Đồng thời, năm 2020, ông mong đề xuất cải cách chữ quốc ngữ, tiếng Việt cải tiến sẽ được đưa vào thử nghiệm.
PGS. TS Bùi Hiền: Chỉ nên nghỉ Tết 3 ngày, bỏ lì xì, xông đất
Chia sẻ với báo giới những ngày đầu xuân Canh Tý 2020, PGS.TS Bùi Hiền đã nêu những quan điểm thẳng thắn của ông về cắt ngắn thời gian nghỉ Tết Nguyên đán, phương thức đón Tết cũng như những phong tục không còn phù hợp cần cởi bỏ.
Theo đó, trải qua 85 lần đón Tết, PGS.TS Bùi Hiền cho rằng, Tết nay khác Tết xưa rất nhiều. Cụ thể, trao đổi với báo Thanh Niên, ông cho rằng, trước kia, mỗi khi Tết đến xuân về, các thành viên trong mỗi gia đình, dòng họ chỉ “loanh quanh trong xóm, trong làng” nên Tết là dịp để quay quần, ông bà, cha mẹ, con cháu có điều kiện cùng nhau cúng bái, gói bánh, đón giao thừa, chúc Tết, mừng xuân. Theo ông, những điều đó tạo nên không khí và ý nghĩa của ngày Tết.
“Như thế rất vui, còn ngày nay, một gia đình có nhiều thành viên thì mỗi người một nơi, con cái người nam kẻ bắc, có khi ở tận nước ngoài việc tụ họp không còn được đầy đủ. Và xã hội có nhiều thay đổi, nhiều yếu tố tác động khiến cuộc sống con người khác đi, nên tết cũng khác xưa nhiều”, PGS.TS Bùi Hiền chia sẻ.
Nói về vấn đề sum họp, đoàn tụ gia đình hay “Tết đoàn viên” khi dù đi đâu, ở đâu, sinh sống đất khách quê người, thì người Việt Nam vẫn hướng về gia đình, trở về bên người thân dịp Tết đến, xuân về, quây quần bên nhau trong những thời khắc quan trọng và thiêng liêng như cúng Tổ tiên hay cùng đón Giao thừa, PGS.TS Bùi Hiền cho biết, đây lại được xem là “gánh nặng” đối với rất nhiều người nếu chỉ đợi Tết mới sum vầy, đoàn tụ gia đình.
“Đó là chưa kể do cả năm mới có cơ hội tụ họp nên người ta khó từ chối nhau việc nhậu nhẹt, đánh bài rồi làm những chuyện không hay”, nhà nghiên cứu ngôn ngữ nêu quan điểm thẳng thắn.
Đồng thời, PGS.TS Bùi Hiền cũng nêu đề xuất, theo ông, Tết nên được rút ngắn lại vì nhiều lý do. Trong đó, quan trọng nhất là lo lắng ảnh hưởng đến tâm lý xã hội, tình hình kinh doanh sản xuất. Đồng thời, ông bày tỏ ý kiến dù không bỏ Tết Nguyên đán của Việt Nam nhưng cũng nên thay đổi sao cho phù hợp với cuộc sống hiện đại và cởi bỏ những hủ tục đã không tốt.
“Theo tôi tết ta chỉ nên rút ngắn lại 3 ngày, chứ kéo dài 9, 10 ngày rất dở vì ảnh hưởng tới sản xuất, tâm lý xã hội. Trong 3 ngày đó hàng xóm láng giềng, con cháu, họ hàng ở gần có thể sum họp, thăm hỏi, chúc tết nhau. Còn nếu muốn đầy đủ thành viên trong gia đình thì chúng ta có thể chọn ngày giỗ, ngày hội hoặc một ngày mà gia đình quy định để hàng năm con cháu ở xa có thể trở về. Chúng ta không thể bỏ tết nhưng cũng nên cải tiến cho phù hợp với thời đại, bỏ bớt những hủ tục làm ảnh hưởng tới đời sống”, PGS.TS Bùi Hiền, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội (nay là ĐH Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội) chia sẻ.
Bên cạnh đó, PGS. TS Bùi Hiền còn thẳng thắn nêu việc nên bỏ tục “lì xì”, “mừng tuổi”, “phát vốn”. Bởi theo đánh giá của ông, phong tục này ngày nay đã bị biến tướng, bản chất và mục đích truyền thống tốt đẹp này đã bị thay đổi trong cuộc sống hiện đại.
Cụ thể, vị chuyên gia lý giải, thực chất ý nghĩa của tục mừng tuổi của người miền Bắc là để chúc cho nhau một năm mới bình an, may mắn, trẻ con thì khỏe mạnh, hay ăn chóng lớn, học hành tấn tới, còn người già thì sống lâu trăm tuổi.
“Tiền phát vốn công khai và chỉ là tượng trưng chứ không có giá trị vật chất gì nhiều. Thế nhưng ngày nay, bao lì xì đã khiến cho tục mừng tuổi đầu năm bị biến tướng. Người ta mượn tục này để hối lộ, để trả ơn, hoặc là phương tiện cho nhiều mục đích khác nhau. Trẻ con nhận lì xì mở ra thấy nhiều thì vui, thấy ít thì lại chê, người lớn thì đánh giá nhau qua những đồng tiền nằm trong bao lì xì đó... Rất phản cảm”, PGS.TS Bùi Hiền nhận định.
Tiếp đến, nhà nghiên cứu của Việt Nam cũng đề xuất bỏ đi tục “xông đất đầu năm”, bởi theo PGS.TS Bùi Hiền đây là văn hóa tín ngưỡng đã bị biến thành mê tín dị đoan.
Theo lý giải của PGS Bùi Hiền, người ta mê tín cho rằng xông đất cần người hợp tuổi hoặc “mệnh tốt” tới xông đất, xông nhà thì năm đó mới phát đạt, cầu tài, được lộc nên lại đi thuê người tới xông đất. Nếu chẳng may năm ấy làm ăn không suôn sẻ thì người nào vô tình “xông đất” cũng sẽ bị dị nghị, quở trách.
“Lấy lộc của cây làm cây mất lộc thì liệu mình có lộc hay không?”, vị chuyên gia nêu quan điểm.
“Sáng 30 tết đẹp trời, tôi lên vãn cảnh năm mới quanh Hồ Gươm. Năm nay tết vẫn rất tươi đẹp, lộng lẫy, nhưng lại rất thanh bình, trật tự bởi người đi ít hơn hẳn mọi năm. Gần trưa tôi đến thăm hỏi sức khỏe và chúc tết hai vị cao niên của làng Nga học là Nguyễn Hào và Đỗ Xuân Hà. Rất mừng là tuy sức đã yếu tôi vẫn có thể ngồi tiếp chuyện được khá lâu mà không hề có biểu hiện sa sút về trí lực. Mấy ngày qua thì bạn bè cũng đến nhà chúc tết tôi. Nhiều sinh viên cũ tới thăm, chia sẻ và ủng hộ những hoạt động nghiên cứu của tôi, nên tôi rất vui. Với tôi tết chỉ cần như vậy là đủ ý nghĩa rồi”, vị nguyên phó hiệu trưởng bày tỏ.
PGS.TS Bùi Hiền nêu lý do vì sao nên sử dụng tiếng Việt cải tiến
Bình luận về vấn đề cải cách, cải tiến chữ quốc ngữ, tiếng Việt, từng gây dậy sóng dư luận hồi năm 2017-2018, PGS.TS Bùi Hiền cũng chia sẻ nhiều điều mà bản thân ông tâm niệm và mong mỏi.
Cụ thể, sau hơn hai năm đưa ra phương án cải cách tiếng Việt, ông nhận được không ít sự chỉ trích từ dư luận, nhưng cũng có những ý kiến thể hiện sự đồng tình, ủng hộ. Ông cho rằng đây chính là “quả ngọt và trái đắng của người làm khoa học”.
“Công trình khoa học tâm huyết của cả đời tôi - “Cải tiến chữ quốc ngữ”, khi “tiếng Việt” được viết thành “tiếq Việt”) vào cuối năm 2017, thì ngay lập tức nhận được hàng loạt ý kiến trái chiều đến cực đoan cả ở trong nước lẫn ngoài nước. Người thì ví là Galilê, kẻ thì chửi là lão già điên phá hoại văn hóa dân tộc cần lên án và “diệt tận gốc”, thậm chí còn đăng hình trên quan tài và cáo phó trên mạng xã hội! Nhiều vô kể, tôi không thể biết hết được”, PGS.TS Bùi Hiền cho hay.
Với PGS.TS Bùi Hiền, ông cho rằng, bản thân có những trải nghiệm và cảm xúc rất hay qua việc trực tiếp nhận được nhiều nhận xét tích cực và chân thành của hầu hết những người đã gặp.
“Buổi chiều sau tết 2017, khi tôi đi qua cổng một xưởng in thì có một phụ nữ chạy ra chào và hỏi: “Bao giờ thì dùng chữ cải tiến của thầy? Chúng em khổ sở với chữ quốc ngữ hiện nay quá!” Bà tự giới thiệu là người phụ trách xưởng in, rồi than phiền rằng trước tết xưởng in đã phải hủy đi một quyển sách rồi in lại chỉ vì cấp trên không chấp nhận chữ NGĨA in thiếu mất chữ H “nghĩa”. Bà cầu mong sớm thực hiện chữ cải tiến”, PGS.TS Bùi Hiền kể lại.
Ông cũng tỏ ra vui mừng khi có nhiều người hiểu được những ưu điểm trong cải cách chữ quốc ngữ của mình. Bản thân PGS.TS Bùi Hiền hiểu rất rõ việc khi làm công trình khoa học, có người ủng hộ, có người phản đối, đó là lẽ tự nhiên.
Ông kể lại chuyến tham quan cột mốc số 0 ở bờ biển Sa Vĩ, Móng Cái khi có nữ sĩ quan biên phòng áo xanh bước tới gần, đứng nghiêm chào rồi nói thẳng với ông rằng “Chữ cải tiến của Thầy không khả thi!” rồi quay gót bỏ đi mà không giải thích gì thêm.
Nhưng sau đó lại có một người đàn ông tự giới thiệu là giám đốc công viên, vui vẻ trao đổi với nhà ngôn ngữ và bày tỏ quan điểm “em ủng hộ thầy”.
“Người ủng hộ tôi rất nhiều, chứ không phải chỉ có người phản đối thôi đâu”, PGS.TS Bùi Hiền tiết lộ.
Chia sẻ về kế hoạch và dự định trong năm 2020 này, PGS.TS Bùi Hiền cho biết ông mong có được sức khỏe để tập trung hoàn thiện thêm chữ cải tiến và tiếp tục ứng dụng những công trình đã nghiên cứu vào thực tiễn.
“Tôi cũng mong muốn tìm một số trường để đưa chữ quốc ngữ cải tiến vào thực nghiệm. Lâu nay trong giới học sinh, sinh viên ta rất thịnh hành câu : “Phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam”, vì dù cho cố gắng đến đâu thì trong các bài viết chính tả và tập làm văn của họ cũng vẫn thuờng mắc rất nhiều lỗi, khiến các bài làm bị hạ điểm xuống khá nhiều”, PGS.TS Bùi Hiền chia sẻ.
“Nếu sử dụng chữ cải tiến của tôi thì sẽ không gặp những vấn đề rắc rối trên nữa, lại rất tiết kiệm. Tôi mong muốn học sinh và giáo viên trải nghiệm những cái hay mà chữ cải tiến của tôi mang lại”, PGS.TS Bùi Hiền chốt lại.
“Đề xuất Cải tiến chữ quốc ngữ” là nghiên cứu cá nhân mà PGS.TS Bùi Hiền theo đuổi từ lâu. Hơn 20 năm trước ông đã công bố “Đề xuất phương án cải tiến chữ quốc ngữ” lần đầu tiên ở Báo Giáo dục và Thời đại số 72 ngày 8.9.1995.
Với đề xuất này, ông đưa ra mục đích của công trình cải cách chữ Quốc ngữ là nhằm giúp thống nhất và đơn giản hóa một phần về mặt chữ viết cho các văn bản, đồng thời giúp người nước ngoài, người dân tộc thiểu số dễ tiếp cận với chữ viết tiếng Việt hơn.
Tuy nhiên, cuối năm 2017 khi công trình được công bố, đề xuất của PGS. Bùi Hiền đưa ra đã gặp phải nhiều ý kiến phản đối và phê phán, trong đó có nêu lên những trở ngại khi sử dụng chữ viết cải tiến này, đồng thời, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng như lãnh đạo Bộ Giáo dục cũng khẳng định Việt Nam chưa cần thiết phải thay đổi hay cải tiến chữ Quốc ngữ.