Năm 2005, Việt Nam đã ký hợp đồng đóng 15 con tàu cho một tập đoàn của Anh. Sau đó, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới giai đoạn 2008 – 2012 đã tác động nghiêm trọng đến ngành công nghiệp đóng tàu Việt Nam, mà đỉnh điểm là vụ Vinasin. Và nay, ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam đang một lần nữa trỗi dậy.
Việt Nam nằm trong top cường quốc thế giới về đóng tàu
Như Sputnik đưa tin, con tàu hàng rời trị giá hơn 35 triệu USD với tải trọng 65.000 tấn, được ghi nhận là con tàu lớn nhất từ trước đến nay do doanh nghiệp Việt Nam đóng mới, đã được hạ thuỷ, bàn giao cho khách hàng tại Hải Phòng.
Cùng với đó, một con tàu 65.000 tấn thứ 2 cũng đã được đặt hàng sản xuất. Theo ông Vũ Thanh Tùng, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Đóng tàu Nam Triệu, con tàu nói trên thuộc dự án đóng tàu có trọng tải lớn nhất từ trước tới nay, do đội ngũ kỹ sư và công nhân Việt Nam thực hiện. Tàu được giám sát bởi đăng kiểm NK - Nhật Bản.
Được biết, năm 2020, Việt Nam đã đóng và xuất sang châu Phi hàng chục tàu tuần tra cao cấp. Trước đó, Việt Nam cũng đóng tàu đổ bộ và tàu tuần tra cho đối tác Venezuela.
Những thành tựu này đã cho thấy năng lực đóng tàu của Việt Nam, làm nổi bật tham vọng vươn ra toàn cầu của ngành công nghiệp đóng tàu trong nước.
Đặc biệt, Việt Nam đã chế tạo thành công siêu tàu cao tốc Thăng Long, có sức chứa tương đương 3 chiếc Boeing 787. Đây là tàu cao tốc một thân lớn nhất Việt Nam tính đến lúc này.
Theo giới thiệu của Nhà máy Z189 (đơn vị đóng tàu), tàu Thăng Long có sức chứa 1.017 khách, dài 77,46m, rộng 11,1m. Trong khi đó, dòng máy bay Boeing 787 đang được Vietnam Airlines khai thác có chiều dài 63,7m, với 274 ghế ngồi. Từ ngày 9/3/2024, tàu Thăng Long đã bắt đầu được đưa vào khai thác trên tuyến đường biển từ Vũng Tàu đến Côn Đảo.
Theo VnBusiness dẫn báo cáo của Market Reports World, năm 2022, ngành công nghiệp đóng tàu toàn cầu có giá trị ước tính 167 tỷ USD.
Dự kiến ngành sẽ đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 5,45% từ đây cho tới năm 2028, đạt 229 tỷ USD vào cuối giai đoạn dự báo.
Insider Monkey (Mỹ) cũng công bố danh sách top 15 cường quốc đóng tàu trên thế giới, dựa theo dữ liệu của Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD), nêu rõ tỷ lệ phần trăm số tàu đã đóng trong năm 2021 của các quốc gia.
Đặc biệt, Việt Nam hiện được xếp ở vị trí thứ 5, với tỷ lệ phần trăm số tàu đã đóng vào năm 2021 là 0,61%.
Cục Hàng hải Việt Nam thống kê ghi nhận, Việt Nam đang có 97 nhà máy đóng tàu với trọng tải từ 1.000 DWT trở lên, có 68 nhà máy đóng mới - sửa chữa tàu thuyền. Tổng công suất thiết kế của các nhà máy đóng tàu mới đạt 2,6 triệu DWT/năm.
“Thế lực không thể xem thường”
Theo ông Kenny Yong, Tổng Giám đốc Tập đoàn Fireworks Trade Media, ngành công nghiệp đóng tàu Việt Nam là một thế lực không thể xem thường, minh chứng qua các số liệu về tăng trưởng, khả năng phục hồi và thích ứng đáng kể.
Việt Nam sở hữu hàng loạt lợi thế độc nhất trong việc nắm bắt các cơ hội do ngành hàng hải toàn cầu mang lại, bao gồm đường bờ biển trải dài, lực lượng lao động lành nghề và vị trí địa lý chiến lược.
Vnbusiness dẫn lời ông Hoàng Tùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Khoa học Kinh tế công nghiệp tàu thủy Việt Nam, cho biết trong năm 2005, Việt Nam đã ký hợp đồng đóng 15 con tàu cho một tập đoàn của Anh.
Ngoài ra, ngành công nghiệp tàu tuỷ Việt Nam còn tham gia đóng tàu khí hóa lỏng, tàu container và một số tàu khác cho Hàn Quốc, Nhật Bản. Đây được xem là đỉnh cao của ngành đóng tàu.
Tuy nhiên, trong giai đoạn 2008 - 2012, kinh tế toàn cầu rơi vào khủng hoảng, làm cho nhu cầu vận tải đường biển trong nước và quốc tế suy giảm rõ rết, các công ty đóng tàu cũng theo đó gặp khó khăn, mà đỉnh điểm là vụ Vinashin.
Theo ông Hoàng Tùng, đến thời điểm này, tình trạng suy thoái của ngành đóng tàu của Việt Nam đã dần qua đi. Ngành đóng tàu hiện đang hồi phục, các cơ sở đóng tàu cũng phát triển trên khắp các tỉnh thành từ Bắc đến Nam.
Dù vậy, ngành đóng tàu vẫn bị thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Giai đoạn khó khăn đã khiến nhiều công nhân lành nghề, kỹ sư, nhà khoa học của ngành công nghiệp đóng tàu phải chuyển sang làm công việc khác, đến giờ vẫn chưa thể phục hồi được.
Còn thách thức
Theo Phó Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam Hoàng Hồng Giang, trong bối cảnh hoạt động vận tải biển trở nên sôi động hơn, nhiều hãng vận tải biển lãi cao nên đã quay lại tham gia đóng tàu biển.
Đây là lĩnh vực kinh doanh sôi động, mở ra cơ hội tốt cho doanh nghiệp Việt Nam. Tuy vậy, các doanh nghiệp vẫn còn khó khăn về vốn, công nghệ, độ phức tạp của dự án…
Để đón nhận cơ hội tốt từ thị trường thì những vấn đề, tồn tại nêu trên là điều mà các doanh nghiệp cần vượt qua.
Bên cạnh đó, ngành đóng tàu Việt Nam vẫn phụ thuộc khá lớn vào nguồn nguyên liệu nhập ngoại. Tuy nhiên, đây cũng là dư địa lớn để các nhà cung ứng vật tư trong nước tham gia vào chuỗi, qua đó thúc đẩy ngành phát triển bền vững.
Đặc biệt, Nghị quyết 36 ngày 22/10/2018 của Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng đã đề ra chủ trương phát triển hợp lý các ngành sửa chữa và đóng tàu.
Để phát triển ngành công nghiệp đóng tàu, các doanh nghiệp trong nước cần nâng cao năng lực tài chính; liên doanh liên kết, lấy lại niềm tin của các đối tác, khách hàng mà Việt Nam từng hợp tác đóng tàu tải trọng lớn.
Đồng thời, Chính phủ cần nghiên cứu, ban hành các chính sách thúc đẩy ngành đóng tàu, nghiên cứu ưu đãi vốn cho doanh nghiệp đóng tàu, khuyến khích hợp tác đầu tư liên doanh liên kết trong ngành đóng tàu, phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ, đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao.