Theo các cuộc thăm dò gần đây nhất, chỉ 4% công ty Mỹ sẵn sàng chuyển việc làm từ nước ngoài về. Phần còn lại chủ trương tiếp tục hợp tác với Trung Quốc bất chấp rào cản thương mại gia tăng.
Trong chiến dịch tranh cử đầu tiên của mình vào năm 2016, Donald Trump đã hứa sẽ làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại. Ở một mức độ lớn, ông hiểu khái niệm này là sự trả lại cho Hoa Kỳ vị trí thống trị trong ngành công nghiệp thế giới. Ông Trump đã nói rằng, tình trạng thiếu việc làm là nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp ngày càng cao và các vấn đề xã hội của nước Mỹ. Ông liên tục chỉ trích “công xưởng của thế giới” Trung Quốc đã cướp đi việc làm của người Mỹ. Và ông Trump đã gây ra cuộc chiến thương mại vì quan ngại tình trạng mất cân bằng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Sau đó, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung hướng sang “mặt trận” công nghệ. Chính quyền Mỹ tin rằng, Trung Quốc đang phát triển mạnh về kinh tế nhờ vào Mỹ, vì Mỹ đã cho phép Trung Quốc gia công nhiều sản phẩm và công nghệ của chính họ. Và bây giờ không phải Hoa Kỳ, mà là Trung Quốc đang trở thành trung tâm thế giới không chỉ trong lĩnh vực sản xuất, mà còn cả trong lĩnh vực công nghệ cao. Theo ông Trump, thuế quan thương mại và các rào cản hành chính đối với hoạt động kinh doanh của Trung Quốc lẽ ra phải tạo ra lợi thế cạnh tranh cho các công ty Mỹ phát triển mạnh trở lại.
Nhưng, các xu hướng thực tế phức tạp hơn thế nhiều. Đúng vậy, nhiều công ty Mỹ, chẳng hạn như Intel hay Apple, có nhiều cơ sở sản xuất tại Trung Quốc. Họ làm như vậy để nâng cao hiệu quả kinh doanh. Mọi người đều biết rằng, trong hơn 40 năm qua, Trung Quốc đã xây dựng một cơ sở hạ tầng sản xuất tuyệt vời và nắm bắt được chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, việc dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang các nước khác, bao gồm cả Hoa Kỳ, chỉ đơn giản không mang lại lợi nhuận cho hầu hết các công ty, ngay cả sau khi Mỹ áp thuế. Không có gì đáng ngạc nhiên, theo khảo sát mới công bố của Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc được thực hiện với sự hợp tác của PwC China, chỉ có 4% công ty sẽ dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Còn có 14% công ty sẵn sàng dịch chuyển sản xuất sang một số quốc gia khác. Hơn 80% số doanh nghiệp được khảo sát không muốn thay đổi bất cứ điều gì.
Các công ty Mỹ bất mãn với điều gì?
Sự bất mãn hiện nay của các công ty Mỹ cũng được giải thích bởi thực tế là khoảng một nửa số hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc là bán thành phẩm vì chúng được sử dụng làm đầu vào để trở thành một bộ phận của thành phẩm. Vì vậy, ngay cả những doanh nghiệp không có nhà máy sản xuất tại Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào nguồn cung cấp linh kiện Trung Quốc. Thuế quan do chính quyền Trump áp đặt khiến chi phí gia tăng đối với các doanh nghiệp này. Hơn nữa, ban đầu thuế quan bổ sung được thông báo trong 12 tháng tới, nhưng vẫn còn hiệu lực. Do đó, các công ty khởi kiện không chấp nhận tình trạng mà theo họ là sự gia tăng phi pháp cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc thông qua việc thực hiện các đợt áp thuế thứ ba và thứ tư với hàng Trung Quốc.
Mối quan hệ Trung-Mỹ hiện nay thường được gọi là một cuộc "chiến tranh lạnh" mới, và các phương tiện truyền thông Hoa Kỳ nói về khả năng cắt đứt hoàn toàn quan hệ kinh tế và chính trị giữa hai nước. Nhưng, trong thời kỳ chiến tranh lạnh, Liên Xô đã không có mối quan hệ chặt chẽ với Mỹ trong lĩnh vực kinh tế và thương mại. Còn mạng lưới quan hệ thương mại Trung-Mỹ đã hình thành từ cuối những năm 70 của thế kỷ trước. Một mạng lưới dày đặc như vậy không thể bị phá vỡ trong một sớm một chiều. Do đó, nền kinh tế Trung Quốc và nền kinh tế Mỹ không thể tách biệt hoàn toàn trong ngắn hạn hay trung hạn, chuyên gia Alexander Gabuev, người đứng đầu chương trình châu Á - Thái Bình Dương của Nga tại Trung tâm Carnegie ở Matxcơva cho biết.
"Tất nhiên, nền kinh tế Trung Quốc và nền kinh tế Mỹ có quan hệ mật thiết với nhau ở cấp độ cấu trúc. Trung Quốc là chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Mỹ, tức là, Trung Quốc hỗ trợ gián tiếp vai trò của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu, cho phép Mỹ bù đắp cho thâm hụt ngân sách của mình. Hai nước cũng có liên hệ chặt chẽ trong lĩnh vực công nghệ: những thứ được phát minh ở Hoa Kỳ đều được sản xuất tại Trung Quốc. Mặt khác, trong các sản phẩm của Trung Quốc có các thành phần của Mỹ. Theo phía Trung Quốc, các công ty Mỹ kiếm được khoảng 70 tỷ USD hàng năm tại Trung Quốc. Mặc dù mức độ phụ thuộc của các công ty Mỹ là khác nhau, nhưng, có những công ty gắn bó rất chặt chẽ với thị trường Trung Quốc, trong số đó có cả những công ty dân sự như Apple và những công ty liên kết với tổ hợp công nghiệp-quân sự như Boeing".
Theo chuyên gia Gabuev, có một số yếu tố tạo điều kiện cho nền kinh tế Trung Quốc dần tách biệt khỏi nền kinh tế Mỹ. Thứ nhất, cấu trúc của nền kinh tế Trung Quốc đã thay đổi. GDP bình quân đầu người đã tăng gấp 10 lần trong 20 năm qua, và năm nay đã vượt 10 nghìn USD. Với GDP năm 2019, Trung Quốc vượt qua hầu hết các nước đang phát triển, giá nhân công Trung Quốc đang tăng cao. Do đó, một số công ty đang coi Ấn Độ hoặc các nước Đông Nam Á có thể thay thế Trung Quốc trở thành “công xưởng thế giới”. Ngoài ra, đại dịch coronavirus cho thấy rõ rằng, việc bố trí các cơ sở sản xuất tại một quốc gia duy nhất tạo ra thêm nhiều rủi ro. Ví dụ, khi Vũ Hán bị cách ly, Apple bắt đầu nói về việc giảm mạnh sản lượng của mình, vì nhà máy sản xuất các sản phẩm của công ty nằm ở Vũ Hán. Cuối cùng, các công ty địa phương ở Trung Quốc đang có được sức mạnh, và sự cạnh tranh trở nên gay gắt hơn. Do đó, về lâu dài, các công ty Mỹ sẽ cố gắng không bỏ tất cả trứng vào một giỏ, ông Gabuev nói.
"Trung Quốc đã phát triển các công ty thành công có thể cạnh tranh với các công ty Mỹ, tận dụng cơ hội để áp đặt các hạn chế đối với các đối thủ cạnh tranh nước ngoài và chiếm lĩnh thị trường Trung Quốc. Mặc dù các công ty Mỹ vẫn có miếng bánh thị phần rất lớn ở Trung Quốc, thị phần của họ bắt đầu thu hẹp nhanh chóng. Và dự báo là tiêu cực. Ngoài ra còn có các động lực chính trị đến từ chính quyền Trump và có thể sẽ đến từ Biden nếu ông thắng cử, bởi vì vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế mà còn là một yếu tố địa chính trị".
Chuyên gia Gabuev cho rằng, trong tương lai, thương mại có thể phân hóa cực mạnh. Sẽ xuất hiện những khu vực bảo hộ độc quyền giống như TPP. Và các khu vực này sẽ được chia thành hai phe: phe Mỹ và phe Trung Quốc. Còn các quốc gia khác sẽ lựa chọn đứng cùng phe với ai và chơi theo luật của ai.