Tại Việt Nam, tiền mã hóa đang là lĩnh vực chưa có quy định pháp lý rõ ràng trong khi khối lượng giao dịch thực tế đứng thứ 15 thế giới và mức độ chấp nhận tiền mã hóa đứng đầu thế giới.
Nguy cơ rửa tiền đang có xu hướng tăng cao trong lĩnh vực tiền mã hóa
Hôm nay 20/9, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và Hiệp hội Blockchain Việt Nam đã phối hợp tổ chức hội nghị “Quy định về phòng, chống rửa tiền và vai trò của phòng chống rửa tiền trong giao dịch tiền mã hóa”.
Phát biểu tại hội nghị, ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực hiệp hội Blockchain Việt Nam cho biết, các báo cáo gần đây của các tổ chức uy tín toàn cầu chỉ ra nguy cơ rửa tiền đang có xu hướng tăng cao trong lĩnh vực tiền mã hóa, tài sản số, đồng thời đề ra thách thức mới trên toàn cầu.
Theo Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF), quy mô các hoạt động rửa tiền toàn cầu có thể lên tới 1.600 – 4.000 tỷ USD/năm, tương đương 2 - 5% tổng GDP toàn thế giới. Trong khi đó, các số liệu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), quy mô của các hoạt động bất hợp pháp này còn có thể cao hơn, từ 2.000 - 5.000 tỷ USD/năm.
Financial Times cũng công bố dữ liệu cho thấy, các ngân hàng và tổ chức tài chính khác bị phạt gần 5 tỷ đô la Mỹ vì vi phạm quy tắc AML cùng các biện pháp trừng phạt cũng như sai sót trong hệ thống xác thực danh tính khách hàng vào năm ngoái, nâng tổng số tiền phạt trong lĩnh vực này kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 lên gần 55 tỷ USD.
Đối với thị trường tiền mã hóa và tài sản số, theo CoinmarketCap, tổng số vốn hóa thị trường tiền mã hóa đạt đỉnh là hơn 3.000 tỷ USD vào tháng 11 năm 2021, khối lượng giao dịch trong vòng 24h đỉnh điểm là 169,4 tỷ USD được ghi nhận hôm 9/11/2021.
Hiện tại, tổng vốn hóa thị trường này dao động quanh mốc 1.000 tỷ USD và khối lượng giao dịch 24h khoảng 31 tỷ USD.
Còn theo Chainalysis, công ty phân tích dữ liệu blockchain hàng đầu thế giới, các địa chỉ bất hợp pháp đã rửa gần 23,8 tỷ USD giá trị tiền mã hoá vào năm 2022, tăng 68% so với năm 2021.
Việt Nam bị đưa vào "danh sách xám" các nước cần tăng cường AML
Tại Việt Nam, tính đến tháng 12 năm ngoái, đã có hơn 200 dự án blockchain hoạt động. Dữ liệu từ Statista cho hay, doanh thu từ các sàn giao dịch tiền mã hóa tại thị trường Việt Nam dự kiến đạt 109,4 triệu USD năm 2023, số người dùng tiền mã hóa cũng sẽ tăng thêm khoảng 12,37 triệu người vào năm 2027.
Theo báo cáo gần đây của Wall Street Journal, Việt Nam đứng trong top 5 quốc gia có khối lượng giao dịch cao nhất trên sàn giao dịch Binance, với gần 42 triệu lượt truy cập từ 1/10/2021 – 1/10/2022.
Trong khi đó, nền tảng đứng thứ hai là sàn giao dịch có tên là Exness, với 21,89 triệu lượt truy cập trong cùng khoảng thời gian.
Đáng lưu ý, tiền mã hóa tại Việt Nam đang là lĩnh vực chưa có quy định pháp lý rõ ràng trong khi khối lượng giao dịch thực tế đứng thứ 15 thế giới và mức độ chấp nhận tiền mã hóa đứng đầu thế giới.
Ông Phan Đức Trung cho biết, theo một số liệu từ Chainalysis được Bộ Tư pháp Mỹ chia sẻ gần đây trong một chương trình tập huấn tại Tòa án Nhân dân Tối cao Việt Nam hôm cuối tháng 8/2023, tổng giá trị tiền mã hoá Việt Nam nhận về trong giai đoạn từ 10/2021 – 10/2022 là 90,8 tỷ USD. Trong đó, các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD.
Đặc biệt, xét theo địa chỉ truy cập mạng internet thì nền tảng được sử dụng nhiều nhất để giao dịch tiền mã hóa của người dùng ở Việt Nam là sàn giao dịch Binance.com với gần 42 triệu lượt truy cập từ 1/10/2021 – 1/10/2022.
Nền tảng đứng thứ hai là sàn giao dịch có tên là Exness.com, với 21,89 triệu lượt truy cập trong cùng khoảng thời gian.
Đặc biệt, mới đây, Việt Nam đã bị đưa bị đưa vào danh sách xám các nước cần tăng cường AML.
Đây là danh sách "xám" các nước cần được giám sát chặt chẽ của FATF gồm 26 quốc gia, trong đó có UAE, Syria, Panama, Quần đảo Cayman...
Tuy nhiên, FATF cho biết sẽ hoạt động để đảm bảo tính độc lập của các cơ quan chịu trách nhiệm điều tra tội phạm tài chính, quản lý tài sản số và tăng cường hợp tác quốc tế chống rửa tiền.
Chuyên gia lưu ý, chính sự gia tăng nhanh chóng này cùng với sự thiếu hụt về hành lang quản lý, các công nghệ hiện đại cũng đứng trước nguy cơ bị giới tội phạm lợi dụng vào những mục đích bất chính để thu lợi cá nhân như rửa tiền, tài trợ khủng bố, tham nhũng,...
Vì vậy, chống rửa tiền trong lĩnh vực tiền mã hóa là một trong những nhiệm vụ cấp bách đối với các cơ quan quản lý hiện nay.
Hành động sớm
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng trên trường quốc tế cùng với sự bùng nổ công nghệ thông tin, bên cạnh những thành tựu đạt được, chúng ta phải đối diện với nhiều hình thức, phương thức, thủ đoạn của tội phạm để thực hiện hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp nhất là đối với lĩnh vực tiền kỹ thuật số, tiền ảo (tiền mã hoá) nơi mà hành lang pháp lý chưa hoàn thiện đầy đủ.
“Những năm gần đây tiền mã hoá được sử dụng để thanh toán song không loại trừ có cả hành vi rửa tiền thông qua giao dịch loại tiền này”, ông Quốc Hùng nêu quan điểm.
Tại hội nghị, bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục phòng, chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, với vai trò là cơ quan quản lý, Cục Phòng, chống rửa tiền sẽ luôn đồng hành và hỗ trợ các Hiệp hội, các tổ chức báo cáo là ngân hàng, công ty dịch vụ, tổ chức tài chính, công ty công nghệ tài chính trong công tác phòng chống rửa tiền.
Các chuyên gia mong muốn, Việt Nam luật hóa và đưa vào thực thi các quy định liên quan về tiền ảo.
Nhằm tăng cường hiệu quả của các hoạt động phòng, chống rửa tiền thông qua tiền mã hóa nói riêng và tài sản số nói chung, Hiệp hội Blockchain Việt Nam khuyến nghị các định chế tài chính cần thực hiện 3 nhiệm vụ, đó là nhận diện giao dịch tài sản số, xây dựng quy trình và chuẩn bị tốt nhân sự.
Thứ nhất, về nhận diện giao dịch tài sản số là một loại tài sản mà Bộ Luật dân sự Việt Nam công nhận: Trong khi chưa có các văn bản pháp lý cụ thể về tiền mã hoá thì tài sản này vẫn hoàn toàn có cơ sở được pháp luật công nhận. Các tổ chức tín dụng cần nhận diện và học hỏi cách phân loại tài sản này theo các quy tắc của BIS, Basel và chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS.
Thứ hai, các định chế tài chính nên xây dựng các Quy trình và kiểm soát tuân thủ đối với các hoạt động về chống rửa tiền liên quan tới tài sản mã hoá đối với các tài khoản cá nhân. Hiện tại các giao dịch với tài sản mã hoá thực hiện qua P2P có thể căn cứ theo các quy định trong Luật Phòng và chống rửa tiền áp dụng từ 1/3/2023.
Thứ ba, Việt Nam phải chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao trên nguyên tắc hội tụ đầy đủ các lĩnh vực kinh tế, công nghệ và luật. Nguồn nhân lực này không thể chỉ trông chờ vào luật hay cơ quan nhà nước mà cần được chủ động thực thi bởi tầm nhìn chiến lược của các lãnh đạo ngân hàng.