Thông tin mới nhất về dân số Việt Nam: Kết quả Tổng điều tra dân số, nhà ở năm 2019
Hội nghị công bố kết quả chính thức và tổng kết Tổng điều tra dân số, nhà ở năm 2019 diễn ra hôm 19.12 tại Hà Nội do Tổng Cục Thống kê tổ chức.
Tham dự và chủ trì Hội nghị có đồng chí Vương Đình Huệ, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và Nhà ở Trung ương. Ngoài ra còn có Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm cùng đại diện nhiều Bộ, ban, ngành, đoàn thể trung ương và địa phương cùng các cơ quan hữu quan.
Theo kết quả chính thức được Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương công bố tại sự kiện này và được xác nhận trong thông cáo báo chí kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cho biết:
“Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 được tiến hành vào thời điểm 0 giờ ngày 01.4.2019 theo Quyết định số 772/QĐ-TTg ngày 26.6.2018 của Thủ tướng Chính phủ. Tổng số dân của Việt Nam là 96.208.984 người, trong đó, dân số nam là 47.881.061 người, chiếm 49,8% và dân số nữ là 48.327.923 người, chiếm 50,2%”, văn bản của Tổng Cục Thống kê khẳng định.
Việt Nam là quốc gia đông dân thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (chỉ sau Indonesia và Philippines) và đứng thứ 15 các nước đông dân nhất thế giới. Sau 10 năm, quy mô dân số Việt Nam tăng thêm 10,4 triệu người. Giai đoạn 2009-2019, tỷ lệ tăng dân số bình quân là 1,14%/năm giảm nhẹ so với mức 1,18%/năm của giai đoạn 1999-2009.
Tổng Cục Thống kê cho biết, đây là cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở lần thứ năm ở Việt Nam kể từ khi đất nước thống nhất vào năm 1975. Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 thu thập thông tin cơ bản về dân số và nhà ở trên toàn bộ lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam phục vụ hoạch định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và giám sát các Mục tiêu phát triển bền vững.
Theo đó, Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 thu thập thông tin cơ bản về dân số và nhân khẩu học của trên 96,2 triệu người là nhân khẩu thực tế thường trú tại gần 26,9 triệu hộ dân cư sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam vào thời điểm 0 giờ ngày 01.4.2019.
Việt Nam có cơ cấu dân số vàng?
Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng, đồng thời là Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương thông tin cho hay, thông tin thu được từ Tổng điều tra dân số và nhà ở là “bằng chứng tin cậy, căn cứ quan trọng và hữu ích” phục vụ hoạch định các chính sách phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam.
“Kết quả số liệu chính thức công bố ngày hôm nay sẽ tiếp tục cung cấp bổ sung các thông tin về tình hình dân số, nhân khẩu học, chất lượng dân số và các điều kiện ở của nhân dân một cách đầy đủ và chi tiết hơn”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
Như vậy, dù Việt Nam, trên thực tế, vẫn đang ở trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng nhưng tốc độ già hóa dân số đang tăng nhanh, đòi hỏi phải vừa đồng thời thực hiện các chính sách để thích ứng với già hóa dân số, vừa phải tranh thủ tân dụng nguồn nhân lực vàng cho phát triển kinh tế, tạo bứt phá để vượt qua bẫy thu nhập trung bình.
“Số liệu từ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cho thấy bức tranh về giáo dục, chăm sóc y tế, sức khỏe, di cư và đô thị hóa, giải quyết việc làm, nhà ở và nhiều vấn đề xã hội khác ở Việt Nam về cơ bản đã được cải thiện trong 10 năm qua. Tuy vậy, vẫn còn tồn tại sự tụt hậu, kém phát triển ở một số lĩnh vực, các nhóm dân số yếu thế cũng như tại các vùng, miền khác nhau mà cơ chế chính sách chưa ‘bao phủ’ được hết, đây là những khoảng trống chính sách cần tiếp tục được tập trung để cải thiện trong thời gian tới”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng thừa nhận.
Phát biểu tại Hội nghị, Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thống Kê Nguyễn Bích Lâm cho biết, hiện tại, mật độ dân số của Việt Nam là 290 người/km2, tăng 31 người/km2 so với năm 2009 và là quốc gia có mật độ dân số đứng thứ ba trong khu vực Đông Nam Á (sau Philippines và Singapore).
“Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ là hai vùng có mật độ dân số cao nhất toàn quốc, tương ứng là 1.060 người/km2 và 757 người/km2. Trung du và miền núi phía Bắc và Tây Nguyên là hai vùng có mật độ dân số thấp nhất, 132 người/km2 và 107 người/km2. Tỷ số giới tính của dân số là 99,1 nam/100 nữ”, ông Nguyễn Bích Lâm thông tin.
Như vậy, chênh lệch giới tính nam/nữ hiện tại ở Việt Nam theo số liệu trên là không quá lớn. Ngoài ra, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam là 73,6 tuổi. Trong đó, nữ giới vẫn có tuổi thọ cao hơn nam giới, tương đương là 76,3 tuổi và 71.
Một vấn đề gây chú ý chính tại Hội nghị đó hiện tượng kết hôn sớm, trước 18 tuổi còn khá cao. Theo Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thống Kê Nguyễn Bích Lâm cho biết, Việt Nam hiện có 9,1% phụ nữ trong độ tuổi từ 20-24 kết hôn lần đầu trước 18 tuổi. Trung du và miền núi phía Bắc và Tây Nguyên là hai vùng có tỷ lệ phụ nữ từ 20-24 tuổi kết hôn lần đầu trước 18 tuổi cao nhất cả nước, lần lượt là 21,5%, 18,1%.
Đặc biệt, Việt Nam vẫn duy trì mức sinh ổn định trong 10 năm qua với xu hướng sinh hai con, khi tổng tỷ suất sinh là 2,09 con/phụ nữ, dưới mức sinh thay thế.
“Tổng tỷ suất sinh của khu vực thành thị là 1,83 con/phụ nữ; khu vực nông thôn là 2,26 con/phụ nữ. Phụ nữ có trình độ đại học có mức sinh thấp nhất (1,85 con/phụ nữ), thấp hơn khá nhiều so với phụ nữ chưa bao giờ đi học (2,59 con/phụ nữ). TPHCM là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước (1,39 con/phụ nữ), Hà Tĩnh là tỉnh có mức sinh cao nhất (2,83 con/phụ nữ)”, Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thống kê cho biết.
Những vấn đề nóng của dân số Việt Nam
Theo kết quả Tổng điều tra dân số, hiện tại ở Việt Nam, tình trạng sinh con ở tuổi chưa thành niên vẫn còn tồn tại. Cụ thể, các em gái chưa thành niên (từ 10-17 tuổi) sinh con trong 12 tháng trước thời điểm điều tra chiếm tỷ trọng 3,3%. Đặc biệt, cao nhất ở trung du và miền núi phía Bắc (9,7%) và Tây Nguyên (6,8%).
Theo Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thống kê, tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam có xu hướng tăng hơn so với mức sinh học tự nhiên từ năm 2006 đến nay, năm 2018 là 114,8 bé trai/100 bé gái, năm 2019 là 111,5 bé trai/100 bé gái. Như vậy, nhiều khả năng, trong tương lai, chênh lệch giới tính nam/nữ của Việt Nam sẽ là vấn đề cần chú tâm của xã hội.
Theo thông cáo báo chí của Tổng Cục Thống kê, hiện ở Việt Nam dân số thuộc dân tộc Kinh là 82.085.826 người, chiếm 85,3%. Trong 53 dân tộc thiểu số, 6 dân tộc có dân số trên 1 triệu người là: Tày, Thái, Mường, Mông, Khmer, Nùng (trong đó dân tộc Tày có dân số đông nhất với 1,85 triệu người). 11 dân tộc có dân số dưới 5 nghìn người, trong đó Ơ Đu là dân tộc có dân số thấp nhất (428 người). Địa bàn sinh sống chủ yếu của người dân tộc thiểu số là vùng Trung du và miền núi phía Bắc và Tây Nguyên.
Ngoài ra, đối với tình hình tôn giáo ở Việt Nam cũng có nhiều thông tin đáng chú ý. Theo đó, tính đến thời điểm Tổng điều tra năm 2019, có 16 tôn giáo được phép hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam. Tổng số có 13,2 triệu người theo tôn giáo, chiếm 13,7% tổng dân số cả nước. Trong đó, số người theo Công giáo là đông nhất với 5,9 triệu người, chiếm 44,6% tổng số người theo tôn giáo và chiếm 6,1% tổng dân số cả nước. Tiếp đến là số người theo Phật giáo với 4,6 triệu người, chiếm 35% tổng số người theo tôn giáo và chiếm 4,8% dân số cả nước.
Bên cạnh đó, mặc dù, dân số liên tục tăng nhưng hiện tượng dân di cư đang có dấu hiệu giảm cả về số lượng và tỷ lệ.
“Trong số 88,4 triệu dân từ 5 tuổi trở lên, số người di cư là 6,4 triệu người, chiếm 7,3%. Đông Nam Bộ là điểm đến thu hút nhất đối với người di cư (1,3 triệu người nhập cư), tiếp đến là Đồng bằng sông Hồng. Toàn quốc có 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có tỷ suất di cư thuần dương, nghĩa là người nhập cư nhiều hơn người xuất cư. Trong đó, tỉnh Bình Dương có tỷ suất di cư thuần dương cao nhất (200,4%o) với hơn 489.000 người nhập cư nhưng chỉ có khoảng 38.000 người xuất cư khỏi tỉnh này trong 5 năm trước. Như vậy, cứ 5 người từ 5 tuổi trở lên ở tỉnh Bình Dương thì có 1 người đến từ tỉnh khác. Tiếp theo là Bắc Ninh, TPHCM và Đà Nẵng”, kết quả điều tra chỉ rõ.
Bên cạnh đó, hiện nay, Việt Nam đang có 43% người di cư phải sống trong điều kiện nhà thuê, mượn. Bắc Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Cần Thơ và các địa phương có nhiều khu công nghiệp thu hút đông lao động phổ thông là những nơi có tỷ lệ người di cư phải thuê/mượn nhà cao nhất.
Cổng thông tin điện tử Chính phủ dẫn nhận định của bà Naomi Kitahara, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cho biết: “Thành công này bổ sung thêm vào bảng thành tích về năng lực ấn tượng của Chính phủ Việt Nam trong việc điều phối và thực hiện tổng điều tra dân số và nhà ở, cũng như các cuộc điều tra dân số có quy mô khác. Việt Nam vẫn đang trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng, khi mà dân số ở trong độ tuổi lao động vẫn đang gấp đôi số người ở trong độ tuổi phụ thuộc. Đây chính là cơ hội tuyệt vời cho phát triển kinh tế - xã hội nếu có các chính sách phù hợp về phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là chính sách phát triển nguồn lực cho thanh niên, tạo việc làm, chăm sóc sức khỏe tình dục và sức khỏe sinh sản, đảm bảo quyền bình đẳng giới”.
Tuy nhiên, tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn chưa được cải thiện nhiều. Tức, có thể vẫn còn hiện tượng “lựa chọn giới tính thai nhi” khi sinh với nguồn gốc sâu xa từ văn hóa truyền thống của nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Theo giới chuyên gia, việc lựa chọn giới tính thai nhi cần phải được dừng lại và Chính phủ cũng cần tăng cường thực hiện các chính sách pháp lý để nhằm ngăn chặn vấn đề này.
Việt Nam chưa giàu đã già?
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đánh giá cao cố gắng, nỗ lực của các thành viên Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương, các bộ, ngành, địa phương, cùng với sự hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt tình của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc, các tổ chức quốc tế tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, đại diện Chính phủ Việt Nam cho biết, việc ứng dụng thành công công nghệ thông tin trong một cuộc tổng điều tra quy mô lớn đã tạo được tiếng vang trên phạm vi quốc tế.
“Việt Nam là nước đầu tiên và duy nhất cho đến thời điểm hiện nay sử dụng thiết bị di động của điều tra viên thống kê cho công tác thu thập thông tin với nhiều chủng loại thiết bị khác nhau mà vẫn đem lại thành công với chi phí rẻ. Thành công này đã được các nước trên thế giới thừa nhận; đã có những nước đến Việt Nam để học tập kinh nghiệm (Sri Lanka, Nepal)”, Phó Thủ tướng cho biết.
“Rủi ro của hệ thống thông tin là rủi ro có tính hệ thống, phải quản lý thật chặt, bảo vệ an toàn dữ liệu, để trên cơ sở dữ liệu đó, có phân tích, đánh giá các báo cáo chuyên đề, báo cáo với Đảng, Chính phủ, các cơ quan nhà nước, phục vụ các địa phương trong hoạch định chính sách, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội”, đồng chí Vương Đình Huệ nói.
Yêu cầu Ban chỉ đạo cần tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh, đảm bảo phát triển bền vững, tạo công bằng cho người dân, Phó Thủ tướng Trương Đình Huệ còn đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tổng cục Thống kêc ần tiếp tục khai thác số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở để biên soạn các báo cáo chuyên đề chuyên sâu của từng lĩnh vực như già hóa dân số, di cư và đô thị hóa, lao động việc làm, giáo dục và đào tạo, tận dụng thời kỳ cơ cấu dân số vàng trong quá trình phát triển bứt phá, vượt bẫy thu nhập trung bình của Việt Nam.
Chia sẻ về số người ở độ tuổi từ 15-64 tuổi chiếm 68%, cứ có 1 người phụ thuộc thì có 2 người đi làm, nhưng tốc độ già hóa dân số rất nhanh, chỉ số già hóa 48,8%, tăng 13,3 điểm phần trăm so với 10 năm trước và tăng 2 lần so với 20 năm trước, là một trong những nước có tốc độ già hóa nhanh nhất trong khu vực, Phó Thủ tướng nhấn mạnh:
“Yếu tố dân số là rất quan trọng để phát triển đất nước, do đó, cần phân tích các vấn đề trên để vượt được ngưỡng thu nhập trung bình lên mức trung bình cao và thu nhập cao, khắc phục cho được tình trạng chưa giàu đã già”.
Ngoài ra, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cũng chỉ đạo Bộ KH&ĐT, Tổng cục Thống kê chủ trì tổng hợp dữ liệu tổng điều tra để cung cấp cho các tiểu ban chuẩn bị Văn kiện Đại hội Đảng và Đại hội Đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIII và 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để phục vụ đánh giá, xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm, 5 năm, 10 năm tại các địa phương trên khắp cả nước.
Đại diện Chính phủ cũng yêu cầu Tổng cục Thống kê tính lại tỷ lệ GRDP cho các tỉnh. Phó Thủ tướng đề nghị cơ quan này nghiên cứu, thử nghiệm và đưa vào áp dụng cách thức cập nhật số liệu dân số hàng năm từ cơ sở dữ liệu của Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, đảm bảo cung cấp dữ liệu về dân số hàng năm, tiết kiệm kinh phí và để 10 năm tới không cần thực hiện tổng điều tra dân số và nhà ở như hiện nay.
Kết thúc Hội nghị, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho 14 tập thể và 30 cá nhân đã có thành tích xuất sắc trong công tác Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019.
Với những kết quả đạt được từ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, đây sẽ là động lực để hiện thực hóa khát vọng về một đất nước Việt Nam thịnh vượng, phồn vinh và hạnh phúc.