Ngoài phục vụ xuất khẩu, trong thời gian tới, nhu cầu sử dụng viên nén gỗ tại thị trường nội địa Việt Nam cũng được dự báo có thể mở rộng rất nhanh do cam kết hạn chế phát thải của Chính phủ.
Việt Nam xuất khẩu viên nén gỗ thứ 2 thế giới
Theo thông tin từ Chi hội viên nén gỗ (Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam - Viforest), Việt Nam đã trở thành quốc gia sản xuất và xuất khẩu viên nén gỗ lớn thứ 2 trên thế giới, chỉ sau Mỹ.
Mới đây, các doanh nghiệp Việt Nam đã thành công ký kết hợp đồng cung cấp viên nén gỗ dài hạn (2 – 3 năm) cho Nhật Bản.
Được biết, xứ sở mặt trời mọc là một trong 3 thị trường tiêu thụ viên nén gỗ lớn nhất của Việt Nam, có tính ổn định cao.
Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam ghi nhận, trong 6 tháng đầu năm, Nhật Bản đã nhập hơn 1,16 triệu tấn viên nén, trị giá hơn 195 triệu USD, tăng 5,65% về lượng và 28,88% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.
Nguyên liệu sản xuất viên nén gỗ xuất khẩu sang Nhật Bản đến từ nguồn gỗ rừng trồng trong nước đã được cấp chứng nhận rừng bền vững (FSC), trong đó chủ yếu là từ cây keo.
Cũng giống như Nhật Bản, sau thời gian biến động mạnh về lượng, giá đầu năm 2023, xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam sang Hàn Quốc đã bắt đầu tăng trở lại. TTXVN dẫn lời ông Nguyễn Thanh Phong, Chi hội trưởng Chi hội Viên nén gỗ Việt Nam, dự báo, nhu cầu viên nén gỗ tại Hàn Quốc sẽ tăng trong những tháng tới, với lượng tiêu thụ ước đạt 100.000 tấn/tháng.
Tương tự như vậy, thị trường EU cũng đang trở nên ổn định. Những cam kết giảm mạnh phát thải và tăng cường sử dụng năng lượng sinh học đang tạo cơ hội lớn cho xuất khẩu viên nén gỗ phục hồi cả về giá và lượng từ những tháng cuối năm 2023.
Thứ tưởng bỏ đi bỗng thành hàng xuất khẩu tỷ đô
Tổng cục Hải quan thống kê cho thấy, trong năm 2022, Việt Nam xuất khẩu 4,9 triệu tấn viên nén gỗ, kim ngạch đạt 0,79 tỷ USD.
Trong đó, có trên 95% lượng xuất khẩu viên nén gỗ là đi Hàn Quốc và Nhật Bản, làm nguyên liệu đầu vào cho sản xuất điện. Một lượng nhỏ được tiêu thụ nội địa làm nguyên liệu chất đốt của các lò hơi, lò sấy.
Trong vòng 10 năm từ năm 2013 -2022, sản lượng xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam đã tăng 28 lần, trong khi giá trị tăng 34 lần.
Theo báo cáo “Sản xuất và xuất khẩu viên nén gỗ từ Việt Nam: Thực trạng và xu hướng thị trường đầu ra sản phẩm” của nhóm nghiên cứu các hiệp hội gỗ và Tổ chức Forest Trends công bố tháng 7/2023, nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ trên thế giới dự kiến tăng khoảng 250% trong thập kỷ tới, đạt 36 triệu tấn.
Đến năm 2030, quy mô thị trường viên nén gỗ ước đạt 31 tỷ USD. Riêng Nhật Bản, mỗi năm nước này sử dụng khoảng 8 triệu tấn viên nén; trong đó có 50% – 60% là viên nén từ gỗ.
Dự kiến đến năm 2030, nhu cầu viên nén tại Nhật Bản sẽ tăng lên 20 triệu tấn; trong đó viên nén gỗ chiếm khoảng 13 –15 triệu tấn.
Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu đầu vào ổn định, có chứng chỉ bền vững, có nhà máy sản xuất quy mô, quản lý bài bản.
Đảm bảo nguồn gốc nguyên liệu
Mặc dù vậy, thời gian gần đây, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao đã gây khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất viên nén gỗ. Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, nguyên nhân là do thị trường đầu ra các sản phẩm gỗ giảm mạnh, dẫn đến nguồn phụ phẩm từ chế biến gỗ giảm sâu.
Khi mà nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ tại các nước không giảm, sự sụt giảm nguồn cung nguyên liệu đầu vào đã dẫn tới sự cạnh tranh giữa các công ty sản xuất, làm tăng giá nguyên liệu viên nén gỗ. Các doanh nghiệp kỳ vọng sự trở lại của đơn hàng nội thất trong thời gian gần đây sẽ giúp giảm áp lực giá nguyên liệu sản xuất viên nén gỗ.
Về phần mình, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam Đỗ Xuân Lập cho rằng, ngành viên nén gỗ đang phát triển rất mạnh, mang lại giá trị lớn trong chuỗi giá trị lâm nghiệp.
Năm 2022, viên nén gỗ xếp thứ 4 về giá trị xuất khẩu trong 8 mặt hàng xuất khẩu gỗ và lâm sản, chỉ sau đồ gỗ nội ngoại thất, gỗ nguyên liệu, dăm gỗ.
Là sản phẩm nằm trong chuỗi rừng trồng, viên nén gỗ có vai trò lớn trong việc nâng cao giá trị cho trồng rừng ở Việt Nam. Dự kiến trong năm 2023, xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam có thể đạt hơn 1 tỷ USD.
Theo nhiều chuyên gia, ngành viên nén gỗ Việt Nam đang đứng trước cơ hội mở rộng tiêu thụ ở thị trường nội địa khi Chính phủ nỗ lực thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng năng lượng sạch, bao gồm viên nén gỗ nhằm thay thế than trong sản xuất năng lượng.
Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023 (Quy hoạch điện VIII) đặc biệt ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm điện sinh khối nhằm thay thế điện than có mức phát thải cao.
Trong thời gian tới, nhu cầu sử dụng viên nén gỗ tại Việt Nam được dự báo có thể mở rộng rất nhanh. Do đó, các hiệp hội, doanh nghiệp cần đánh giá nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ trong nước, cũng như dự phòng việc cạnh tranh về tiêu thụ và cả nguồn nguyên liệu trong tương lai không xa.
Đặc biệt, cần lưu ý đến vấn đề nguồn gốc và hướng đến sản xuất, xuất khẩu bền vững. Theo ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ Việt Nam, trong giai đoạn này, để tháo gỡ khó khăn về thị trường xuất khẩu cho các doanh nghiệp gỗ, nhà chức trách cần tổ chức đàm phán để thống nhất quy định về truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp.
Đây là yêu cầu cấp thiết thời gian tới cần thực hiện để thúc đẩy phát triển gỗ rừng trồng bền vững. Bộ Nông nghiệp cũng cần có hướng dẫn cho các doanh nghiệp và sử dụng đa dạng hóa các chứng chỉ gỗ rừng trồng theo tiêu chuẩn đã được pháp luận công nhận gồm chứng chỉ quốc tế và chứng chỉ của Việt Nam.
Phía Việt Nam cũng sẽ đề nghị đối tác nhập khẩu gỗ, sản phẩm gỗ, viên nén của Việt Nam công nhận chứng chỉ rừng bền vững theo tiêu chuẩn của Việt Nam.
Các địa phương cũng đẩy mạnh thí điểm mô hình phát triển doanh nghiệp theo hướng xanh, bền vững, hướng tới cam kết net zero trong ngành gỗ đầy tiềm năng của Việt Nam.