Tuy nhiên, việc xuất khẩu hàng hoá, đặc biệt là nông lâm thuỷ sản sang Trung Quốc nay đã khó khăn hơn rất nhiều do nước này siết chặt yêu cầu các về chất lượng, kỹ thuật, tiêu chuẩn an toàn,…
Thị trường lớn của nông sản Việt Nam
Ngày 16/6/2023, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) đã phối hợp với Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc, Công ty TNHH Eurofins Sắc Ký Hải Đăng tổ chức hội thảo “Nâng cao chất lượng thực phẩm xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc”.
Phát biểu tại hội thảo, Giám đốc ITPC Trần Phú Lữ cho biết, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn 50% tổng khối lượng xuất khẩu nông sản.
Hoạt động xuất khẩu nông sản Việt Nam sang Trung Quốc đã dần khôi phục từ khi nước này mở cửa trở lại. Xuất khẩu các mặt hàng nông thủy sản sang Trung Quốc đã tăng mạnh từ tháng 2/2023. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc bày tỏ mong muốn mua lượng lớn hàng nông, thủy sản từ Việt Nam.
Vneconomy dẫn nguồn tin từ Tổng cục Hải quan cho biết, xuất khẩu nông lâm thủy sản sang Trung Quốc trong 2 tháng đầu năm 2023 đạt 1,27 tỷ USD, chiếm 20,2% tổng giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Trung Quốc là khách hàng lớn nhất của Việt Nam trong 2 tháng đầu năm.
Theo giới chuyên gia, trong bối cảnh lạm phát toàn cầu, Trung Quốc sẽ là điểm đến lớn nhất của nông sản Việt Nam năm 2023 nhờ nhu cầu bùng nổ, vị trí địa lý gần, chi phí logistics và rủi ro thấp hơn các thị trường khác.
Cũng theo Tổng cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu rau quả sang thị trường Trung Quốc đạt 804,6 triệu USD, tăng gần 28% so với cùng kỳ năm 2022 và chiếm 58,6% thị phần.
Ông Ðặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc tăng cao một phần là do trong tháng 4/2023, nhiều cửa khẩu giữa Việt Nam và Trung Quốc tăng giờ hoạt động mỗi ngày để tiếp nhận xe hàng. Có thể thấy, nhu cầu từ Trung Quốc đang rất lớn sau thời gian dài suy giảm do ảnh hưởng của dịch Covid-19.
Trong 3 tháng đầu năm 2023, sầu riêng Việt Nam chưa vào chính vụ nên xuất khẩu còn cầm chừng. Tháng 4 và tháng 5/2023, nguồn cung sầu riêng tăng lên, xuất khẩu mặt hàng này ghi nhận sự gia tăng mạnh mẽ.
Việt Nam cũng đã chính thức xuất khẩu khoai lang chính ngạch sang Trung Quốc. Theo đó, tháng 4/2023, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã phê duyệt, cấp mã số cho 70 vùng trồng và 13 cơ sở đóng gói khoai lang đủ điều kiện xuất khẩu chính ngạch.
Ngoài rau quả, sắn lát khô là một trong những mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu gia tăng tại thị trường Trung Quốc trong 4 tháng qua với khối lượng xuất khẩu đạt 411.840 tấn, trị giá 108,7 triệu USD, tăng 17,9% về lượng và tăng 11,2% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái, chiếm 90,3% tổng lượng sắn lát khô xuất khẩu của cả nước.
Ngược lại, xuất khẩu sang Trung Quốc đang giảm mạnh trong lĩnh vực thủy sản. Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị nước này chỉ đạt 363,2 triệu USD, giảm 31,9% so với bốn tháng đầu năm 2022.
Tổng cục Hải quan ghi nhận, xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang Trung Quốc trong 4 tháng đầu năm 2023 đạt 13.420 tấn, trị giá 40,38 triệu USD, giảm 7,4% về lượng và giảm 9,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022.
Trong đó, tháng 4/2023, giá xuất khẩu bình quân cà phê của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 2.940USD/tấn, giảm 1,5% so với tháng 3/2023 và giảm 11,3% so với tháng 4/2022. Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, giá xuất khẩu bình quân cà phê sang Trung Quốc đạt mức 3.006USD/tấn, giảm 2,1% so với cùng kỳ năm ngoái.
Thị phần cà phê Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của Trung Quốc đã giảm từ 23,9% trong quý 1/2022 xuống còn 13,9% trong quý 1/2023. Kim ngạch xuất khẩu cà phê chế biến sang Trung Quốc đạt 24,23 triệu USD trong 4 tháng đầu năm 2023, giảm 16,6% so với cùng kỳ.
Ngoài ra, thị phần hạt tiêu của Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của Trung Quốc cũng đã giảm từ 39,36% trong quý 1/2022 xuống 29,75% trong quý 1/2023.
Đòi hỏi cao hơn về chất lượng
Theo Vneconomy, Trung Quốc hiện là 1 trong 3 thị trường nhập khẩu nông, lâm, thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Tính đến hết tháng 4/2023, giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 20,9%, tăng 3,3% so với cùng kỳ năm 2022.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ghi nhận, đến nay Việt Nam có 13 mặt hàng nông sản xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, gồm: tổ yến, khoai lang, thanh long, nhãn, chôm chôm, xoài, mít, dưa hấu, chuối, măng cụt, vải, chanh dây và sầu riêng.
Chủ tịch Tập đoàn 365 group Đinh Vĩnh Cường cho rằng, để gia tăng kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc, các sản phẩm nông sản cần có chất lượng tốt và đáp ứng đúng nhu cầu của người tiêu dùng.
Chẳng hạn, với một trong những mặt hàng xuất khẩu chính sang Trung Quốc là trái thanh long thì ngoài yêu cầu về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm theo quy định, các doanh nghiệp còn phải lưu ý đến nhu cầu trong từng giai đoạn của người dân Trung Quốc.
Dù là quốc gia nhập khẩu thanh long lớn nhất thế giới, từ năm 2015 đến nay, kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc bắt đầu chững lại và giảm dần do diện tích sản xuất thanh long trong nước đã đáp ứng một phần nhu cầu người tiêu dùng.
Chính vì thế, nếu muốn giữ vững và tiếp tục tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu thanh long, người sản xuất và doanh nghiệp phải tạo ra được lợi thế cạnh tranh lớn hơn về giá, độ ngọt, màu sắc cho sản phẩm.
Hoặc như với mặt hàng sầu riêng, Trung Quốc hiện đang mở rộng khai thác từ nhiều nguồn cung với các phương thức vận chuyển khác nhau. Do đó, muốn chiếm lĩnh thị trường tỷ dân này, các doanh nghiệp Việt Nam cần nâng cao chất lượng, giảm giá thành và giữ uy tín sản phẩm.
Ông Cường cũng cho rằng, để xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc, Việt Nam cần có chiến lược phát triển ngành, xây dựng thương hiệu song song với xây dựng vùng sản xuất, vùng nuôi trồng chuyên canh tập trung, quy mô lớn dựa theo tín hiệu thị trường.
“Doanh nghiệp cũng cần thường xuyên cập nhật và tuân thủ quy định về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm, kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc của thị trường Trung Quốc… Có chiến lược về vấn đề logistics, xây dựng được các kho bảo quản nông sản ở các địa phương biên giới. Điều này sẽ giúp bảo quản lâu hơn, giữ được chất lượng tốt khi đến thời hạn giao hàng”, ông Cường nói.
Với lĩnh vực thủy sản, Trung Quốc đang là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ 2 của Việt Nam, chỉ sau Mỹ. Các sản phẩm thủy sản của Việt Nam xuất sang Trung Quốc nhiều nhất là tôm, cua, cá hồi, mực, cá minh thái, cá tuyết, cá tra. Trong đó, tôm và cá tra là những sản phẩm xuất khẩu chủ lực.
Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho biết, dù kim ngạch chung sụt giảm thì cá cơm khô xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn có sức hút lớn với mức tăng 50% trong quý 1/2023.
Ngoài ra, nhiều sản phẩm khác như tôm khô, cá chỉ vàng đông lạnh, cá hố đông lạnh... có giá trị xuất khẩu tăng mạnh. Việc mở rộng những mặt hàng này để xuất khẩu có thể ít nhiều bù đắp kim ngạch của các doanh nghiệp.
Nỗ lực tránh để bị cảnh báo
Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc cho biết, Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia và vùng lãnh thổ có số lượng hàng hóa nông sản, thực phẩm bị cảnh báo nhiều nhất. Trong đó, những nhóm hàng nông sản, thực phẩm bị cảnh báo nhiều bao gồm thủy sản, nước trái cây (chưa tính cà phê, sản phẩm sữa), bánh các loại.
Các lỗi bị cảnh báo có thể kể đến như cảnh báo về chất lượng, ATVSTP (sử dụng phụ gia thực phẩm vượt ngưỡng cho phép; nấm mốc; vi khuẩn gây bệnh); hồ sơ kèm theo hàng hóa (thiếu chứng nhận hàng hóa; hàng hóa không đúng với chứng nhận/chứng thư; hàng hóa chưa được phép nhập khẩu); tem nhãn bao bì hàng hóa không đáp ứng quy định, yêu cầu nhập khẩu...
Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc lưu ý, các doanh nghiệp cần nắm vững hệ thống quy định, tiêu chuẩn hiện hành cua Trung Quốc.
Ngoài ra, để gia tăng sức cạnh tranh, hàng hoá Việt Nam cần phát huy lợi thế về vị trí địa lý; giá thành sản xuất, vận tải; các sản phẩm nhiệt đới,… để khai thác và đáp ứng tối đa tiềm năng, nhu cầu to lớn của thị trường Trung Quốc.