Giá khí đốt ở châu Âu đã tăng cao đến mức chưa từng có trong những tháng qua. Do vậy, EU hiện đang xem viên nén gỗ là giải pháp thay thế ưa chuộng trong cả ngành công nghiệp lẫn sinh hoạt đời sống của người dân.
Đây có thể xem là cơ hội tốt cho Việt Nam, khi nước này hiện là quốc gia xếp thứ hai thế giới về xuất khẩu viên nén gỗ, chỉ sau Mỹ.
Viên nén gỗ là giải pháp được ưa chuộng ở châu Âu
Xung đột Nga - Ukraina diễn ra đã khiến giá các mặt hàng năng lượng tăng cao đỉnh điểm. Với việc giảm nhập khí đốt từ Nga, châu Âu (EU) buộc phải loay hoay tìm kiếm nguồn nhiên liệu thay thế, đặc biệt là cho mùa đông sắp tới.
Tháng 8 vừa qua, sau khi có thông tin Moskva có thể khoá van đường ống Nord Stream 1 để bảo trì, giá khí đốt tại EU có lúc đã chạm ngưỡng 324 USD/mwh, cao nhất lịch sử, gấp 3 lần so với đầu năm.
Nhiều người tiêu dùng châu Âu rơi vào khủng hoảng về mức sinh hoạt phí, trong khi nhiều doanh nghiệp phải tạm dừng sản xuất. Than là nhiên liệu được châu Âu lựa chọn thay thế để sản xuất điện. Dù vậy, giá than cũng tăng 150% so với đầu năm.
Trong bối cảnh đó, sản phẩm viên nén gỗ được nhiều nước chú ý. Nhu cầu nhập khẩu mặt hàng này của châu Âu dự kiến sẽ tăng khi mùa đông sắp tới. Đây chính là cơ hội cho các sản phẩm mới như viên nén gỗ Việt Nam được xuất sang EU.
Viên nén gỗ hay viên nén mùn cưa là loại nhiên liệu sinh học có nguồn gốc từ các vật liệu sinh khối như dăm bào, mùn cưa, thân ngô, gỗ thải, vỏ đậu phộng,… thông qua dây chuyền sản xuất hiện đại được ép thành các viên gỗ nhỏ và cứng.
Viên nén gỗ có độ ẩm thấp, độ tro thấp và nhiệt lượng phát ra cao, an toàn cho sức khỏe người sử dụng nên ngày càng được ưa chuộng trên những thị trường yêu cầu nhiệt độ cao.
Viên nén gỗ được xem là một dạng năng lượng tái tạo trung tính carbon. Do đó, các nhà máy điện có thể chuyển đổi hệ thống sử dụng nhiên liệu than sang hệ thống đốt viên nén hoặc sử dụng đồng thời cả than và viên gỗ nén làm nguyên liệu.
Trong công nghiệp, người ta còn dùng viên nén gỗ quy mô lớn để làm tăng giá trị nhiệt của chất thải và làm giảm lượng phát thải ô nhiễm.
Trong sinh hoạt, người dân châu Âu có thể dùng viên nén gỗ trong các lò sưởi nhỏ và hệ thống cung cấp nước nóng như một giải pháp thay thế cho lò sưởi điện hay khí đốt.
Mỹ - thị trường cung cấp viên nén gỗ lớn nhất thế giới
Ông Brooks Mendell, Giám đốc điều hành Công ty tư vấn Forisk Consulting, cho biết viên nén gỗ đang trở thành chất đốt thay thế được ưa chuộng, trong bối cảnh giá khí đốt tự nhiên và giá than ở châu Âu tăng cao. Mỹ và Việt Nam hiện là hai nước xuất khẩu hàng đầu thế giới về mặt hàng này.
Báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ ghi nhận, EU là thị trường tiêu thụ viên nén gỗ lớn nhất thế giới khi tiêu thụ tới 23,1 triệu tấn vào năm 2021, chiếm đến 75% nhu cầu viên nén gỗ toàn cầu. Trong năm nay, con số này được dự báo sẽ tăng lên 24,3 triệu tấn.
Theo Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC), trong 6 tháng đầu năm, nhu cầu nhập khẩu sản phẩm viên nén gỗ của phần lớn các nước EU đều tăng. Trong đó, Pháp nhập khẩu 87 triệu USD, tăng 30,6%; Đức nhập 42,3 triệu USD, tăng 29,7%.
So với cùng kỳ năm trước, giá trị nhập khẩu viên nén gỗ tại Ba Lan đã tăng 134%, đạt trên 23 triệu USD. Ba Lan có nguy cơ đối mặt với khủng hoảng khí đốt và than, trong khi người dân phải xếp hàng dài bên ngoài các nhà máy than để mua dự trữ.
Năm 2021, Mỹ lập kỷ lục xuất khẩu viên nén gỗ với 7,4 triệu tấn, theo thống kê của Bộ Nông nghiệp Mỹ. Hiện giá viên nén gỗ xuất khẩu trung bình của Mỹ trước bảo hiểm và chi phí vận chuyển đã tăng từ mức 140 USD/tấn năm ngoái lên gần 170 USD/tấn. Các chuyên gia Bộ Nông nghiệp Mỹ cho rằng, giá viên nén gỗ trên thị trường giao ngay tăng mạnh vì nguồn cung khan hiếm.
Cơ hội của Việt Nam
Theo số liệu của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), Việt Nam hiện là nước xuất khẩu viên gỗ nén lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ. Mặt hàng này nằm trong nhóm 5 sản phẩm có giá trị xuất khẩu cao nhất trong ngành gỗ.
Lượng sản xuất, xuất khẩu và giá trị thành phẩm của viên nén gỗ Việt Nam đã tăng đều đặn trong 7 năm qua. Lượng viên nén xuất khẩu tăng hơn 18 lần, từ 175.000 tấn năm 2013 lên khoảng 3,2 triệu tấn năm 2020. Giá trị xuất khẩu viên nén tăng 15 lần, từ gần 23 triệu USD năm 2013, lên 351 triệu USD năm 2020.
Trong 7 tháng đầu năm 2022, giá trị xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam cán mốc 450 triệu USD, tăng 78,5% so với cùng kỳ năm 2021. Hàn Quốc và Nhật Bản là hai thị trường nhập khẩu viên nén gỗ lớn nhất của Việt Nam, chiếm 99,8% tổng kim ngạch xuất khẩu.
Tháng 3 năm nay, Nga tuyên bố cấm xuất khẩu một số sản phẩm gỗ, trong đó có viên nén gỗ đến “các quốc gia không thân thiện” nhằm đáp trả lệnh trừng phạt của châu Âu. Điều này đã khiến EU phải tìm nguồn cung thay thế.
Điều này đã mang đến nhiều cơ hội mới về thị trường cho các doanh nghiệp xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam. Giá viên nén gỗ xuất khẩu của Việt Nam được dự báo sẽ không dừng lại ở mức 180 - 200 USD/tấn.
Tuy nhiên, bà Ngô Thị Kim Thanh, chuyên gia Trung tâm Nghiên cứu Chứng khoán SSI - SSI Research cho rằng, việc xuất khẩu viên nén gỗ sang Châu Âu hiện vẫn chưa phát triển, chỉ chiếm 0 - 1% tổng kim ngạch xuất khẩu viên nén gỗ. Trong khi đó, Hàn Quốc và Nhật Bản vẫn là những thị trường tăng trưởng khá ổn định.
Theo bà Thanh, thị trường EU có thể thúc đẩy viên nén gỗ có giá trị gia tăng, giá cao do lạm phát ở các thị trường lớn. Tuy vậy, chi phí logistic cao có thể hạn chế xuất khẩu viên nén gỗ sang Châu Âu. Việc Việt Nam hưởng lợi từ giá tăng trong thời gian tới là chắc chắn.