Việt Nam đặt mục tiêu thoát khỏi “Danh sách Xám” trước năm 2025. Đây được xem là điều thách thức nhưng Hà Nội không còn nhiều lựa chọn khác. Việc bị đưa vào “Danh sách Xám” gây bất lợi cho Việt Nam ở nhiều mặt.
Bất lợi đủ bề khi Việt Nam nằm trong Danh sách Xám
Hồi giữa năm ngoái, Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF) đã đưa Việt Nam vào Danh sách giám sát tăng cường (Danh sách Xám).
FATF cũng đồng thời đưa ra 17 khuyến nghị hành động đối với Việt Nam để giải quyết các thiếu hụt trong cơ chế phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Việc nằm trong Danh sách Xám của FATF sẽ mang đến những bất lợi trong đánh giá của quốc tế nói chung, đặc biệt là liên quan đến hoạt động kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác quốc tế của Việt Nam. Cùng với đó là làm tăng chi phí và điều kiện đối với các khoản vay, cho vay, tăng chi phí hoạt động đầu tư, thương mại, dẫn đến giảm dòng vốn FDI vào đất nước.
Báo Công Thương dẫn ý kiến của ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho rằng, các tác động kinh tế và tài chính khi bị liệt vào Danh sách Xám có thể kể đến như hạn chế tài chính quốc tế, gia tăng chi phí, mất cơ hội đầu tư và ảnh hưởng hình ảnh, uy tín quốc gia.
Chuyên gia phân tích, đầu tiên là hệ luỵ dễ thấy từ việc hạn chế quan hệ tài chính quốc tế. Theo đó, các ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế có thể yêu cầu Việt Nam phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt hơn khi làm việc với các thực thể tại quốc gia bị liệt vào Danh sách Xám, gây khó khăn cho quốc gia đó trong việc tiếp cận hệ thống tài chính toàn cầu và thực hiện các hoạt động thương mại và đầu tư quốc tế.
Tiếp đó, tăng chi phí tài chính thể hiện ở việc doanh nghiệp và cá nhân tại quốc gia bị liệt vào Danh sách Xám có nguy cơ đối mặt với chi phí tài chính tăng cao do sự phức tạp hóa trong quy trình giao dịch và kiểm soát tài chính, nhằm kiểm soát các giao dịch bất thường.
Việc bị liệt vào Danh sách Xám cũng làm mất cơ hội đầu tư. Theo ông Trung, sự không chắc chắn về môi trường kinh doanh và tài chính có thể khiến các nhà đầu tư quốc tế “tránh xa” quốc gia bị liệt vào Danh sách Xám, đánh mất cơ hội đầu tư và phát triển kinh tế trong quốc gia đó.
Ngoài ra, việc bị đưa vào Danh sách Xám sẽ tác động đến hình ảnh và uy tín đất nước.
“Vào Danh sách Xám có thể ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín của quốc gia đó trên trường quốc tế, gây mất lòng tin từ phía các đối tác thương mại và đầu tư, đánh mất điều kiện thuận lợi cho hợp tác quốc tế và phát triển kinh tế”, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam lưu ý.
Theo Ngân hàng Nhà nước, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cũng nêu rõ, phần lớn các quốc gia khi bị đưa vào Danh sách Xám của FATF, sẽ có nguy cơ giảm trung bình 7,6% GDP, dòng vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) giảm trung bình 3% GDP; dòng vốn đầu tư gián tiếp giảm trung bình 2,9% GDP; và dòng vốn đầu tư thông qua các kênh khác giảm trung bình 2,4% GDP.
Thoát khỏi Danh sách Xám năm 2025 là mục tiêu thách thức
Như Sputnik đã thông tin, tháng 10 năm ngoái, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã chủ trì cuộc họp của Ban Chỉ đạo phòng, chống rửa tiền nhằm triển khai các công việc liên quan đưa Việt Nam ra khỏi Danh sách Xám của FATF.
Phó Thủ tướng cho biết, Chính phủ Việt Nam đã có cam kết gửi Chủ tịch FATF thực hiện kế hoạch hành động do FATF khuyến nghị với thời gian thực hiện là trong 2 năm (tức đến năm 2025). Nhấn mạnh yêu cầu của FATF đối với rất cấp bách, thời gian để thực hiện rất ngắn, Phó Thủ tướng cho rằng, nếu chúng ta không chủ động, thực hiện không hiệu quả thì “tình hình sẽ rất phức tạp”.
Các chuyên gia cho rằng, việc thực hiện 17 hành động được FATF ấn định trong khoảng thời gian ngắn (2 năm, đến tháng 6/2025) để ra khỏi Danh sách Xám là một thách thức rất lớn đối với Việt Nam cùng các bộ ngành.
Ông Phan Đức Trung nhận xét, các khuyến nghị của FATF hiện nay về chống rửa tiền (AML), chống tài trợ khủng bố (CFT) đã bao gồm cả quy định về tài sản ảo (VA) và nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP), trong khi Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của các VASP do cơ chế thị trường mở, không bị đánh thuế và không ràng buộc pháp lý.
“Từ đó có thể khẳng định, với thời gian chỉ 2 năm, nếu Việt Nam không ban hành khung pháp lý nhanh chóng nhằm quản lý VA và VASP, việc thoát khỏi Danh sách Xám là rất khó khăn”, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam thừa nhận.
Tuy nhiên, ông Trung cho rằng, dù khó khăn, nhưng Việt Nam chắc chắn làm được nếu có sự vào cuộc của “toàn hệ thống chính trị”. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Tiến Dũng trước đó cũng lưu ý, đây là nhiệm vụ chung của quốc gia, không phải của riêng NHNN.
Từ câu chuyện của Pakistan có thể đã thiệt hại khoảng 37 tỷ USD khi nằm trong Danh sách Xám giai đoạn 2008-2019, Phó Thống đốc lưu ý, Việt Nam sẽ bị đưa vào danh sách các nước có rủi ro về rửa tiền cao của EU và có nguy cơ bị đưa vào Danh sách Đen nếu không chứng minh được việc hợp tác thực hiện các khuyến nghị của FATF.
Tham khảo kinh nghiệm các nước
Nêu khuyến nghị, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho rằng, các cơ quan quản lý của Việt Nam cần nhanh chóng nhận diện VA và các VASP.
Đây là bước khởi đầu và bắt buộc để có thể áp dụng các khuyến nghị của FATF trong quản lý thị trường VA.
Ông cho biết, nhận diện VA ở đây có thể hiểu là công nhận các VA như tiền mã hoá là một loại tài sản có giá trị, theo Bộ Luật Dân sự đã có từ năm 2015. Từ đó, tiến tới quản lý theo các quy định pháp luật hiện hành, trong khi tiếp tục nghiên cứu và chờ đợi ban hành các quy định mới.
“Việt Nam có thể tham khảo các nước đi trước trong việc quản lý thị trường VA như Mỹ”, chuyên gia nói.
Theo đó, Mỹ xác định VA như tiền mã hoá là “một đại diện kỹ thuật số của giá trị, có chức năng như một phương tiện trao đổi, một đơn vị tài khoản và/hoặc một kho lưu trữ giá trị” và áp đặt thuế thu nhập lãi vốn trên các giao dịch từ năm 2014.
Cơ quan Chống tội phạm tài chính (FinCEN) của Mỹ cũng dựa trên Đạo luật Bảo mật Ngân hàng (BSA) để áp dụng Quy tắc trao đổi thông tin trong giao dịch hay Khuyến nghị 16 đối với các giao dịch VA có giá trị trên 3.000 USD.
Quốc gia khác cũng nằm trong Danh sách Xám của FATF giống Việt Nam là Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Hôm 6/11/2023 cũng đã công bố hướng dẫn chung dành cho các VASP, bao gồm các hình phạt dân sự, thậm chí là hình sự đối với VASP hoạt động không phép. Đây được xem là nỗ lực mới nhất của UAE nhằm ra khỏi Danh sách Xám.
Chuyên gia đánh giá, việc thả lỏng để các VASP hoạt động công khai như hiện nay là rủi ro lớn đối với thị trường tài chính trong nước. Các đối tượng rửa tiền xuyên biên giới có thể chọn Việt Nam là địa điểm lý tưởng để rửa tiền thông qua các VASP này, đặc biệt là các sàn giao dịch tiền mã hoá.
Việc các sàn không có trụ sở chính thức, không có pháp nhân và hoạt động không có bất kỳ ràng buộc pháp lý nào khiến việc yêu cầu hợp tác cung cấp thông tin với họ trở nên rất khó khăn, thậm chí không phản hồi.
Trong khi đó, để thẩm định người dùng và xác minh các giao dịch VA bất thường sẽ cần sự hợp tác của chính các VASP.
Do đó, theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, chiếu theo các khuyến nghị của FATF, vấn đề này được xem là rủi ro cao đối với hoạt động rửa tiền xuyên biên giới, đồng thời cho thấy sự cấp bách trong việc xác định hình thái tài sản ảo, từ đó cần ban hành những quy tắc ban đầu để quản lý thị trường VA và hoạt động của các VASP.
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhấn mạnh, quyết liệt triển khai mọi biện pháp để trong vòng 2 năm đưa Việt Nam ra khỏi Danh sách Xám và giao nhiệm vụ cụ thể cho Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước, các Bộ Tài chính, Ngoại giao, Công Thương, Xây dựng, TT&TT…cùng trách nhiệm, tăng cường kiểm tra, đốc thúc việc thực hiện các biện pháp theo khuyến nghị của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF).