Trong số rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thực tế này, vấn đề pháp lý cũng có tác động không nhỏ đến thị trường mạng xã hội, khi các ứng dụng trong nước phải có giấy phép và chịu nhiều ràng buộc về quy định của pháp luật.
Trong khi đó, các mạng xã hội nước ngoài không có văn phòng đại diện tại Việt Nam, từ đó ít bị sự ràng buộc so với các doanh nghiệp Việt. Điều này dẫn đến thực tế là họ có nhiều lợi thế hơn so với các nhà phát triển nội địa.
Ra mắt hào nhoáng để rồi lặng lẽ lụi tàn
Theo số liệu của Vnnetwork, thời điểm tháng 1/2023, có hơn 70 triệu nguời dùng mạng xã hội ở Việt Nam, chiếm 71% dân số cả nước.
Trong đó, người dùng từ 18 tuổi trở lên là 64,4 triệu, chiếm tỷ lệ 89,9%. Cũng theo Vnetwork, mạng xã hội của Việt Nam đang có tốc độ phát triển "chóng mặt" và không có dấu hiệu chững lại.
Với lượng người dùng lớn, Việt Nam là thị trường tiềm năng để phát triển các ứng dụng liên quan đến mạng xã hội. Trong xu thế đó, Việt Nam đã lần lượt đón nhận sự ra đời của Zalo, Mocha, Hahalolo và Lotus, đều là những trang mạng xã hội "made in Việt Nam”. Mặc dù vậy, không phải mạng xã hội thương hiệu Việt nào cũng tìm được chỗ đứng trên chính thị trường nội địa.
Cho đến nay, Zalo là nền tảng mạng xã hội Việt Nam phổ biến nhất, ra đời từ sớm và là cái tên hiếm hoi còn trụ lại trên thị trường. Mạng xã hội này được phát triển bởi VNG, ra mắt thị trường từ năm 2012 và bùng nổ vào giai đoạn hoàng kim của mạng xã hội khi cán mốc 10 triệu người dùng năm 2014. Đến giữa năm 2018, có khoảng 100 triệu tài khoản zalo được ghi nhận.
Đáng chú ý, do những diễn biến từ công ty chủ quản là VNG mà Zalo dần rơi vào tay giới chủ ngoại.
Cùng một chủ với Zalo, Zing Me là trang mạng xã hội ra đời cùng thời điểm khi các tựa game online bắt đầu phổ biến tại Việt Nam. Được một công ty chuyên về sáng tạo và phát triển game là VNG (khi đó là Vinagame) hậu thuẫn, Zing Me nhanh chóng thu hút một lượng lớn người dùng trẻ tuổi, trong đó chủ yếu là các game thủ tham gia.
Thời hoàng kim năm 2011, lượng khách truy cập Zing Me đạt 6,8 triệu người, cao gấp 2 lần so với 3,1 triệu người của Facebook* khi đó. Thế nhưng, vì chỉ tập trung vào người dùng là các game thủ nên Zing Me dần "yếu thế" so với các mạng xã hội khác như Facebook*, Instagram*,... Đến năm 2020, VNG đóng cửa mạng xã hội này.
Ra đời năm 2019, Công ty Cổ phần công nghệ Gapo tổ chức sự kiện ra mắt mạng xã hội Gapo với số vốn đầu tư lên tới 500 tỷ đồng. Ông Phùng Anh Tuấn, nhà sáng lập F88, được cho là nhân vật đứng sau mạng xã hội này, theo thông tin được báo Nhà đầu tư đề cập.
Tại lễ ra mắt, Gapo công bố tham vọng đạt 50 triệu người dùng sau 3 năm thành lập. Chỉ chưa đầy 2 tháng sau khi ra mắt, Gapo thông báo cán mốc 2 triệu người dùng và vẫn đang tiếp tục tăng trưởng. Thế nhưng, mạng xã hội này sau đó liên bị phàn nàn về các sự cố, tính năng từ người dùng.
Đến nay, sau 4 năm ra mắt, mạng xã hội Gapo chỉ ghi nhận hơn 6 triệu người dùng, rời xa kế hoạch ban đầu đã đề ra.
Cũng trong năm 2019, Công ty cổ phần VCcorp ra mắt mạng xã hội Lotus, với số vốn đầu tư lên tới 1.200 tỷ đồng. Ban lãnh đạo Lotus lên kế hoạch hợp tác với hàng loạt KOLs, tờ báo, đài truyền hình,... Khi vừa xuất hiện, nhiều người kỳ vọng Lotus có thể đủ sức để cạnh tranh trực tiếp với *. Tuy vậy, cho đến nay Lotus chỉ có hơn 1 triệu lượt tải trên CH Play. Trên kho ứng dụng App Store, Lotus còn nhận về điểm đánh giá 3,2 sao.
Lợi thế nghiêng về doanh nghiệp nước ngoài
Có thể thấy, ngoại trừ Zalo, với định hướng nền tảng của một mạng xã hội trò chuyện dành cho người Việt và sự hậu thuẫn từ giới chủ ngoại, những cái tên còn lại hầu hết đều lép vế trên sân nhà trước các trang mạng xã hội quốc tế.
Theo trang datareport, thời điểm đầu năm 2022, số người sử dụng Facebook* tại Việt Nam vào khoảng 70 triệu người dùng, Youtube đạt 62 triệu người, Instagram đạt 11 triệu người. Những con số biết nói đã chứng minh thực tế rằng thị trường mạng xã hội trăm triệu dân gần như là cuộc chơi của các tên tuổi nước ngoài.
Các nhà chuyên môn cho biết, trong những yếu tố tác động đến sự mất cân bằng thị phần mạng xã hội chính là việc các thương hiệu Việt Nam ít đổi mới, không đủ sức hấp dẫn so với Facebook*, Tiktok,...
Ngoài ra, những ông lớn Facebook*, Youtube còn vượt trội với những tính năng ưu việt và cộng đồng người sử dụng khủng từ quốc tế.
Bên cạnh đó, vấn đề pháp lý cũng tác động đến thị trường mạng xã hội khi các ứng dụng trong nước phải có giấy phép và chịu nhiều ràng buộc về quy định của pháp luật. Trong khi đó, các mạng xã hội nước ngoài không có văn phòng đại diện tại Việt Nam, từ đó ít bị sự ràng buộc so với các doanh nghiệp Việt.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng đã khẳng định, những bất cập này đã dẫn đến tình trạng cạnh tranh không bình đẳng giữa mạng xã hội trong nước với các mạng xã hội xuyên biên giới, khi mà các doanh nghiệp nước ngoài có lợi thế lớn hơn.
Từ những lý do trên, các đơn vị phát triển mạng xã hội khác cần vạch rõ kế hoạch phát triển, thấu hiểu thị trường nội địa để phục vụ nhu cầu của người Việt Nam nếu muốn tồn tại và phát triển ở thị trường trăm triệu dân.
Đặc biệt, các doanh nghiệp cần phải biết mình đang ở vị trí nào, nên bắt đầu từ đâu, nếu không sẽ dần đánh mất niềm tin với người sử dụng, để rồi đi đến tình trạng "chết yểu".
* Meta (mạng xã hội Facebook và Instagram) bị cấm hoạt động ở Nga vì là tổ chức cực đoan.