, đồng thời, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, Hà Nội chính là bên được hưởng lợi từ xung đột thương mại Mỹ-Trung.
Theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, giai đoạn 2016-2030 có tổng cộng 116 dự án nguồn điện đưa vào vận hành (chưa bao gồm các nguồn năng lượng tái tạo chưa ghi rõ tên hoặc chưa lập dự án), trong đó có 43 dự án thuỷ điện, 57 dự án nhiệt điện, 11 dự án năng lượng tái tạo, 3 dự án thuỷ điện tích năng và 2 dự án điện hạt nhân. Với quy hoạch nêu trên, dự báo sản lượng điện thương phẩm đến năm 2020 theo các phương án cơ sở là 235 tỷ kWh và phương án cao là 245 tỷ kWh, theo đó tốc độ tăng trưởng điện thương phẩm bình quân trong giai đoạn 2016-2020 theo các phương án tương ứng: 10,34% và 11,26%.
“Trong trường hợp các tổ máy phát điện không đáp ứng yêu cầu về độ tin cậy vận hành hoặc không đảm bảo đủ nhiên liệu (than, khí) cho phát điện, có thể đối mặt nguy cơ thiếu điện vào năm 2020”, trang điện tử chính phủ cho biết.
Việt Nam khủng hoảng năng lượng vì Trung Quốc?
Việt Nam phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng năng lượng tiềm tàng ở cả hai mặt trận cùng một lúc. Thứ nhất là ngoài sự thiếu hụt năng lượng phục vụ sản xuất, mà cả chính phủ, Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cùng nhiều ban ngành, chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo từ lâu. Kế tiếp chính là “áp lực mạnh mẽ” đến từ chiến thuật “hung hăng”, “bắt nạt” thậm chí đe dọa của Trung Quốc khi Bắc Kinh liên tục gây áp lực, căng thẳng đối với các hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí trên biển của Việt Nam.
Theo Financial Times: “Dù đã có chiến lược tinh tế và khôn ngoan, nhưng đối với một quốc gia đang nỗ lực cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc trên các bình diện ngoại giao và kinh tế như Việt Nam, Hà Nội sẽ phải đối mặt với những lựa chọn năng lượng ngắn hạn. Điều này sẽ có ý nghĩa địa chính trị trong nhiều năm tới”.
“Các nguồn cung tiềm năng từ Việt Nam dự trữ dầu khí trong nước đã gặp phải những thách thức và chậm trễ, cả về khả năng tài chính của công ty dầu khí quốc gia trong việc phát triển các tài nguyên đó, lẫn do những tranh chấp hàng hải và căng thẳng chính trị”, theo Andrew Harwood, Giám đốc nghiên cứu của Tổ dầu khí thượng nguồn tại Wood Mackenzie, Singapore.
“Đã có ý kiến quan tâm về việc Việt Nam sẽ đáp ứng nhu cầu năng lượng trong tương lai như thế nào”.
Cho đến nay, ngành điện lực ở Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào than đá, dầu khí và thủy điện. Tuy nhiên, một số dự án như vậy đã bị trì hoãn trong những năm gần đây do trở ngại đến từ thói quan liêu hoặc các nhà đầu tư nước ngoài không có khả năng đảm bảo các dự án của họ cho các khoản bảo lãnh từ chính phủ. Năm 2016, Hà Nội đã từ bỏ chương trình năng lượng hạt nhân.
Các nhà phân tích chính phủ và trong lĩnh vực công nghiệp cho biết, nước này hiện đang đẩy nhanh tiến độ về dự án năng lượng mặt trời, nghiên cứu nhập khẩu khí hóa lỏng quy mô lớn và xem xét nhập khẩu điện từ các nước láng giềng.
Đầu tháng này, cánh đồng năng lượng mặt trời trị giá 391 triệu đô la, lớn nhất Đông Nam Á, đã bắt đầu hoạt động tại Tây Ninh, miền nam Việt Nam. EVN, công ty điện lực nhà nước cho biết hồi tháng trước rằng hơn 4.000 hộ gia đình đã lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời trên mái nhà trong ba tháng qua với tổng công suất 200MW. Một hệ thống 300MW khác được lắp vào cuối năm 2019.
“Sự tăng trưởng nhanh chóng của thị trường năng lượng mặt trời vào năm 2019 là một dấu hiệu cho thấy chính phủ đã tiến hành đa dạng hóa sản xuất điện, với sự nhấn mạnh vào năng lượng tái tạo như một giải pháp”, theo ông Gavin Smith, Giám đốc dự án Phát triển sạch với Dragon Capital tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Tuy nhiên, ông nói thêm: “Vẫn còn phải xem liệu sự tăng trưởng nhanh chóng của năng lượng tái tạo kể từ năm 2018 có đủ để chống lại nguy cơ mất điện trong ba năm tới.
Năng lượng đã kìm hãm sự tăng trưởng của các nền kinh tế đang phát triển khác. Nam Phi đã phải đối mặt với tình trạng mất điện thường xuyên vì Eskom, tập đoàn quốc gia, đã không đáp ứng đủ công suất trong những năm gần đây để theo kịp nhu cầu xã hội.
Nhu cầu về điện ở Việt Nam đang tăng khoảng 9% một năm, nhanh hơn so với tốc độ nền kinh tế, vốn tăng hơn 7% trong năm 2018. Một quan chức đã xác nhận rằng có một số rủi ro về tình trạng thiếu điện trong những tình huống cực kỳ bất ngờ, rất có thể là khi các hồ chứa cung cấp năng lượng cho các dự án đập thủy điện sắp hết.
Hà Nội đang theo đuổi các thay đổi kỹ thuật, bao gồm cả việc tăng nhập khẩu điện từ Lào. Các quan chức cũng đã thảo luận về khả năng nhập khẩu điện từ Trung Quốc.
Các công ty và quan chức Mỹ đang thúc đẩy LNG (khí hóa lỏng) là một giải pháp cho nhu cầu sức mạnh của Việt Nam. Việc bán LNG là một cách để giảm thặng dư thương mại kỷ lục của Mỹ, vốn là vấn đề gây căng thẳng với chính quyền Trump.
Tuy nhiên, khí hóa lỏng sẽ không phải là giải pháp đủ nhanh để chống lại khủng hoảng năng lượng sắp xảy ra.
Khả năng khai thác khí đốt ngoài khơi của Việt Nam hiện đang được đặt ra. Từ đầu tháng 7, một tàu khảo sát của Trung Quốc, Hải Dương Địa Chất 8, đã thực hiện cuộc khảo sát ngoài khơi bờ biển phía nam gần Lan Tây-Lan Đỏ, lĩnh vực đang được phát triển bởi Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và Rosneft của Nga - động thái được Mỹ mô tả là “hành vi cưỡng chế”.
Bộ Ngoại giao Việt Nam nói về dự án mỏ khí Cá Voi Xanh và ExxonMobil
Trước đó, ngày 12.9, khi đưa ra tuyên bố khẳng định dự án hợp tác khai thác dầu khí giữa tập đoàn Mỹ ExxonMobil với PVN Việt Nam, bà Lê Thị Thu Hằng phủ nhận tin đồn cho rằng gã khổng lồ dầu mỏ của Hoa Kỳ đang có kế hoạch rút khỏi dự án mỏ khí Cá Voi Xanh tại Biển Đông.
Tại phiên họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao Việt Nam, người phát ngôn khẳng định đã nhận được thông tin dữ liệu về tình hình hợp tác của ExxonMobil với Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam.
“Theo chúng tôi được biết, tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam đã có thông tin cho biết các dự án dầu khí ở miền Trung Việt Nam, bao gồm các dự án trên biển và trên bờ được tổ hợp nhà thầu PVN, Tổng công ty thăm dò và khai thác dầu khí ExxonMobil triển khai theo kế hoạch”, bà Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh.
Trong thông cáo báo chí mà Tổng Công ty dầu khí quốc gia Việt Nam phát đi ngày 12.9 nêu rõ “PVN không bình luận” với các thông tin xung quanh dự án dầu khí ở miền Trung.