Sputnik tiếp tục loạt bài mạn đàm “Những trang sử vàng” về những giai đoạn đáng nhớ và những sự kiện quan trọng trong lịch sử quan hệ Nga-Việt. Trong những bài mạn đàm trước, chúng tôi đã nói về mức độ nguy hiểm của cả những tuyến đường biển mà các tàu Liên Xô phải vượt qua để cung cấp hàng viện trợ qua Biển Đông cũng như những nguy cơ trong thời gian neo đậu tại các cảng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ngày 9 tháng 5 là Ngày Chiến thắng phát xít Đức. Đối với thuyền trưởng Nikolay Puhov, ngày 9 tháng 5 là đặc biệt đáng ghi nhớ. Vào ngày này năm 1943, hai năm trước chiến thắng phát xít Đức, ông đã gia nhập Hải quân.
Theo truyền thống, thủy thủ đoàn của tàu Liên Xô đang neo tại bến Cẩm Phả rất long trọng kỷ niệm Ngày Chiến thắng. Và các vụ không kích của Mỹ không thể ngăn chặn hoạt động này. Sau một vụ không kích cuộc họp long trọng biến thành một cuộc mít tinh tự phát, các thủy thủ tỏ tình đoàn kết với những người yêu nước Việt Nam.
Đòn tấn công có chủ đích của Mỹ nhằm vào chiếc tàu Liên Xô
Ngày hôm sau Mỹ bắt đầu không kích Cẩm Phả từ sáng sớm. Do đó các công việc bốc xếp đã bị gián đoạn. Theo kế hoạch, sáng ngày 11 tháng 5 tàu phải ra biển. 3 nghìn tấn than (trong tổng khối lượng 4 nghìn tấn) đã được xếp lên tàu. Vào lúc 5 giờ chiều Mỹ bắt đầu ném bom xuống một nhà máy chế biến cách bến tàu 1,5 km. Năm phút sau, rơi trúng tàu buôn “Grisha Akopyan” là một trái bom nặng 250 kilogram. Ngoài ra còn có ba quả bom khác đã nổ không xa mạn tàu. Một bức điện mà thuyền trưởng đánh đi từ đây viết: “Gửi tới tất cả những ai có thể nghe thấy tôi! Tàu thủy “Grisha Akopyan” của Liên Xô đang bị không quân Mỹ đánh bom. Tàu chịu hư hại nặng, buồng vô tuyến điện cháy”.
“Đây là trận không kích có chủ đích, - ông Nikolai Pukhov, thuyền trưởng tàu “Grisha Akopyan” hồi tưởng lại. - Bầu trời hôm ấy không mây, tầm nhìn rất tốt. Con tàu có mọi dấu hiệu đặc trưng của Hạm đội thương mại Liên xô: quốc kỳ cắm đằng đuôi tàu, trên ống khói sơn dải đỏ vẽ hình búa và lưỡi liềm. Ngoài ra, cờ Liên xô còn được tô vẽ trên nắp hầm tàu lớn nhất. Người Mỹ đã chủ ý tấn công vào tàu phi quân sự”.
Chiến công của thủy thủ trưởng Liên Xô
Hầu như tất cả các cabin của tàu đều hư hại, kể cả buồng lái, cần trục của một khoang rơi thẳng xuống kiến trúc phía trên. Hơn một trăm lỗ thủng xuất hiện trên thân tàu hướng ra biển. Thủy thủ đoàn lúc đó gồm 35 người, kể cả 5 phụ nữ. Ngoài ra còn có 5 đại diện cơ quan quản lý cảng Việt Nam. Khi cuộc bắn phá bắt đầu, thủy thủ trưởng Yuri Zotov lập tức đưa những người Việt Nam xuống nơi an toàn nhất là một khoang kín. Ông để khách vào trước rồi mới là người bước sau cùng. Đúng lúc ấy, một tiếng nổ tiếp theo vang lên. Thủy thủ trưởng đã lấy thân mình che cho các đồng nghiệp Việt Nam. Những mảnh vỡ băm trúng đầu và lưng ông làm Yuri Zotov tắt thở vài phút sau.
Những phi cơ Mỹ còn thả bom téc mít, con tàu bốc cháy. Lửa mạnh hừng hực làm nóng chảy các cửa kính mạn cực bền. Đường ống dẫn nước dập nát, các ống cứu hỏa bị đứt, hỏng hệ thống làm lạnh động cơ chủ lực. Từ thiết bị freon vỡ, một luồng khói độc tuôn vào khoang máy. Những thủy thủ vẫn kiên cường dập cháy suốt hai tiếng rưỡi đồng hồ. Lực lượng cảng không có cách gì giúp họ vì chẳng có xe cứu hỏa. Trong điều kiện như vậy, bản thân bị thương nặng, thuyền trưởng hạ lệnh cho tất cả lên bờ. Sau ba tiếng, những xe cứu hỏa chạy về từ Hải Phòng và tàu thủy động cơ diezen Zeya của Liên Xô bơi tới cùng tham gia dập cháy. Thêm một ngày sau lửa mới được dập hoàn toàn. Nhưng không có cách nào phục hồi tàu “Grisha Akopyan”.
Những thủy thủ anh hùng không bị lãng quên ở Việt Nam
Sau khi bình phục chấn thương, thuyền trưởng tàu “Grisha Akopyan” ông Nikolai Pukhov đã mấy lần đến Việt Nam trên tàu “Odessa”, đã tham dự buổi lễ chuyển giao cho Việt Nam tàu “Sinegorsk”, sao đó trong thời gian hai tháng đã làm việc trên tàu, giúp đào tạo thuyền viên. Ở Việt Nam ông được chào đón như một người bạn thân. Ông đã được đưa đến hang động, nơi ẩn náu của thủy thủ đoàn tàu “Grisha Akopyan”, và Viện bảo tàng của Cẩm Phả. Tại đó trong số những hiện vật có mũ bảo hiểm và chiếc áo sơ mi của thuyền trưởng bị thủng lỗ do mảnh vỡ quả bom Mỹ.
"Chúng tôi khâm phục lòng dũng cảm của các bạn, - các chiến sĩ biên phòng của Cẩm Phả đã viết cho thủy thủ đoàn tàu “Grisha Akopyan”. - Các bạn không sợ bom đạn, không nghĩ đến tính mạng của bản thân, đã chiến đấu với "giặc lửa" trên tàu. Chúng tôi không bao giờ quên người anh hùng - thủy thủ trưởng Yuri Zotov".
Ông Yuri Zotov đã qua đời ở tuổi 38, được chôn cất tại nghĩa trang Thủy thủ ở Vladivostok. Ông được truy tặng huân chương cao quý nhất của Liên Xô – Huân chương Lenin và Huân chương Lao động Việt Nam hạng nhất. Một tàu hàng mới của Liên Xô mang tên ông. Khi chiếc tàu này lần đầu tiên đến Việt Nam, tại đó đã tổ chức lễ đón long trọng.