Theo đại diện ngành thống kê, về phương pháp tính CPI, đã áp dụng đúng hướng dẫn của các tổ chức quốc tế, đảm bảo tính so sánh với quốc tế. Đối với tỷ lệ thất nghiệp, các tổ chức như Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cũng rất tự tin và sử dụng số liệu, lao động việc làm mà Việt Nam công bố.
Bóp méo số liệu là có tội với dân
Bị nghi ngờ làm đẹp con số báo cáo về CPI, lãnh đạo Tổng cục Thống kê đã lên tiếng lý giải.
Thông tin tại buổi tọa đàm "Số liệu thống kê và Truyền thông chính sách" do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức hôm qua 19/6, bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê đã lên tiếng về các nghi ngờ gần đây liên quan đến số liệu CPI, tỷ lệ thất nghiệp, thu nhập của người lao động ở Việt Nam.
Theo đó, bà Hương khẳng định, ngành thống kê chưa bao giờ chịu sức ép về việc phải xử lý số liệu như thế nào nhưng phải chăng công tác tuyên truyền chưa thật sự tốt, đặc biệt với các vấn đề liên quan nghiệp vụ chuyên môn, dẫn đến việc chưa hiểu rõ, không đồng thuận với số liệu của một số người dùng.
Đối với những băn khoăn về việc giá rau quả, trái cây, giá điện… tăng nhưng con số CPI vẫn "đẹp như mơ", chẳng hạn, bình quân 5 tháng đầu năm 2023, CPI chỉ tăng 3,55% so với cùng kỳ năm trước, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá (Tổng cục Thống kê) cho hay, đối với người làm công tác thống kê, không có con số đẹp, con số xấu, chỉ có con số phản ánh chân thực bức tranh kinh tế - xã hội.
"Nếu cố tình bóp méo số liệu thống kê là có tội với nhân dân. Mỗi người làm thống kê đều nhận biết việc này, nên cố gắng phản ánh xác thực nhất tình hình kinh tế - xã hội", - bà Oanh khẳng định.
Thống kê khác kế toán, kế toán yêu cầu chính xác từng đồng thì thống kê là phản ánh xu hướng. Theo bà Oanh thừa nhận, đúng là giá mặt hàng lương thực, thực phẩm tăng trong 5 tháng đầu năm nhưng ở mức không cao.
Thêm vào đó, giá gạo tăng theo giá xuất khẩu, rau tăng 3,39%, thịt gà tăng 4,58%, thịt lợn tăng hơn 1%, thuỷ hải sản tăng 3,97% so với cùng kỳ do nguồn cung dồi dào, trong khi nhu cầu thực phẩm không tăng cao.
Việt Nam tính CPI thế nào?
Về phương pháp tính CPI, lãnh đạo Vụ Thống kê giá khẳng định, sử dụng theo đúng hướng dẫn của các tổ chức quốc tế, xác định rổ hàng hóa với tổng số 752 mặt hàng.
"Để tính được CPI, chúng tôi phải xác định được danh mục hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng đại diện phổ biến của người dân, gọi là "rổ" hàng hóa. Hiện nay, tổng số mặt hàng đại diện trong rổ hàng hóa là 752 mặt hàng. Căn cứ vào đó, xây dựng danh mục hàng hóa, mạng lưới điều tra giá cho từng địa phương", - đại diện Tổng cục Thống kê cho biết.
Hàng tháng, hơn 2.000 điều tra viên điều tra ở hơn 40.000 điểm điều tra giá, thực hiện 3 kỳ điều tra ở các tỉnh thành trên cả nước. Mạng lưới là cửa hàng, siêu thị, trung tâm thương mại... Bên cạnh đó, ngành thống kê cũng xác định cơ cấu chi tiêu của hộ gia đình tương ứng với các nhóm trong danh mục hàng hóa hay còn gọi là quyền số.
"Để tính được quyền số, chúng tôi phải khảo sát mức sống dân cư ở 63 địa phương", - bà lưu ý.
Bà Oanh cũng cho biết thêm, cơ quan thống kê đã triển khai điều tra giá tiêu dùng bằng thiết bị điện tử (CAPI). Từ đó, hệ thống điều tra giá tốt hơn, phản ánh xác thực hơn nữa chất lượng của cuộc điều tra, cũng như tình hình giá cả trên thị trường.
Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Hương nhấn mạnh, để triển khai những chỉ tiêu mới, ngành thống kê đã thực hiện những nghiên cứu chuyên sâu, tổ chức hàng trăm cuộc hội thảo cả trực tiếp và trực tuyến với các chuyên gia, tổ chức quốc tế, cơ quan thống kê các nước về các chỉ tiêu thống kê như kinh tế số, logistics, sắp tới đây là kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh.
Nhờ vậy, chất lượng thông tin thống kê của Việt Nam ngày càng được nâng lên, đáp ứng ngày càng cao nhu cầu của người dùng trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, theo bà Hương, trong quá trình triển khai hoạt động, ngành thống kê vẫn gặp những bất cập cần được khắc phục như số liệu đôi khi công bố còn chưa kịp thời, đặc biệt với những tình hình diễn biến bất thường trong nền kinh tế.
ILO tự tin dùng số liệu Việt Nam công bố
Về con số thất nghiệp, thiếu việc làm ở mức cao, ông Phạm Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động (Tổng cục Thống kê) cho biết, tỷ lệ này hoàn toàn được đưa ra sau khi tiến hành cuộc điều tra về lao động và việc làm trên cả nước, thực hiện trên 18.000 hộ/tháng, với khoảng 70 câu hỏi.
Theo lý giải, để gọi là thất nghiệp hay không thì phải căn cứ trên việc người đó có từ 15 tuổi trở lên hay không, có sẵn sàng làm việc và tìm việc trong 7 ngày qua hay không.
"Còn nếu người đó không muốn đi làm và cũng không có nhu cầu tìm việc thì không gọi là thất nghiệp", - ông Nam nói.
Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động bổ sung, tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam hiện tương đương Thái Lan, Philippines, thấp hơn Lào và Campuchia.
"Những năm đầu, chuyên gia từ Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) ngồi cùng với chúng tôi hàng tháng trời để điều tra lao động và việc làm, nên giờ các tổ chức này rất tự tin và sử dụng số liệu, lao động việc làm mà Việt Nam công bố", - ông Nam khẳng định.
Cũng theo Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động (Tổng cục Thống kê), tỷ lệ lao động mất việc ghi nhận cao ở TP.HCM, Đồng Nai, Bắc Giang… nhưng ở các địa phương khác không ghi nhận tình hình này.
Do đó, cần phải nhìn vào bức tranh tổng thể của cả nước, chứ không cá biệt ở một vài địa phương nào.
Vui buồn cùng số liệu thống kê
Bà Phí Thị Hương Nga, Vụ trưởng Vụ Thống kê công nghiệp chia sẻ, trong thời gian qua, sản xuất công nghiệp suy giảm do tình hình kinh tế toàn cầu bất ổn, và lĩnh vực sản xuất luôn được quan tâm.
Tổng cục Thống kê đã liên tục cập nhật các con số tăng trưởng công nghiệp, xây dựng; đồng thời có những cảnh báo, khuyến nghị tới cơ quan quản lý nhà nước, đi kèm phân tích nguyên nhân vì sao tăng, vì sao giảm.
"Khi chúng tôi sản xuất thông tin, trình số liệu lên Tổng cục trưởng, câu đầu tiên lãnh đạo hỏi là tình hình sản xuất khả quan chưa? Với quan điểm của những người làm thống kê là không có số liệu xấu hay đẹp nhưng chúng tôi vui buồn cùng con số. Làm số liệu, nhìn bức tranh khả quan, tươi sáng, thì chúng tôi sẽ vui hơn, còn số liệu sụt giảm, khó khăn cho doanh nghiệp, chúng tôi cũng thấy không vui", - bà Nga nói.
Trước câu hỏi Tổng cục Thống kê đã đánh giá được tác động của việc tăng giá điện, cắt điện trên diện rộng, đột ngột làm ảnh hưởng tới hoạt động doanh nghiệp, tình hình kinh tế - xã hội ra sao, bà Nga cho biết, các số liệu về phía cung như sản lượng, tiêu thụ… đều được lấy từ EVN, than từ TKV, khí từ PVN.
Về phía cầu, Tổng cục Thống kê thu nhập thông tin qua doanh nghiệp có sản xuất kinh doanh. Vài năm trở lại đây có một vài lần, Tổng cục Thống kê xây dựng mô hình đánh giá tăng giá điện ảnh hưởng tới CPI, GDP.
Còn về cắt điện, đến nay, Tổng cục Thống kê thu thập thông tin từ sản xuất kinh doanh nhưng chưa đầy đủ để đánh giá tác động của việc cắt điện thường xuyên ảnh hưởng tới doanh nghiệp và nền kinh tế ra sao.
"Tuy nhiên, điều tra hàng quý, chúng tôi đều có câu hỏi về tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong các tháng có thuận lợi, khó khăn, kiến nghị gì. Trong kỳ báo cáo tháng 6 tới, chúng tôi sẽ thông tin thêm", - bà Nga bày tỏ.
Trong khi đó, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương lưu ý, việc cắt điện diện rộng cần phải có số liệu phân tích chuyên sâu, chi tiết về mức độ cắt giảm, thiệt hại ra sao, hỏng máy móc, tốn thời gian khởi động lại như thế nào.
Còn ở khía cạnh phân tích thống kê, bà Hương cho rằng, công việc của ngành thống kê cũng giống như viết một bài báo, cơ quan thống kê cũng cần có những dữ liệu, căn cứ xác thực để biến những con số khô khan thành những "con số biết nói".
Việt Nam đã trên 100 triệu người
Tại toạ đàm, Tổng cục Thống kê cũng lên tiếng về việc hủy sự kiện công bố quy mô dân số Việt Nam đạt 100 triệu người.
Theo Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Trung Tiến, tính toán đến tháng 4, dân số Việt Nam đạt quy mô 100 triệu người.
Tổng cục Thống kê đã trình Thủ tướng để tổ chức công bố sự kiện. Tổng cũng cũng trao đổi với các bộ ngành và được thống nhất cao.
Tuy nhiên, theo lãnh đạo Tổng cục Thống kê, thời điểm chuẩn bị thực hiện công bố, Bộ Công an đã có công văn gửi Văn phòng Chính phủ cho phép tạm hoãn tổ chức sự kiện này.
Hiện tại dữ liệu dân cư Việt Nam ở Bộ Công an đã cập nhật là trên 100 triệu người.