Tháng 1 năm 2020, coronavirus tấn công nhanh chóng. Các thành phố Trung Quốc lần lượt tuyên bố phong toả cách ly. Chẳng bao lâu dịch bệnh đã lan sang những nước khác - chuỗi cung ứng bị cắt đứt, máy bay không cất cánh nữa, trên khắp thế giới đóng cửa các nhà máy, cửa hiệu và nhà hàng, còn các chuyên gia nêu dự đoán buồn rằng nền kinh tế sẽ sụp đổ.
Cho đến nay Bắc Kinh vẫn bị chỉ trích vì sự chậm chạp - những trường hợp đầu tiên mắc COVID-19 ở nước này đã biết đến từ cuối năm 2019, nhưng nhà chức trách không vội thông báo với thế giới về căn bệnh kinh khủng. Quả thực, chính người Trung Quốc đã rất nhanh chóng làm chủ tình hình. Ngay vào tháng 5, chính quyền đã tuyên bố chiến thắng virus, bằng cách tổ chức hai phiên họp lớn và trực tiếp ở thủ đô là cuộc họp Quốc hội và cơ quan tư vấn chính của đất nước.
Vào tháng 10, gần nửa tỷ người đã toả ra khắp đất nước trong các chuyến đi nhân kỳ nghỉ kéo dài một tuần để vinh danh Quốc khánh CHND Trung Hoa. Rồi một tháng sau, trong Ngày lễ Độc thân (hay Quang côn tiết) được ưa chuộng trong giới trẻ Trung Quốc, các cư dân nước này đã chi gần 56 triệu USD để mua sắm nhằm thể hiện niềm tự hào là người độc thân.
Hai tháng sau, Trung Quốc trở thành đất nước duy nhất có nền kinh tế tăng trưởng trong năm 2020. Tuy mức tăng nhỏ nhất kể từ năm 1976 nhưng dù sao vẫn là tăng trưởng. GDP tăng 2,3%, nhiều hơn so với dự đoán 1,9% của Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Thêm nữa, GDP hàng năm lần đầu tiên vượt quá 100 nghìn tỷ nhân dân tệ và lên tới 101,6 nghìn tỷ (15,7 nghìn tỷ USD).
Kinh tế Trung Quốc đã có cuộc «lao dốc» hình chữ V: trong quý II năm 2020, nền kinh tế này đã thoát khỏi mức thấp, ghi nhận vào tháng 3. Các nhà máy đã đáp ứng nhu cầu rất lớn về sản phẩm y tế và thiết bị điện tử dành phục vụ cho chế độ làm việc ở nhà. Từ tháng 3 đến tháng 12, các nhà sản xuất Trung Quốc đã cung ứng cho thế giới bên ngoài 224 tỷ chiếc khẩu trang – bình quân 40 chiếc cho mỗi cư dân Trái đất ở bên ngoài Trung Quốc. Một cú «bùng nổ xuất khẩu» đích thực.
«Đất nước chúng tôi đã nhanh chóng kiềm chế sự bùng phát, nhanh chóng tái khởi động công tác và sản xuất, nhanh chóng đạt tăng trưởng kinh tế», - ông Ninh Cát Triết (Ning Jizhe) đứng đầu Cục Thống kê Quốc gia nhận định.
Nhanh hơn và cao hơn Hoa Kỳ
Nền kinh tế Trung Quốc thuộc hàng lớn nhất thế giới đã thoát ra khỏi đại dịch với dấu hiệu tích cực. Theo quan điểm của các chuyên gia, điều đó có nghĩa là kinh tế Trung Quốc sẽ tiếp tục phát triển nhanh hơn những nền kinh tế khác. Như dự kiến, năm 2021 GDP của Trung Quốc sẽ tăng 8,2%. Với nhịp độ này, đất nước Cộng sản có thể đuổi kịp Hoa Kỳ về tổng sản phẩm quốc nội, không phải vào giữa những năm 2030 như các nhà phân tích dự đoán mà là sớm hơn.
Tại Hoa Kỳ, GDP của năm đã giảm 2,3%, đến 20,93 nghìn tỷ USD. Hiện tại kinh tế Trung Quốc đứng sau Mỹ 6,2 nghìn tỷ. Để so sánh, hãy nhớ lại chỉ số của năm 2019, khoảng cách đó là 7,1 nghìn tỷ USD.
Các chuyên gia từ công ty tài chính Nhật Bản Nomura kết luận rằng đại dịch coronavirus không gây ảnh hưởng nặng đến nền kinh tế quốc dân cuả Trung Quốc như ở Mỹ, và Trung Quốc sẽ bắt kịp Hoa Kỳ vào năm 2028 không xa. Mà nếu bản tệ quốc gia mạnh lên và có tỷ giá khoảng 6 nhân dân tệ/1 USD thì mốc đuổi kịp sẽ sớm hơn hai năm nữa. Bây giờ, tỷ giá trung bình là 6,9 nhân dân tệ/1 USD.
Chuyên gia từ công ty tài chính Mỹ J.P. Morgan Asset Management cũng tính toán rằng trong vòng 8 đến 10 năm tới Trung Quốc sẽ đuổi kịp Mỹ. Các nhà phân tích của ngân hàng đầu tư Trung Quốc «China Renaissance» cũng tán thành với dự đoán trên.
Tuy nhiên, mức tăng trưởng như vậy khó có thể được gọi là khúc khải hoàn ca, - ông Alexei Kuznetsov, quyền Giám đốc Viện Thông tin Khoa học Xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học LB Nga nêu ý kiến.
«Đơn giản là nhiều quốc gia có nhịp độ không lớn và thuộc vùng tiêu cực âm (-) trong khi nhịp độ cao của Trung Quốc đã biến thành thấp nhưng với dấu hiệu tích cực (+)», - ông giải thích. «Tôi tin rằng qua thời gian Trung Quốc sẽ đuổi kịp Mỹ, vì rằng tốc độ tăng của nền kinh tế Trung Quốc mỗi năm đều cao hơn của nền kinh tế Mỹ. Còn về sức mua thì đã đã bỏ xa Mỹ từ lâu», - chuyên gia Nga nói.
Nhưng không nên xét đến chỉ riêng những yếu tố này. Chuyên gia Kuznetsov nhấn mạnh:
«Đừng quên rằng số người Trung Quốc nhiều hơn người Mỹ khoảng 4 lần. Vì vậy, nếu xét về GDP bình quân đầu người, tất nhiên Trung Quốc thua xa Hoa Kỳ».
Thật vậy, ở Hoa Kỳ, chỉ số này cao gấp 5 lần so với ở Trung Quốc - 63,2 nghìn USD so với 11 nghìn USD.
Ngoài ra, trong nỗi lo ngại về tính bền vững của tăng trưởng, các nhà kinh tế chú ý đến đặc điểm thành công của Trung Quốc thăm 2020 là phục hồi nhờ sản xuất và xuất khẩu chứ không phải do nhu cầu nội địa.
Tiêu dùng đang trên bờ vực
Trong khi đó, những năm gần đây Bắc Kinh phải cố gắng giảm bớt độ phụ thuộc vào xuất khẩu, lao động phổ thông giá rẻ đang ngày càng ít dần khi đất nước phát triển. Từ lâu ban lãnh đạo Trung Quốc đã nói về kích cầu nội địa, và năm vừa qua, Chủ tịch Trung Quốc cũng hơn một lần nhắc nhở đến nhiệm vụ này.
Nhưng cho đến nay vẫn chưa thành công: tiêu thụ nội địa ở Trung Quốc không tăng, còn thực trạng phong toả cách ly khóa cửa lockdowns định kỳ hiển nhiên không thúc đẩy tiêu dùng trong nước. Hồi cuối tháng 1, chính quyền đã hạn chế việc di chuyển của công dân trên khắp đất nước trong dịp Tết Nguyên đán. Nhưng dù sao mọi người cũng không vội tiêu tiền. Giống như ở các nước khác, ở CHND Trung Hoa, đại dịch đã giáng đòn tấn công vào thị trường lao động.
Lĩnh vực dịch vụ bị thiệt hại nhiều nhất, chủ yếu là kinh doanh nhà hàng, khách sạn. Ở các thành phố lớn, những người giữ được chỗ làm thì công việc ít hơn, cũng có nghĩa là họ nhận ít tiền hơn. Rất không dễ dàng cho các sinh viên tốt nghiệp đại học, những chàng trai cô gái này lập tức thành người thất nghiệp. Thế mà trong năm 2021 các trường đại học ở đất nước rộng lớn này sẽ cho ra lò thêm khoảng 8,7 triệu chuyên gia trẻ.
Đặc biệt khó khăn là thành phần lao động nhập cư, đông đảo người từ các làng quê đến thành phố kiếm ăn. Có khoảng 290 triệu người như vậy ở Trung Quốc, chiếm 37% cư dân lao động và khoảng ½ số nhân sự trong lĩnh vực dịch vụ. Năm ngoái, có 5 triệu người mất việc. Doanh thu thấp hơn nên việc chi tiêu phái cắt giảm và không có gì ngạc nhiên khi năm 2020 các nhà bán lẻ Trung Quốc kiếm được ít hơn 3,9% so với năm 2019.
Còn thêm vấn đề khác là các khoản nợ của công ty và người dân. Trước đây, những món nợ này đã làm suy yếu nền kinh tế Trung Quốc, còn trong chín tháng đầu năm 2020, tình hình càng tồi tệ hơn. Giờ đây, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc phải tìm cách cân bằng giữa hỗ trợ và gánh nợ: rất khó hoàn trả các khoản vay do mức tiêu dùng thấp.
Dù sao chăng nữa, các chuyên gia hy vọng rằng trong năm mới nền kinh tế Trung Quốc sẽ không tuột dốc. Bởi nếu không thì tất cả sẽ gặp rắc rối nan giải, từ các nhà sản xuất thiết bị điện và các linh kiện máy tính cho đến các nhà cung cấp quặng sắt và đậu nành, là đội ngũ luôn phụ thuộc vào nhu cầu nội địa.