Tết Giáp Thìn 2024: Mâm cúng đêm Giao thừa xua đuổi xui xẻo

Đêm giao thừa, các gia đình thường chuẩn bị 2 mâm lễ cúng ở trong nhà và ngoài trời. Trong đó, mâm cúng ngoài trời là để "nghênh tân, tiễn cựu", nghĩa là đón quan hành khiển mới, tiễn quan hành khiển cũ. Còn mâm cúng trong nhà là để cúng Thổ công (vị thần cai quản trong nhà) và ông bà tổ tiên.

Theo quan niệm dân gian xưa, mỗi một năm đều có một vị thần hành khiển coi việc nhân gian, hết năm thì vị này bàn giao lại cho người kế nhiệm. Do đó, các gia đình sẽ thực hiện lễ cúng vào đêm giao thừa để tiễn quan hành khiển cũ, đoán quan hành khiển mới.

Để cúng giao thừa, các gia đình thường chuẩn bị 2 mâm cỗ đặt ở hai nơi, một trên bàn thờ gia tiên và một ở ngoài trời (phía cửa chính) để cúng các vị thần.

Lễ cúng giao thừa ngoài trời để tiễn vị thần Cựu niên hành khiển (chịu trách nhiệm coi sóc dân và cai quản hạ giới trong năm cũ) và đón vị Kim niên hành khiển (vị thần của năm mới). Theo dân gian, có 12 vị quan hành khiển luân phiên trong 12 năm.

Mâm cỗ cúng giao thừa Tết Giáp Thìn 2024 có thể là lễ mặn hoặc chay; tùy theo điều kiện và truyền thống của mỗi gia đình mà được chuẩn bị theo cách khác nhau, nhưng thường không thể thiếu trầu cau, hoa quả, chén nước hoặc rượu.

Theo đó, nếu là cỗ mặn thường có: gà trống lộc, bánh chưng, xôi gấc, khoanh giò lụa, đĩa hoa quả, đĩa gạo, đĩa muối, rượu, nước, hoa, đèn (nến), hương (3 - 5 nén), trầu cau.

Cỗ chay thường có: lon nước ngọt, bánh kẹo, xôi, hoa, đĩa trái cây, đèn/nến, trầu cau, hương (3 - 5 nén), rượu, nước, đĩa muối, đĩa gạo.

Bên cạnh đó, trong mâm lễ cúng giao thừa, ở một số nơi người ta còn chuẩn bị thêm tiền vàng mã, mũ mão của quan hành khiển.

Mâm cúng giao thừa trong nhà là để cúng Thổ công (vị thần cai quản trong nhà) và ông bà tổ tiên. Mâm lễ cúng giao thừa trong nhà cũng rất quan trọng, cầu cho gia đình năm mới mạnh khỏe, gặp nhiều điều tốt lành.

Mâm lễ cúng giao thừa trong nhà thường được chuẩn bị đầy đủ hơn, tuỳ theo mỗi vùng miền mà có các món khác nhau.

Theo đó, mâm cỗ miền Bắc thường tính theo số bát, đĩa, gồm 4 bát 4 đĩa, nếu cỗ lớn thì 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa. Các món ăn trong bát có thể bao gồm móng giò hầm măng, bóng bì nấu thập cẩm, canh mọc, miến nấu lòng gà. Còn bày trên đĩa thường là xôi, bánh chưng, thịt luộc, thịt đông, giò lụa, giò xào, nộm và dưa hành muối.

Mâm cỗ miền Trung thường có dưa món, giò lụa, thịt đông, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, bát măng khô ninh, bát miến, cá chiên hay chả ram.

Mâm cỗ cúng giao thừa miền Nam đơn giản hơn. Do thời tiết thường nắng nóng nên mâm cỗ miền Nam thường ưu tiên các món nguội như canh khổ qua nhồi thịt, canh măng, thịt kho hột vịt, chả giò, củ kiệu, bánh tét...

Đặc biệt, với món gà luộc, gia chủ cần chọn gà trống mới bắt đầu tập gáy, chưa đạp mái, khỏe mạnh, mỏ vàng, mào cờ, chân gà màu vàng.

Khi cúng giao thừa trong nhà, các thành viên trong gia đình đứng trang nghiêm trước bàn thờ, khấn tổ tiên xin cho một năm mới bình an, sung túc.

Theo quan niệm người Việt, có 12 vị hành khiển và 12 phán quan (vị thần giúp việc cho các hành khiển), mỗi năm có một vị quan hành khiển đảm đương công việc cai trị hạ giới.

Thời khắc giao thừa, các vị quan hành khiển bàn giao công việc cai trị trong năm với nhau. Do khi đó họ phải đi thị sát hạ giới, rất vội nên không kịp vào tận bên trong nhà, nên lễ cúng giao thừa thường được đặt ở ngoài trời, gần cửa chính mỗi nhà.

Gia chủ phải thực hiện lễ cúng giao thừa ngoài trời trước để "nghênh tân, tiễn cựu", nghĩa là đón quan hành khiển mới, tiễn quan hành khiển cũ, rồi mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.

Tuy nhiên, hiện nay nhiều gia đình ở chung cư, do không gian chật hẹp nên việc cúng lễ chỉ cần tập trung ở trong nhà mà không nhất thiết phải làm ngoài trời. Nếu các gia đình cần cúng giao thừa ngoài trời, nên xuống dưới sân chung cư.

Việc cúng ngoài trời cần có khoảng không gian có trời và đất, nên lễ vật cần được đặt gần với mặt đất. Nếu cúng ở ban công tầng lầu chung cư, không gian bày lễ cách quá xa mặt đất thì không phù hợp.