Đáng chú ý, báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu 2023 cho thấy, Việt Nam tăng 2 bậc lên vị trí 46/132 quốc gia, nền kinh tế Việt Nam cũng được xếp hạng là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua.
Tiến bộ của Việt Nam
Ngày 5/6, tạo chí Kinh tế và Dự báo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển bền vững”.
Phát biểu khai mạc bà Đỗ Thị Phương Lan, Tổng Biên tập Tạp chí Kinh tế và Dự báo lưu ý, thời gian qua, nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ đã được ban hành và có những tác động tích cực giúp các doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng, cũng như năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ; hướng mạnh việc gắn nhiệm vụ khoa học và công nghệ với sản phẩm đầu ra, với thực tiễn và thị trường…
Đến nay, đã hình thành các kênh tài chính hỗ trợ viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp thông qua hệ thống các quỹ quốc gia về khoa học và công nghệ. Bà Lan lưu ý, những thay đổi trong chính sách đã mang tới những quả ngọt.
Năm 2023, chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII (Global Innovation Index) của Việt Nam được xếp hạng 46/132 quốc gia, nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022.
“Việt Nam là 1 trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua”, báo cáo thể hiện.
Cạnh đó, Việt Nam là một trong 3 quốc gia có kết quả đổi mới sáng tạo vượt trội hơn so với mức độ phát triển trong 13 năm liên tiếp.
Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã tăng từ vị trí thứ 5 lên vị trí thứ 3 trong số 6 nền kinh tế hàng đầu Đông Nam Á.
Việt Nam đang thu hút đầu tư từ khắp thế giới
Theo ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), điều này cho thấy tiềm năng của Việt Nam như một trung tâm công nghệ đang lên, thu hút sự chú ý và đầu tư từ khắp nơi trên thế giới.
Đặc biệt, trong những năm gần đây, lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam bắt đầu xuất hiện các thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A).
Ba loại hình bên mua chủ yếu tham gia vào thị trường Việt Nam, bao gồm: công ty quy mô khu vực, công ty công nghệ trong nước và tập đoàn trong nước.
Khi thị trường ngày một trưởng thành, các công ty và tập đoàn trong nước ngày càng đóng vai trò chủ động hơn trong thị trường M&A, tích cực tìm kiếm những thương vụ chiến lược giúp họ nâng cao năng lực công nghệ và mở rộng thị trường.
Đánh giá theo góc độ hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số, bà Trịnh Thị Hương, Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ KH&ĐT cho biết, năm 2023 đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh, với điểm mức độ sẵn sàng ở tất cả các ngành đều vượt lên trên trung bình (>2,5), tăng từ 0,7-1,4 điểm so với năm 2022.
Các doanh nghiệp tham gia đánh giá có mức độ nhận thức về chuyển đổi số đạt mức “nâng cao”. Doanh nghiệp ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực đã và đang tích hợp mục tiêu chuyển đổi số vào chiến lược phát triển của công ty, sẵn sàng cho việc triển khai.
Thống kê cho thấy, có hơn 13.800 doanh nghiệp tại 63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc được đào tạo trực tiếp về chuyển đổi số; gần 400 doanh nghiệp được hỗ trợ chuyên sâu xây dựng và triển khai lộ trình chuyển đổi số, 28 doanh nghiệp được đào tạo trực tiếp tại doanh nghiệp về chuyển đổi số; Mạng lưới hơn 120 tổ chức, cá nhân cung cấp giải pháp, tư vấn, đào tạo chuyển đổi số được sàng lọc, thành lập, đào tạo và kết nối với cộng đồng doanh nghiệp…
Doanh nghiệp Việt Nam gặp trở ngại khi đổi mới sáng tạo
Mặc dù vậy, báo cáo Hệ sinh thái Đổi mới sáng tạo Mở Việt Nam năm 2023, cho thấy đầu tư vốn cho hoạt động khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam vẫn chưa được cải thiện.
Mức đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) so với GDP của Hệ sinh thái Việt Nam vẫn còn thấp và có xu hướng giảm. Trong đó, năm 2023, con số được ghi nhận về mức đầu tư R&D so với GDP của Việt Nam là 0,4%, thấp hơn mức trung bình của khu vực Đông Nam Á, xếp hạng 66 toàn cầu, giảm 7 bậc so với năm ngoái, xếp hạng thấp hơn cả xếp hạng của năm 2021.
Trong khi đó, các nước trong cùng khu vực đã có sự gia tăng về nguồn vốn đầu tư vào hoạt động này và nhanh chóng vươn lên trên bảng xếp hạng năm 2023 như: Thái Lan: 1,3% (tăng 4 hạng), Singapore 2,2% (tăng 3 hạng), Malaysia: 1%.
Thêm nữa, doanh nghiệp Việt Nam còn gặp nhiều trở ngại khi đổi mới sáng tạo. 75% doanh nghiệp được khảo sát trong báo cáo khẳng định rằng, việc chưa được nhận thức đầy đủ về vai trò của đổi mới sáng tạo mở dẫn đến động lực hiện thực hóa chưa rõ ràng.
Trong bối cảnh đó, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp lưu ý đến thuật ngữ “chuyển đổi kép”, tức xu hướng chuyển đổi số kết hợp chuyển đổi xanh trở nên ngày càng quan trọng với các sáng kiến xoay quanh 3 trụ cột chính là tăng năng suất và hiệu quả kinh tế một cách bền vững; tăng cường khả năng chống chịu và thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu hoặc loại bỏ tối đa lượng khí thải nhà kính.
Tại Việt Nam, công nghệ số và chuyển đổi số cũng được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự thành công của việc chuyển đổi mô hình kinh tế xanh, hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược về tăng trưởng xanh.
Chuyển đổi kép - chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu mà cộng đồng doanh nghiệp cần nắm bắt để tận dụng các cơ hội kinh doanh mới cũng như mang lại lợi ích bền vững cho xã hội và môi trường.
Cần cơ chế, chính sách đặc thù
Ông Đỗ Tiến Thịnh nhấn mạnh cần thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong một số lĩnh vực quan trọng, mới nổi (lĩnh vực kinh doanh, công nghệ) như sàn giao dịch tín chỉ carbon; bổ sung các giải pháp khuyến khích huy động nguồn lực cho đổi mới sáng tạo như quỹ đầu tư mạo hiểm, gọi vốn cộng đồng.
Đồng thời, cần đẩy mạnh huy động nguồn vốn của dự án hỗ trợ ODA, xây dựng chương trình, dự án lớn dài hạn, có trọng điểm sử dụng ngân sách nhà nước để tài trợ, hỗ trợ cho các trung tâm đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, startup, nhân tài.
Phân tích từ góc độ truyền thông chính sách, bà Nguyễn Thy Nga, Viện trưởng Viện Quản trị chính sách và chiến lược phát triển, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho rằng, để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp Việt Nam, nhà nước cần tạo điều kiện về chính sách để doanh nghiệp tư nhân được tham gia vào hoạt động truyền thông chính sách và phát triển các công nghệ nền tảng để lưu trữ, khai thác, phổ biến và phát triển dữ liệu truyền thông chính sách.
Mặt khác, cần cường phối hợp với các “vườn ươm”, các doanh nghiệp công nghệ số nhằm nâng cao ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực truyền thông chính sách, nhất là trong sản xuất sản phẩm truyền thông, chuyển giao công nghệ truyền thông…
Tại diễn đàn về đổi mới sáng tạo lần này, các đại biểu, chuyên gia, đại diện doanh nghiệp cũng đã cùng nhau thảo luận, nhằm tìm ra những giải pháp để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp Việt Nam.