Đề xuất chuyển Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia từ EVN về Bộ Công Thương

Cần lưu ý rằng, Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) là đơn vị hạch toán phụ thuộc của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Bộ Công Thương vừa có Tờ trình 3711/TTr-BCT gửi Thủ tướng Chính phủ về việc chuyển Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) về Bộ này. Theo đó, Bộ đưa ra 2 phương án chuyển đổi mô hình A0.

Theo Tờ trình Thủ tướng của Bộ Công Thương, A0 hiện là đơn vị đảm nhận hai chức năng được quy định trong Luật Điện lực. Trong đó, đây vừa là đơn vị điều độ hệ thống điện quốc gia và đơn vị điều hành giao dịch thị trường điện lực.

Quyền và nghĩa vụ của Đơn vị điều độ hệ thống điện quốc gia được quy định tại Điều 42 Luật Điện lực.

Nội dung chủ yếu của điều hành giao dịch trên thị trường điện lực được quy định tại khoản 2 Điều 21 Luật Điện lực. Hiện nay, A0 là đơn vị hạch toán phụ thuộc của EVN.

Để đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong điều hành thị trường điện, Quyết định số 168/QĐ-TTg ngày 7-2- 2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Tái cơ cấu ngành điện giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2025 đã quy định: A0 sẽ chuyển thành Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện hạch toán độc lập trong EVN trong giai đoạn 2019-2020 và sau đó chuyển thành đơn vị độc lập về nhân sự, pháp lý, tài chính, không chung lợi ích với bên bán điện và bên mua điện, do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ trong giai đoạn 2021-2025.

Từ khi Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước được thành lập vào tháng 9/2018, nhiệm vụ tái cơ cấu A0 được giao cho cơ quan này. Tuy nhiên cho đến nay, việc tái cơ cấu A0 vẫn chưa được phê duyệt và triển khai thực hiện.

Hiện trạng A0 gồm cơ quan Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia có trụ sở ở Hà Nội và các Trung tâm Điều độ hệ thống điện miền (AI ở miền Bắc, A2 ở miền Nam, A3 ở miền Trung).

Tổng cộng nhân sự của A0 có 454 người. Phần lớn nhân sự của A0 là lao động có trình độ cao (91% có trình độ đại học trở lên) và là lực lượng trực tiếp sản xuất (62% tổng số lao động).

Bộ Công Thương cho hay, mô hình thị trường điện Việt Nam cũng như tham khảo kinh nghiệm quốc tế tại những quốc gia có xây dựng thị trường điện thì vai trò của A0 (gồm điều độ hệ thống điện – System Operator (SO) và điều hành giao dịch thị trường điện Market Operator (MO)) cùng với vai trò sở hữu lưới điện truyền tải của Tổng công ty truyền tải điện quốc gia — Transmission Owner (TO) là những chức năng có mối quan hệ mật thiết do đây là những dịch vụ cơ bản của hệ thống điện, có tính độc quyền tự nhiên.

Do đó, việc kết hợp giữa ba dịch vụ (TO-SO-MO) sẽ quyết định mô hình tổ chức của A0. Tuy nhiên, để thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ưu tiên chuyển nguyên trạng A0 (SO và MO) về Bộ Công Thương.

Bộ Công Thương đề xuất với Thủ tướng 2 phương án:

Phương án 1: A0 trở thành đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ vận hành hệ thống điện và điều hành thị trường điện trực thuộc Bộ Công Thương.

Phương án 2: A0 trở thành Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên (TNHH MTV) Vận hành hệ thống điện và điều hành thị trường điện 100% vốn Nhà nước trực thuộc Bộ Công Thương.

Bộ khẳng định, cả hai phương án nêu trên đều đảm bảo các tiêu chí về tính độc lập, khách quan của A0 so với hiện tại, khả năng phối hợp với các đơn vị liên quan và khả năng linh hoạt đổi mới, sáng tạo.

Trước đó, ngày 6/6, Thủ tướng Chính phủ có công điện số 517/CĐ- TTg về việc thực hiện các giải pháp bảo đảm cung ứng điện mùa khô năm 2023 và thời gian tới, trong đó có giao Bộ Công Thương “khẩn trương điều chỉnh việc quản lý, chỉ đạo Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia về Bộ Công Thương theo quy định của Đảng và Nhà nước trong tháng 6 năm 2023 và nghiên cứu thực hiện các chính sách phù hợp, hiệu quả”.

Bộ Công Thương cho rằng, trong điều kiện hiện nay, để đáp ứng mục tiêu chuyển nguyên trạng A0 về trực thuộc Bộ Công Thương, mô hình đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ vận hành hệ thống điện và điều hành thị trường điện là phù hợp.

Trong giai đoạn tiếp theo, sau khi Luật giá và Luật điện luật sửa đổi được ban hành, có thể xem xét thêm phương án 2.

Bộ Công Thương cũng đưa ra phân tích đặc thù vận hành của đơn vị mới, yêu cầu về trình độ, năng lực của người lao động, đặc thù của mặt hàng điện… Theo đó, để đảm bảo hệ thống điện vận hành an toàn, tin cậy, tại đơn vị này có những nhân sự giữ chức danh tham gia vận hành hệ thống điện và thị trường điện với áp lực công việc rất nặng nề, phải điều khiển vận hành toàn bộ hệ thống điện với hàng trăm nhà máy điện, hàng trăm ngàn thiết bị điện cao áp khác nhau, trong quá trình làm việc phải từ các quyết định thật nhanh, chính xác và không được phép sai sót vì mỗi sai sót có thể trả giá bằng việc hư hỏng thiết bị giá trị cao hoặc gây mất điện diện rộng, thậm chí có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng các nhân viên khác.

Bộ phận người lao động nói trên được tuyển dụng với yêu cầu cao (có bằng đại học ở mức khá, giỏi trở lên) được đào tạo chuyên sâu (từ 12 đến 18 tháng) và phải qua kiểm tra kỹ lưỡng, khi đạt yêu cầu mới được phép bố trí công việc, gồm các vị trí: Điều độ viên hệ thống điện quốc gia, kỹ sư tính toán hệ thống điện quốc gia, kỹ sư điều hành giao dịch thị trường điện, điều độ viên hệ thống điện miền, kỹ sư tính toán hệ thống điện miền, kỹ sư SCADA v.v.

Hơn nữa, do điện là hàng hóa đặc biệt phải luôn cân bằng giữa sản xuất (nguồn cung) và tiêu thụ (nhu cầu), nên các chức danh này có trách nhiệm đảm bảo vận hành hệ thống điện từng giây, từng phút suốt 24 giờ mỗi ngày, 7 ngày mỗi tuần. Thị trường điện cũng thực hiện khớp lệnh 30 phút/chu kỳ trong tất cả các ngày, kể cả ngày nghỉ, ngày lễ (chu kỳ này có thể xuống còn 15 phút hoặc 5 phút như các nước có thị trường điện phát triển khi cơ sở hạ tầng đáp ứng).

Do đó, trong trường hợp A0 chuyển thành đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Công Thương, cần phải có cơ chế tài chính đặc thù đủ đảm bảo duy trì mức lương và phụ cấp tương đương với mức hiện hưởng (40 triệu/người/tháng) để đảm bảo tránh xáo trộn về nhân lực của A0 dẫn đến những rủi ro về vận hành ổn định, an toàn và hiệu quả hệ thống điện, đặc biệt trong thời gian chuyển giao và hoàn thiện mô hình tổ chức.

Vậy nên, Bộ Công Thương đề nghị Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định chuyển nguyên trạng Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia về Bộ Công Thương.

Đồng thời, hiện Bộ Công Thương không có chức năng thực hiện việc quản lý, điều hành trực tiếp A0. Do đó, để điều chỉnh việc quản lý, chỉ đạo A0 về Bộ Công Thương, cần phải sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật.