Theo chuyên gia, kinh nghiệm phát triển đường sắt tốc độ cao ở các nước cho thấy nên đầu tư tuyến mới hiện đại thay vì cải tạo, sử dụng hạ tầng cũ.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý, đầu tư đường sắt cao tốc là đầu tư cho tương lai. Đây không chỉ là một tuyến đường sắt hay một con tàu, mà mục tiêu tổng thể là phải hình thành cả ngành kinh tế để duy trì, vận hành một cách an toàn, hiệu quả.
Đầu tư cho đường sắt cao tốc là đầu tư cho tương lai
Chiều 12/10, Ban Chỉ đạo đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia đã họp phiên họp thứ nhất. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Trưởng Ban Chỉ đạo chủ trì cuộc họp.
Phát biểu tại buổi làm việc, đồng chí Trần Hồng Hà lưu ý, hệ thống đường sắt, trong đó có đường sắt tốc độ cao của Việt Nam hiện tại "đang lỡ hẹn" với yêu cầu phát triển của nền kinh tế.
Thông qua việc tiếp cận tổng hợp, liên ngành kỹ thuật - khoa học công nghệ - kinh tế, Phó Thủ tướng yêu cầu Ban Chỉ đạo nghiên cứu đưa ra quan điểm, cơ sở khoa học, thực tiễn với từng phương án, từ đó tìm ra kịch bản đầu tư đường sắt tốc độ cao (công nghệ, độ an toàn, tốc độ, quy mô…) phù hợp với điều kiện địa lý tự nhiên của Việt Nam.
"Đầu tư cho đường sắt cao tốc là đầu tư cho tương lai. Chúng ta không chỉ bàn về một tuyến đường sắt hay một con tàu mà phải đặt ra mục tiêu tổng thể là hình thành cả ngành kinh tế để duy trì, vận hành đường sắt tốc độ cao an toàn, hiệu quả, bền vững nằm trong "hệ sinh thái" giao thông vận tải hướng đến tự chủ phát triển mạng lưới hạ tầng giao thông kỹ thuật", - đồng chí Trần Hồng Hà chỉ rõ.
Phó Thủ tướng cũng lưu ý đề án cần cập nhật những thành tựu mới nhất về khoa học công nghệ, chuyển đổi số, tự động hoá, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IOT)…
Cùng với đó, đề án phải khẳng định được vai trò của tuyến đường sắt tốc độ cao là "trục xương sống" trên hành lang Bắc-Nam, động lực phát triển kinh tế với việc mở ra và kết nối không gian phát triển mới.
Nội dung đề án phải nêu ra các mục tiêu rõ ràng dựa trên cơ sở phân tích kỹ thuật, công nghệ, tài chính, đề xuất công việc, nhiệm vụ cụ thể cho từng cấp, từng ngành, địa phương; góp phần hình thành hệ thống giao thông hiện đại, đồng bộ…
"Việc lựa chọn kịch bản phát triển đường sắt tốc độ cao phải do thị trường quyết định, trong đó khâu dự báo nhu cầu là rất quan trọng để tính toán hiệu quả đầu tư", - lãnh đạo Chính phủ lưu ý.
Nên đầu tư mới thay vì cải tạo hạ tầng cũ
Theo lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải, đường sắt Việt Nam từng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế giai đoạn 1980-2005.
Tuy nhiên, phương thức vận tải này đang dần mất đi vai trò, thị phần giảm sút, không cạnh tranh được với các phương thức khác.
Thời điểm hiện tại, hạ tầng đường sắt Việt Nam được đánh giá là lạc hậu, tiêu chuẩn kỹ thuật thấp, chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng nhu cầu, tiềm ẩn nguy cơ cao mất an toàn giao thông, nhân lực ngày càng mai một.
Bối cảnh đó đặt ra yêu cầu phát triển đường sắt tốc độ cao, với mục tiêu mở ra không gian mới để phát triển bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên, giảm ô nhiễm môi trường.
Bộ Giao thông Vận tải đã tổ chức các đoàn công tác, tiến hành khảo sát ở một số đất nước có hệ thống đường sắt tốc độ cao phát triển.
Các hạng mục khảo sát bao gồm: thời điểm quyết định đầu tư; công tác chuẩn bị đầu tư; lựa chọn công nghệ, kỹ thuật; phương án khai thác; mô hình đầu tư; tiếp nhận, chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp và đào tạo nguồn nhân lực; mô hình quản lý…
Theo Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Danh Huy, đề án đã được nghiên cứu nghiêm túc, công phu, kỹ lưỡng trong thời gian dài, với nhiều ý kiến đóng góp của các bộ, cơ quan Trung ương, địa phương, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, Hội đồng thẩm định Nhà nước, phản hồi của xã hội và người dân.
Thứ trưởng Lê Danh Huy cho hay, các ý kiến đều thống nhất rằng, cần đầu tư tuyến đường sắt mới, hiện đại để đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng trên trục Bắc - Nam.
Cũng có một số ý kiến bày tỏ băn khoăn, đề nghị làm rõ kịch bản phát triển đường sắt khai thác chung khách và hàng hoá; hoặc riêng hành khách; quy mô, tốc độ; khả năng huy động nguồn lực, làm chủ công nghệ, tỷ lệ nội địa hoá của công nghiệp đường sắt…
Theo chuyên gia Lê Xuân Nghĩa, kinh nghiệm phát triển đường sắt tốc độ cao ở các nước cho thấy nên đầu tư tuyến mới hiện đại thay vì cải tạo, sử dụng hạ tầng hiện nay.
Đây cũng là cơ hội để ngành đường sắt làm chủ công nghệ, đổi mới phương thức quản trị, mà trên thực tế đã lạc hậu rất nhiều so với thế giới.