Theo FT, tuyên bố của Bắc Kinh về các biện pháp trừng phạt có thể áp dụng với Lockheed Martin, làm phương Tây dấy lên nỗi lo ngại Trung Quốc có thể hạn chế cung cấp đất hiếm cần thiết cho việc sản xuất không chỉ các thiết bị điện tử, mà cả các thiết bị quân sự chiến lược quan trọng. Bắc Kinh có thể trừng phạt nhà sản xuất thiết bị quân sự của Mỹ để đáp lại quyết định của Hoa Kỳ bán vũ khí với giá 620 triệu đô la cho Đài Loan. Truyền thông phương Tây, đặc biệt là Bloomberg, gọi các lệnh trừng phạt là mang tính biểu tượng, vì các hoạt động của Lockheed Martin thực tế không liên quan gì đến Trung Quốc. Châu Á chỉ chiếm 9,7% doanh thu của công ty, và các thị trường chính của Lockheed Martin ở châu Á là Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore.
Chính xác thì lệnh trừng phạt đối với Lockheed Martin là gì, phía Trung Quốc không chính thức tiết lộ. Tuy nhiên, như tờ Thời báo Hoàn cầu đăng bài với sự tham khảo của các chuyên gia, Trung Quốc có thể cấm cung cấp kim loại đất hiếm cho nhà sản xuất thiết bị quân sự Mỹ. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng có thể hạn chế sự hợp tác của Lockheed Martin với các nhà cung cấp linh kiện và bộ phận trung gian từ Trung Quốc.
Kim loại đất hiếm là gì?
Kim loại đất hiếm rất cần thiết để chế tạo các thiết bị điện tử công nghệ cao, và các sản phẩm khác trên toàn thế giới. Một mặt, tỷ trọng của nguyên liệu thô này trong bất kỳ đơn vị sản phẩm nào khá nhỏ. Tuy nhiên, công nghệ chế tạo màn hình điện thoại thông minh, bo mạch chủ và các thiết bị điện tử công nghệ cao khác không thể làm được nếu không có chúng. Ngay cả tổ hợp công nghiệp quân sự cũng phụ thuộc vào các kim loại này: ví dụ, thân vỏ máy bay quân sự được chế tạo từ hợp kim với đất hiếm.
Kim loại đất hiếm được khai thác ở đâu?
Cho đến đầu những năm 90, phần lớn kim loại đất hiếm trên thế giới được khai thác tại mỏ Mountain Pass ở Hoa Kỳ. Nhưng sau đó hóa ra trữ lượng lớn nhất thế giới của tài nguyên quý hiếm này nằm ở Trung Quốc. Do đó, quốc gia này trở thành nhà sản xuất và cung cấp kim loại đất hiếm chính trên thế giới - chiếm 95% tổng nguồn cung của thế giới.
Ủy ban châu Âu đang phát triển một chiến lược nguyên liệu mới, nhằm giảm sự phụ thuộc vào việc cung cấp nguyên liệu thô từ Trung Quốc, bao gồm cả kim loại đất hiếm. Tháng 11, Úc và Hoa Kỳ ký thỏa thuận hợp tác giữa các dịch vụ địa chất của hai nước, đảm bảo khai thác và cung cấp các khoáng sản quan trọng bỏ qua Trung Quốc. Lựa chọn Úc làm đối tác không phải là ngẫu nhiên - Canberra là nhà cung cấp đất hiếm lớn thứ hai sau Bắc Kinh. Tuy nhiên, thay thế Trung Quốc làm nhà cung cấp chính sẽ không dễ dàng, Mei Xinyu, chuyên gia Bộ Thương mại Trung Quốc, nói với Sputnik.
"Đây là những vấn đề nội bộ của Hoa Kỳ, Úc và các quốc gia khác, nếu họ muốn tạo ra chuỗi cung ứng cho kim loại đất hiếm độc lập với Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ không can thiệp vào những vấn đề này. Tuy nhiên, từ quan điểm kinh tế, rõ ràng các quốc gia này sẽ phải trợ cấp cho các khoản thua lỗ của họ. Và cũng phải đầu tư mạnh vào các doanh nghiệp để tách và xử lý kim loại đất hiếm. Đó là một công nghệ phức tạp mà Trung Quốc đã phát triển từ những năm 1970, bây giờ chiếm một vị trí hàng đầu trên thế giới. Do đó, ngay cả khi Hoa Kỳ, Úc và các quốc gia khác có thể thiết lập chuỗi cung ứng mới cho các nguyên liệu thô này, chi phí của họ sẽ không thể so sánh với Trung Quốc. Vì các ngành công nghiệp như vậy sẽ chỉ có thể tồn tại thông qua trợ cấp, nên có nguy cơ tham nhũng lớn trong ngành này".
Vấn đề với việc sản xuất kim loại đất hiếm là gì?
Vấn đề trong việc sản xuất kim loại đất hiếm không phải là sự khan hiếm nguyên liệu thô. Chẳng hạn, Cerium có nhiều hơn gấp ngàn lần so với vàng. Tuy nhiên, việc khai thác và sản xuất kim loại đất hiếm là một quy trình công nghệ phức tạp, cũng không an toàn theo quan điểm bảo vệ môi trường. Trung Quốc đã phát triển công nghệ khai thác và chế biến đất hiếm trong nhiều thập kỷ. Kết quả là nước này hiện sản xuất 120 nghìn tấn kim loại đất hiếm mỗi năm. Để so sánh, Úc chỉ sản xuất 20 nghìn tấn mỗi năm nguyên liệu thô có giá trị này. Hơn nữa, các yếu tố địa chất không đóng vai trò quyết định ở đây. Trung Quốc chỉ chiếm 36% trữ lượng đất hiếm của thế giới.
Nhiều khả năng Trung Quốc sẽ không sử dụng kim loại đất hiếm làm đòn bẩy với các đối thủ địa chính trị. Chuyên gia từ Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, điều quan trọng hơn nhiều đối với Trung Quốc là duy trì vị thế một nhà cung cấp đáng tin cậy.
"Tôi nghĩ rằng Trung Quốc sẽ không thể hiện sự tiểu nhân và sử dụng kim loại đất hiếm làm công cụ áp lực để đạt được các mục tiêu địa chính trị. Thứ nhất, đây không phải là một thị trường lớn, không có quá nhiều nhu cầu về kim loại đất hiếm, do đó hiệu quả mong muốn vẫn sẽ không đạt được, trừ khi, tất nhiên, có một cuộc chiến toàn diện. Mọi người đều biết là Trung Quốc chưa bao giờ đạt được mục tiêu chính trị bằng cách hạn chế kim loại đất hiếm. Mặt khác, Hoa Kỳ chỉ định kỳ áp đặt các lệnh cấm vận và trừng phạt đối với các quốc gia khác. Nếu Mỹ thực sự muốn sống hòa thuận với Trung Quốc, tại sao lại nghĩ về nó? Cuối cùng, Trung Quốc sẽ duy trì vị thế là nhà cung cấp đáng tin cậy và sẽ không sử dụng lệnh cấm cung ứng như các biện pháp trừng phạt, điều mà Hoa Kỳ yêu thích áp dụng".
Nhưng Mỹ tin rằng Bắc Kinh sẽ hành động giống như Washington - sử dụng việc sở hữu một số tài nguyên hoặc công nghệ có giá trị làm đòn bẩy. Tuy nhiên, nếu sử dụng kim loại đất hiếm để thương lượng, điều đó sẽ gây bất lợi cho chính Trung Quốc, và làm hỏng hình ảnh quốc tế của họ. Và Trung Quốc có thể nhanh chóng mất vị thế của mình trên thị trường thế giới. Rốt cuộc, những mỏ kim loại đất hiếm không chỉ nằm ở Trung Quốc, mà còn ở Úc, Mông Cổ, Nhật Bản và ở Hoa Kỳ.
Trên thực tế, đây là những gì đã xảy ra khi Trung Quốc đưa ra hạn ngạch hạn chế xuất khẩu kim loại đất hiếm. Vào thời điểm đó, điều này được thực hiện, như Bắc Kinh nói, vì lý do môi trường, để giảm tỷ lệ ô nhiễm. Nhưng bất kể động cơ của Bắc Kinh là gì, thị phần của Trung Quốc trong nguồn cung kim loại đất hiếm của thế giới đã giảm đáng kể. Do đó, năm 2016, chính quyền Trung Quốc đã hủy bỏ hạn ngạch.
Bây giờ, có lẽ Bắc Kinh, ngược lại, cố tăng sự hiện diện trên thị trường thế giới, bao gồm cả kim loại đất hiếm. Vào cuối năm ngoái, Trung Quốc đã mở rộng hạn ngạch khai thác kim loại đất hiếm thêm 10%, lên mức kỷ lục 132 nghìn tấn. Trung Quốc quan tâm đến việc tăng sản xuất và chế biến nguyên liệu thô quý hiếm này, vì phần lớn các thiết bị điện tử công nghệ cao sử dụng kim loại đất hiếm cũng được sản xuất tại Trung Quốc.