Vì sao công ty Việt Nam VinFast xây dựng nhà máy xe điện tại Mỹ?

Đầu năm nay, nhà sản xuất ô tô VinFast, công ty con của tập đoàn Việt Nam Vingroup, đã công bố kế hoạch xây dựng nhà máy xe điện (EV) trị giá 2 tỷ USD tại Bắc Carolina. Tổng chi phí đầu tư, bao gồm cả sản xuất pin và các công trình phụ trợ khác, có thể lên tới 6,5 tỷ USD. VinFast dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất xe điện tại nhà máy ở Bắc Carolina vào năm 2024. Nhà máy của VinFast tại Mỹ dự kiến sẽ hoạt động với công suất 150.000 xe hằng năm và sẽ tạo ra hàng nghìn việc làm. Về phần mình, Bắc Carolina đã “trải thảm đỏ” cho VinFast bằng cách cung cấp ưu đãi 1,2 tỷ USD cho dự án nhà máy tại bang này.

Đó là một bước ngoặt thú vị so với mô hình chuỗi cung ứng toàn cầu mà chúng ta đã từng làm, khi các công ty của Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hàn Quốc đã chuyển hoạt động sản xuất sang những nước như Việt Nam để tận dụng lợi thế của chi phí thấp hơn. Và bây giờ tập đoàn Việt Nam đầu tư hàng tỷ USD vào lĩnh vực sản xuất công nghệ và thâm dụng vốn ở Bắc Carolina và Tổng thống Joe Biden ca ngợi nhà máy VinFast tạo thêm nhiều việc làm mới đang lật ngược kịch bản này. Vậy logic đằng sau bước đi của VinFast là gì?

Trước hết cần phải chú ý đến cơ cấu ngành công nghiệp ô tô Việt Nam trong khu vực Đông Nam Á. Theo truyền thống, Thái Lan đã và vẫn là quốc gia dẫn đầu khu vực về sản xuất xe cộ, chủ yếu để xuất khẩu. Trong những năm gần đây, Indonesia bắt đầu bắt kịp Thái Lan nhờ nhu cầu trong nước ngày càng tăng.

Thái Lan và Indonesia cũng đang tìm chỗ đứng trong chuỗi cung ứng xe điện toàn cầu, và các công ty nhà nước hùng mạnh đang hỗ trợ những nỗ lực này. Trong khi đó, VinFast là một công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực ô tô và sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các công ty lâu đời hơn trong khu vực này, theo tờ The Diplomat.

Thứ hai là hồ sơ nhu cầu và cơ sở hạ tầng cho xe điện, cả trên toàn cầu và ở Đông Nam Á. Châu Âu, Mỹ và Trung Quốc là những động lực mạnh nhất thúc đẩy nhu cầu xe điện toàn cầu vào thời điểm hiện tại. Theo Forbes, doanh số bán xe điện tại Mỹ dự kiến ​​đạt 670.000 chiếc vào năm 2022, tăng 37% so với năm trước. Và con số này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng.

Ở hầu hết các quốc gia Đông Nam Á, nhu cầu mua xe điện vẫn chưa cao, và ngay cả khi có nhu cầu, tại khu vực này chưa có cơ sở hạ tầng sạc xe điện đủ để các thị trường nội địa tiếp nhận xe điện trên cùng quy mô. Điều này có nghĩa là, hiện nay, nếu xe điện trở thành một thành phần quan trọng của ngành sản xuất ô tô ở Đông Nam Á, nhu cầu sẽ chủ yếu đến từ các thị trường xuất khẩu.

VinFast sở hữu tổ hợp nhà máy sản xuất ôtô hiện đại tại Hải Phòng có thể đạt công suất 950.000 xe mỗi năm. Sản phẩm của doanh nghiệp này có thể phục vụ thị trường xuất khẩu Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và các nước trong khu vực. Nhưng, khi thâm nhập vào thị trường xe điện của Mỹ, VinFast đã tính toán rằng, việc chuyển sản xuất sang Bắc Carolina là chiến lược kinh doanh đúng đắn, thay vì chỉ dựa vào sản xuất tại Việt Nam và vận chuyển những chiếc xe điện qua Thái Bình Dương.

Theo ghi nhận của tờ The Diplomat, đây là một bước đi táo bạo, nhưng không ai biết nó sẽ biến thành gì. Trên thị trường ôtô nội địa Mỹ có sự cạnh tranh gay gắt. Rõ ràng, VinFast sẽ khó kiểm soát chi phí sản xuất tại Mỹ, mà khả năng kiểm soát chi phí là một trong những lợi thế so sánh lớn của việc đặt cơ sở sản xuất tại Việt Nam.

Tuy nhiên, trong bối cảnh không có nhu cầu tương đương về xe điện trong nước và do phải cạnh tranh với Thái Lan - "công xưởng ôtô" khổng lồ trong khu vực - Việt Nam đã quyết định thực hiện một bước lớn là chuyển sản xuất sang Mỹ, nơi có thể trực tiếp khai thác thị trường nóng và đang phát triển. Và khi làm như vậy, nước này cũng gửi tín hiệu về tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của Việt Nam trong nền kinh tế toàn cầu cũng như về khả năng làm thay đổi các mô hình sản xuất truyền thống bằng cách chuyển các ngành công nghiệp sử dụng nhiều vốn và công nghệ tiên tiến sang một quốc gia có thu nhập cao.