Bộ Công Thương đang nỗ lực tháo gỡ một cách thực chất các khó khăn đối với địa phương, doanh nghiệp để bứt phá khỏi tình trạng trì trệ như hiện nay và sớm lấy lại đà tăng trưởng.
Sản xuất công nghiệp, xuất khẩu sụt giảm
Ngày 18/4/2023, tại trụ sở Bộ Công Thương, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã chủ trì Hội nghị trực tuyến khối Công Thương địa phương về các giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh và xuất, nhập khẩu năm 2023.
Cục trưởng Cục Công Thương địa phương Ngô Quang Trung đã báo cáo những con số không mấy vui về bức tranh sản xuất công nghiệp tại các địa phương trong quý I trong bối cảnh chịu nhiều hệ lụy từ suy giảm kinh tế toàn cầu và những hạn chế của nội tại trong nước.
Sản xuất kinh doanh, sản xuất công nghiệp, xuất khẩu của Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn. Nhiều doanh nghiệp ghi nhận việc thiếu đơn hàng từ quý IV/2022, hiện chỉ đảm bảo duy trì 50-60% năng lực sản xuất. Không ít doanh nghiệp phải cắt giảm quy mô sản xuất, cho lao động nghỉ luân phiên.
“Tình hình suy giảm kinh tế toàn cầu nhanh hơn dự kiến, tổng cầu từ nước ngoài suy giảm mạnh khiến đơn hàng sụt giảm đã ảnh hưởng đến sản xuất công nghiệp quý I giảm so với cùng kỳ”, - ông Ngô Quang Trung, Cục trưởng Cục Công thương địa phương báo cáo.
Cụ thể, quý I/2023, chỉ số sản xuất công nghiệp giảm 2,2% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ tăng 6,8%). Trong đó, ngành chế biến, chế tạo giảm 2,4%; ngành sản xuất và phân phối điện giảm 1%; ngành cung cấp nước, hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải tăng 7,8%; ngành khai khoáng giảm 4,5%.
Có 48 địa phương có IIP quý I/2023 tăng và 15 địa phương có IIP giảm so với cùng kỳ năm trước. Giảm mạnh nhất là Quảng Nam giảm 34,3%; Bắc Ninh giảm 18,8%; Vĩnh Long giảm 16,5%; Sóc Trăng giảm 15,6%; Vĩnh Phúc giảm 8,1%.
Sức tiêu thụ của thị trường đối với mặt hàng thực phẩm như thịt lợn, thịt gà chậm, nhiều bếp ăn công nghiệp giảm do doanh nghiệp ngưng sản xuất, giảm ngày làm việc, người dân giảm chi tiêu do khó khăn… trong khi nguồn cung tăng nên giá các mặt hàng này đều có xu hướng giảm. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 13,9% so với cùng kỳ năm trước.
Theo báo cáo, thiếu đơn hàng, sản xuất giảm, kim ngạch xuất khẩu cũng giảm hàng chục tỷ USD. Quý I, xuất khẩu đạt 79,17 tỷ USD, giảm 11,9% so với cùng kỳ (giảm gần 11 tỷ USD).
Trong quý I/2023 có 14 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, giảm 2 mặt hàng so với quý I/2022 (có 16 mặt hàng). Kim ngạch nhập khẩu hàng hóa ước đạt 75,1 tỷ USD, giảm 14,7% (cùng kỳ tăng 15,6%).
Hàng Việt cạnh tranh quyết liệt
Suy giảm sản xuất công nghiệp và xuất nhập khẩu bắt nguồn từ các nguyên nhân, trong đó, giá nhiên liệu đầu vào, năng lượng toàn cầu vẫn ở mức cao đã tác động đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp trong nước.
Lạm phát còn ở mức cao, chính sách tiền tệ chưa nới lỏng; kinh tế thế giới hồi phục chậm và sự sụp đổ của một số ngân hàng trên thế giới có những tác động nhất định đến xu hướng thắt chặt chi tiêu mua sắm các sản phẩm dệt may, da giày, đồ gỗ, linh kiện điện tử lớn tại Mỹ, EU, Nhật Bản… khiến nhu cầu nhập khẩu giảm. Ngoài ra, Trung Quốc mở cửa trở lại cũng tạo nhiều áp lực cạnh tranh đối với hàng xuất khẩu cùng chủng loại của Việt Nam.
“Cạnh tranh với các nước xuất khẩu (sau mở cửa), đặc biệt là việc Trung Quốc mở cửa trở lại, cùng một số địa bàn xuất khẩu trọng điểm nới lỏng các biện pháp hạn chế thương mại sẽ khiến hàng Việt phải cạnh tranh quyết liệt hơn ở các thị trường trọng điểm”, - đại diện Bộ Công Thương cho biết.
Ở trong nước, dù sức mua trong nước dù đã khôi phục nhưng vẫn còn yếu, chưa kích thích sản xuất, đầu tư và tiêu dùng, hoạt động mua hàng trở lại giảm. Thiếu hỗ trợ, liên kết giữa thị trường nội địa và các ngành sản xuất.
Sức ép lạm phát, lãi suất cao cũng đã ảnh hưởng đến tiêu dùng các sản phẩm xa xỉ như: ô tô, kể cả sản phẩm thông thường như dệt may, giày dép…
Bên cạnh đó, việc chậm công bố quy hoạch (các quy hoạch ngành Quốc gia và địa phương) dẫn đến việc không thể triển khai các dự án đầu tư lớn trong lĩnh vực Công Thương. Sự chồng chéo, mẫu thuẫn trong một số quy định của pháp luật hiện hành cũng làm ảnh hưởng đến tiến độ nhiều dự án. Đồng thời, tính chuyên nghiệp trong hoạt động sản xuất, xuất khẩu của không ít doanh nghiệp (địa phương có quy hoạch vùng trồng, vùng nuôi còn thấp) gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu chính ngạch.
"Các doanh nghiệp còn khó khăn trong việc tiếp cận vốn, lãi suất ngân hàng và chi phí đầu vào vẫn ở mức cao, đặc biệt là các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo đang ở trong bối cảnh rất khó khăn do thiếu đơn hàng, khả năng hấp thụ vốn đã bắt đầu giảm”, - ông Trung báo cáo.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên phát biểu cho biết, thực tế, còn có tâm lý e ngại trong thực thi nhiệm vụ của nhiều cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm cũng là nguyên nhân dẫn đến sự kìm hãm tăng trưởng, phát triển; việc làm, thu nhập của người lao động.
Khẩn trương tìm thị trường mới
Đề xuất các giải pháp để thúc đẩy sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu, Bộ trưởng Bộ Công Thương đề nghị các địa phương lưu ý một số vấn đề.
Trong đó, ông Diên nhấn mạnh, khi thị trường trong nước gần như đã bão hoà, cần phát triển thị trường ngoài nước, tổ chức lại sản xuất, sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể của thị trường, tiếp tục khai thác các FTA đã ký.
Rà soát, tháo gỡ thực chất những khó khăn, vướng mắc đối với từng doanh nghiệp, từng dự án, nhất là những dự án lớn trên địa bàn và những dự án tạo cú hích về tăng trưởng, tạo nguồn thu lớn cho ngân sách, giải quyết được việc làm; khẩn trương hoàn thiện các đề án, chiến lược, kế hoạch phát triển công nghiệp, thương mại của mỗi địa phương để kịp thời tích hợp trong quy hoạch tỉnh và quy hoạch ngành quốc gia.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng nhắc nhở các địa phương chỉ đạo tháo gỡ khó khăn để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án bất động sản và cắt giảm đầu tư công trên địa bàn để tạo động lực, dư địa để các ngành, các lĩnh vực liên quan phát triển (vật liệu, cơ khí chế tạo, thương mại, dịch vụ).
Trong bối cảnh lạm phát gia tăng, đạt kỷ lục tại nhiều quốc gia đe dọa suy thoái kinh tế toàn cầu; tác động tiêu cực từ xung đột; tình trạng đứt gãy nhiều chuỗi cung ứng đang trở nên nghiêm trọng hơn ở nhiều quốc gia thì kinh tế Việt Nam vẫn đạt mức tăng trưởng dương là một nỗ lực lớn.
Hoạt động xuất, nhập khẩu hàng hóa tuy có giảm so với cùng kỳ năm trước nhưng cán cân thương mại hàng hóa quý I năm 2023 vẫn duy trì xuất siêu 4,07 tỷ USD, cao gấp 2,1 lần so với cùng kỳ năm trước.