Thượng nghị sĩ của cả hai đảng đều thúc đẩy dự luật này trên thực tế có thể thay đổi chính sách lâu đời của Mỹ về Đài Loan, bất chấp quan ngại từ chính quyền Tổng thống Joe Biden.
Đạo luật Chính sách Đài Loan năm 2022 là một dự luật do Thượng nghị sĩ Lindsey Graham của Đảng Cộng hòa và Thượng nghị sĩ Bob Menendez của Đảng Dân chủ đề xuất sau chuyến công du của họ đến Đài Loan vào tháng 4 năm nay. Dự luật nói rằng, Mỹ sẽ cung cấp vũ khí "có lợi cho việc ngăn chặn các hành động xâm lăng" của Trung Quốc thay vì chỉ đơn giản là vũ khí "phòng thủ". Dự luật cũng có những quy định về việc trừng phạt Trung Quốc trong trường hợp xảy ra xung đột quân sự ở eo biển Đài Loan. Ngoài ra, dự luật đề xuất hỗ trợ vùng lãnh thổ này tham gia các tổ chức quốc tế, bao gồm cả Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF).
Điều quan trọng nhất, theo sáng kiến lập pháp do các thượng nghị sĩ đề xuất, chính phủ Mỹ sẽ được hướng dẫn tương tác với Đài Loan như với mọi chính phủ khác, coi "chính phủ Đài Loan" là đại diện hợp pháp cho lợi ích của người dân Đài Loan. Dự luật nêu rõ, không được áp đặt bất kỳ hạn chế nào liên quan đến các cuộc tiếp xúc của quan chức Mỹ với các quan chức và chính trị gia của hòn đảo. Dự luật phản ánh bối cảnh thay đổi kể từ Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979 và "Sáu đảm bảo cho Đài Luan" làm cơ sở cho mối quan hệ Hoa Kỳ-Đài Bắc. Các cam kết của Hoa Kỳ trong việc cung cấp vũ khí cho hòn đảo này đang được mở rộng: dự luật đề xuất phân bổ 4,5 tỷ USD viện trợ an ninh cho Đài Loan trong vòng 4 năm tới.
Chính quyền Biden đã mấy lần nói rõ rằng, họ phản đối việc thông qua luật như hiện nay mà không có những sửa đổi đáng kể. Mặc dù trong vài thập kỷ qua Washington tuân theo chính sách "mơ hồ chiến lược", tức là không hứa sẽ trực tiếp giúp đỡ nếu Đài Loan bị tấn công, nhưng cũng không phủ nhận khả năng cung cấp hỗ trợ quân sự, chẳng hạn, bằng cách cung cấp vũ khí. Tuy nhiên, nhìn chung, chính sách của Mỹ đối với Đài Loan vẫn dựa trên các văn kiện song phương được Washington và Bắc Kinh ký kết vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980 của thế kỷ trước. Đây là "ba thông cáo chung" có điểm mấu chốt là chỉ có một Trung Quốc, và chính phủ CHND Trung Hoa là đại diện hợp pháp duy nhất của nhân dân Trung Quốc. Tất nhiên, trong các tài liệu này có những nội dung mà Mỹ và Trung Quốc diễn giải theo cách riêng của mỗi nước.
Đạo luật quan hệ Đài Loan năm 1979 và "Sáu đảm bảo" cho Đài Loan
Trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ đã đơn phương thông qua các văn kiện như Đạo luật quan hệ Đài Loan năm 1979 và "Sáu đảm bảo" cho Đài Loan. Chưa hết, Hoa Kỳ vẫn tuân theo một số nguyên tắc cơ bản - không thiết lập tiếp xúc chính trị chính thức với các quan chức Đài Loan, không công nhận chính thức chủ quyền của Đài Loan. Một ví dụ gần đây nhất: Đài Loan không có trong Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF) được thúc đẩy bởi chính quyền Hoa Kỳ, bởi vì chỉ các quốc gia có chủ quyền mới có thể tham gia vào sáng kiến này.
Tuy nhiên, một số nhà lập pháp Hoa Kỳ đang kêu gọi sửa đổi chính sách "mơ hồ chiến lược" kéo dài hàng thập kỷ đối với Đài Loan. Họ cho rằng, Mỹ nên đưa Đài Loan vào danh sách "đồng minh quan trọng ngoài NATO". Điều này có nghĩa là Washington nên cung cấp cho Đài Loan sự hỗ trợ quân sự lớn hơn, thực hiện các nghĩa vụ cụ thể hơn về hợp tác quân sự và đảm bảo an ninh, mở rộng liên hệ chính trị với chính quyền Đài Loan, và dần dần thu hút Đài Loan vào quỹ đạo vì lợi ích địa chính trị của Mỹ. Chính quyền Biden đã miễn cưỡng xây dựng mối quan hệ với Bắc Kinh. Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Biden đã hạ thấp mức quan hệ song phương thậm chí nhiều hơn so với dưới thời người tiền nhiệm Donald Trump. Tuy nhiên, Joe Biden vẫn không muốn để sự leo thang căng thẳng vượt khỏi tầm kiểm soát.
Trong khi đó, nếu dự luật do các thượng nghị sĩ đề xuất vẫn được thông qua ở dạng ban đầu, điều này sẽ có tác động to lớn đến quan hệ Trung - Mỹ, chuyên gia Chu Phong (Zhu Feng), Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quan hệ quốc tế tại Đại học Nam Kinh (Trung Quốc) nói với Sputnik.
“Nếu dự luật được thông qua, nó chắc chắn sẽ có tác động rất lớn đến quan hệ Trung-Mỹ, vì nội dung của nó vi phạm các văn bản liên quan mà chính phủ hai nước đã ký, chẳng hạn như Thông cáo Thượng Hải năm 1972 và Thông cáo Mỹ-Trung công bố ngày 17/8/1982. Nội dung chính của hai văn kiện này là nguyên tắc "một Trung Quốc", tức là Hoa Kỳ không nên có các liên hệ chính thức với tỉnh Đài Loan. Tuy nhiên, văn kiện do các thượng nghị sĩ đề xuất làm mờ đi nguyên tắc "một Trung Quốc", khiến quan điểm "mơ hồ chiến lược" của Mỹ đối với Đài Loan trở nên rõ ràng hơn.
Chúng ta thấy rằng, Hoa Kỳ không chỉ củng cố đáng kể các mối quan hệ Mỹ - Đài Loan, mà còn tăng mức độ cam kết quốc phòng với Đài Loan, biến tỉnh Đài Loan thành "đồng minh quan trọng ngoài NATO". Đây là một sự khác biệt so với chính sách nhiều năm của Hoa Kỳ. Nếu Trung Quốc bị trừng phạt về các vấn đề liên quan đến quan hệ giữa lục địa và hải đảo, điều đó chắc chắn sẽ gây thù hằn và làm gián đoạn hoạt động giao lưu hòa bình giữa hai bờ eo biển Đài Loan, và điều này sẽ khuyến khích lực lượng ly khai trên hòn đảo. Do đó, nếu dự luật cuối cùng được thông qua, nó sẽ gây tổn hại lớn cho quan hệ Trung - Mỹ”.
Chuyến thăm Đài Loan của Nancy Pelosi gây ra phản ứng gay gắt
Sau chuyến công du đầy tai tiếng của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi tới Đài Loan, Bắc Kinh đã phát động cuộc tập trận quân sự quy mô lớn ở eo biển Đài Loan. Nhiều nhà phân tích phương Tây ngay lập tức bắt đầu nói rằng, bằng cách này Trung Quốc thay đổi hiện trạng một cách đơn phương. Tuy nhiên, phản ứng của Trung Quốc đối với chuyến thăm Đài Loan của nhân vật thứ ba trong hệ thống chính trị Mỹ trên thực tế là hết sức dè dặt. Nhưng, nếu Mỹ thông qua một đạo luật làm thay đổi chính sách của Hoa Kỳ đối với Đài Loan, Trung Quốc sẽ buộc phải phản ứng một cách cứng rắn, vì một động thái như vậy vượt qua mọi "lằn ranh đỏ" mà CHND Trung Hoa vạch ra. Và điều này sẽ gây nguy hiểm cho toàn bộ kiến trúc an ninh ở Châu Á, chuyên gia Chu Phong nhận xét.
“Theo tôi, đây cũng là một thách thức lớn đối với an ninh châu Á. Bởi vì nếu quan hệ giữa hai bờ eo biển Đài Loan tiếp tục xấu đi do các hành động của Hoa Kỳ, vấn đề của tỉnh Đài Loan sẽ trở nên gay gắt hơn, cán cân an ninh khu vực hiện có có thể bị đảo lộn, tình hình sẽ vượt khỏi tầm kiểm soát. Nếu vấn đề của tỉnh Đài Loan dẫn đến sự leo thang nhanh chóng trong quan hệ Trung-Mỹ và lôi kéo các bên thứ ba tham gia vào vấn đề này, thì điều đó sẽ gây ra thiệt hại lớn cho an ninh và ổn định trong khu vực”.
Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã tán thành Đạo luật Chính sách Đài Loan 2022. Sự chấp thuận của Ủy ban Đối ngoại đã mở đường cho một cuộc bỏ phiếu chung tại Thượng viện. Hiện chưa có thông tin nào về thời điểm bỏ phiếu có thể diễn ra. Có khả năng đạo luật sẽ được đưa vào một bộ luật lớn hơn như Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng Quốc gia (NDAA). Việc thông qua văn kiện này sẽ diễn ra trước cuối năm nay.