Đây là thời điểm quyết định trong cuộc đấu tranh lâu dài kiên trì của người phụ nữ nhỏ nhắn Trần Tố Nga chống lại những «gã khổng lồ» công nghiệp như Monsanto với sản phẩm là chất khai quang đã làm ô nhiễm đất đai và đầu độc cư dân Việt Nam. Phóng sự từ Pháp của Sputnik.
Agent Orange - trước tòa án Châu Âu
Vụ án «Agent Orange» - chất độc da cam lần đầu tiên được đem ra xử tại một Tòa đại hình của Pháp. Bà Trần Tố Nga, một nhà hoạt động xã hội và là nạn nhân của loại thuốc diệt cỏ cực mạnh có độc tính cao này, đã đệ đơn kiện khoảng hai chục tập đoàn đa quốc gia, bao gồm Monsanto và Dow Chemicals. Chính Monsanto là nhà sản xuất Agent Orange-chất độc màu da cam mà người Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam hòng tước đi nơi trú ẩn tự nhiên của «Việt cộng».
Từ năm 1961 đến năm 1971, Không lực Hoa Kỳ đã rải 72 triệu lít chất diệt cỏ trên gần 2 triệu ha rừng và cánh đồng lúa. Trong «Báo cáo của Stellman», công bố năm 2003, chỉ ra rằng tổng số chất khai quang đã rải xuống địa bàn Việt Nam trong cuộc giao tranh là 386 kg dioxin nguyên chất. Đó cũng là nguyên nhân gây ra bao bệnh tật hiểm ác cho cộng đồng dân cư đã và đang sinh sống trong vùng bị ảnh hưởng. Chính chất độc da cam là nguyên nhân dẫn đến căn bệnh ung thư và dị tật bẩm sinh vẫn còn tiếp diễn cho đến hôm nay.
Đối mặt với sự phản công từ phía các tập đoàn đa quốc gia
Tháng 5 năm 2013, Tòa đại hình Évry chấp thuận đơn kiện của bà Trần Tố Nga. Tháng 4 năm 2014, có thông báo Tòa mở phiên đầu tiên với danh sách ra tòa là 19 công ty chất Mỹ sản xuất chất hóa học từng sử dụng trong chiến tranh Việt Nam. Nhưng phải sau loạt 19 phiên thủ tục, thẩm phán mới quyết định mở phiên xét xử vào ngày 12 tháng 10 năm 2020, rồi hoãn do đại dịch COVID-19 tới hôm nay 25 tháng 1 năm 2021.
Sáu năm rưỡi đã trôi qua kể từ khi hồ sơ kiện đệ trình được chấp thuận. Bây giờ là những ngày quyết định đối với bà Trần Tố Nga, nạn nhân chất độc da cam, người phụ nữ nay đã gần 80 tuổi. Qua năm tháng, sức khỏe của bà ngày càng giảm sút.
Trả lời phỏng vấn của Sputnik, bà Trần Tố Nga tuyên bố:
«Tôi cảm thấy mình bị ép vây từ mọi phía. Trong bất kỳ vụ kiện nào, rất khó cầu xin ai đó ... Để bảo vệ lợi lộc của họ, Ban giám đốc các tập đoàn công nghiệp không ngần ngại làm đủ mọi kiểu, tìm mọi cách tấn công tôi. Nếu là những lời chỉ trích công bằng thì còn có thể chịu được... Nhưng những gì họ nói đều không đúng sự thật».
Để ủng hộ nguyên đơn, nhiều bạn bè của bà Trần Tố Nga và các thành viên cộng đồng người Việt đã đến tòa đại hình Evry.
«Các nhà sản xuất đã biết về sự nguy hại của sản phẩm»
Tại Hoa Kỳ, ảnh hưởng của việc sử dụng chất khai quang dioxin trong Chiến tranh Việt Nam đã là chủ đề các vụ kiện kể từ những năm 1980 của bản thân các cựu chiến binh tham gia cuộc chiến đó. Năm 1985, một tòa án Mỹ phán quyết các công ty hóa chất phải bồi thường tổng số tiền là 250 triệu USD. Năm 2013, tại Hàn Quốc, Monsanto và Dow Chemicals nhận lệnh phải bồi thường cho 39 cựu chiến binh của chiến tranh Việt Nam với tổng số tiền là 315.000 euro (theo tỷ giá hối đoái hiện tại là 383.544 USD).
Trong cuộc phỏng vấn của Sputnik, ông Kim Vo Dinh điều phối viên của tổ chức Vietnam-Dioxin và Stop-Monsanto Bayer Collective and Agrochemicals nhắc lại rằng các nạn nhân dioxin Việt Nam «vẫn chưa đạt được công lý», mặc dù «nhiều người đã đoàn kết» với cuộc tranh đấu của họ.
«Tôi chấn động vì hoá ra ít ai muốn biết về vấn đề này. 3 triệu con người là nạn nhân của chất độc da cam Agent Orange ở Việt Nam. Thế mà không ai thừa nhận thủ phạm chính là Chính phủ và ngành công nghiệp Hoa Kỳ», - ông Kim Vo Dinh nói.
«Các nhà sản xuất đã biết về sự nguy hại của sản phẩm», đặc biệt là của chất dioxin trong thành phần chất khai quang. Chính «công nghệ do nhà sản xuất chủ động lựa chọn» đã làm ra thứ hoá chất cực kỳ độc hại, - ông Kim Vo Dinh nhấn mạnh.
Tuy nhiên, ông cho biết sẽ không giới hạn chỉ trong «việc đã làm những ngày qua».
«Monsanto sản xuất ra glyphosate, một sản phẩm khác nguy hiểm cho sức khỏe con người. Thật không thể tin nổi, là công ty này vẫn tiếp tục tạo ra những sản phẩm nguy hiểm mà không hề bị kết tội vì những gì họ đã làm trong quá khứ!» - nhà hoạt động xã hội tuyên bố.
Theo ý kiến của ông, «vấn đề Agent Orange-chất độc da cam cần được mọi người biết đến, cũng như vấn đề phân biệt chủng tộc». Đây cũng là lý do ông đến phiên tòa Evry, để một lần nữa bày tỏ quan điểm: «Những kẻ có tội phải bị kết án vì hành động của chúng».
Niềm hy vọng vào công lý Pháp
Ngoài việc tiến hành biểu tình và tuyên truyền, bà Trần Tố Nga còn hoạt động như một đại diện của đông đảo nạn nhân bị tổn hại vì chất khai quang.
«Tôi trông đợi rằng nền tư pháp của Pháp có đủ độc lập để xem xét vụ kiện này. Điều quan trọng là Toà có thể nhìn thấy những thiệt hại mà người ta gây ra khiến nạn nhân Trần Tố Nga phải hứng chịu và tác động của những sản phẩm nguy hiểm này đối với sức khỏe của bà», - ông Kim Vo Dinh nói.
Các đại diện của cộng đồng người Việt cho rằng «mặc dù đây là một tiến trình dân sự», chiến thắng của các nạn nhân chất độc da cam ở Pháp có thể truyền cảm hứng cho các nạn nhân của chất độc này ở các nước khác bắt đầu khởi xướng tiến trình tương tự.
«Nếu chúng ta tranh đấu, thì công lý và lẽ phải rồi sẽ thắng thế và được tôn vinh. Tôi tin tưởng vào lẽ công bằng của toàn thế giới, vào Công lý đích thực», - bà Trần Tố Nga kết luận.