GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân phân tích, để mỗi gia đình có thể sinh được 2 con, thì thu nhập của 1 gia đình 2 người đi làm phải nuôi được 4 người, gồm 2 người lớn và 2 trẻ con.
Cảnh báo về mức sinh giảm
Ngày 6/8, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo Góp ý, hoàn thiện chính sách trong Luật Dân số và gợi ý chính sách chuyển đổi nhân khẩu học của các nền kinh tế châu Á - Thái Bình Dương.
Hội thảo do do Cục Dân số (Bộ Y tế) phối hợp với Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN tổ chức, nhằm lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học và tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng các chính sách về dân số.
Tại hội thảo, GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân, Đại biểu Quốc hội khóa XV, nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Thành ủy TP.HCM, nguyên Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006–2010), đã đưa ra đề xuất 11 giải pháp để phát triển dân số, đất nước bền vững, gia đình và người dân hạnh phúc.
Theo GS. Nhân, công tác dân số hiện còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Nhiều vấn đề thực tiễn nảy sinh, tác động trực tiếp đến sự phát triển bền vững của đất nước. Mức sinh thay thế chưa thực sự bền vững. Số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ chỉ đạt khoảng 1,96 – con số thấp nhất trong lịch sử và vẫn được dự báo sẽ tiếp tục giảm.
Nguyên nhân mức sinh giảm được cho là do xu hướng kết hôn muộn, nhiều người lựa chọn cuộc sống độc thân, không kết hôn. Chẳng hạn, tại TP.HCM, độ tuổi kết hôn trung bình lần đầu là 30,4, mức kỷ lục tại Việt Nam, dẫn đến mức sinh thấp và góp phần đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số.
Tình trạng kết hôn muộn hoặc không kết hôn đến từ nhiều nguyên nhân, như bận rộn công việc, gặp khó khăn về tài chính, muốn theo đuổi sự nghiệp, khao khát tự do. Chưa hết, người trẻ không mặn mà kết hôn còn bởi bị ảnh hưởng từ các câu chuyện gia đình đổ vỡ, chưa tìm kiếm được mẫu hình lý tưởng...
"Nếu không có sự thay đổi đột phá về chính sách kinh tế, xã hội và chính sách dân số thì tổng tỷ suất sinh của Việt Nam sẽ tiếp tục giảm sâu hơn và duy trì lâu dài", - GS. Nguyễn Thiện Nhân cảnh báo.
11 giải pháp của GS. Nguyễn Thiện Nhân
GS. Nguyễn Thiện Nhân phân tích, để mỗi gia đình có thể sinh được 2 con, thì thu nhập của 1 gia đình 2 người đi làm phải nuôi được 4 người, gồm 2 người lớn và 2 trẻ con.
Do đó, Chính phủ, các doanh nghiệp và người lao động (công đoàn) cần thống nhất nhận thức và giải pháp để gia đình có 2 người đi làm phải có đủ thu nhập để nuôi dạy, cho 2 người con được học hành đàng hoàng. Cần chuyển từ quy định lương tối thiểu sang quy định lương đủ sống tối thiểu cho gia đình 4 người.
Thứ 2, thời gian làm việc của người lao động phải đủ ngắn (8 giờ lao động/ngày, 40 giờ/tuần) để họ có thời gian tìm bạn đời, chăm sóc con cái, gia đình và thời gian cho sở thích riêng tư.
Thứ 3, thị trường nhà ở phải có tính cạnh tranh, có sự hỗ trợ và giám sát của nhà nước để người lao động có thể thuê hoặc mua được nhà với mức giá chấp nhận được. Làm sao để việc không có nhà không trở thành 1 điều kiện không thể vượt qua khi kết hôn.
Thứ 4, điều kiện làm việc, chế độ nghỉ khi có thai và sinh con, chế độ lương và thăng tiến ở doanh nghiệp phải khuyến khích việc lập gia đình và sinh con, không tạo ra xung đột giữa việc làm và gia đình, có con.
Thứ 5, phổ cập giáo dục mầm non (cho trẻ từ 3 tháng tuổi đến 5 tuổi) để cha mẹ có điều kiện làm việc và phát triển ngay khi sau sinh và con còn nhỏ. Cùng với đó, phát triển hệ thống giáo dục công lập và ngoài công lập để phổ cập tiểu học, trung học cơ sở và phổ cập nghề.
Thứ 6, chia sẻ trách nhiệm giữa vợ và chồng trong việc làm việc nhà, nuôi dạy con, thực hiện bình đẳng giới thực sự.
Thứ 7, xây dựng môi trường xã hội thân thiện với trẻ em, người mẹ và gia đình, thể hiện sự trân trọng của xã hội với những người làm tròn trách nhiệm công dân để đất nước phát triển bền vững về lao động và dân số.
Thứ 8, cần dạy về làm vợ, làm chồng hạnh phúc, làm cha mẹ hạnh phúc, xây dựng gia đình hạnh phúc từ bậc học phổ thông và giáo dục nghề nghiệp. Ông Nhân cũng đề nghị dạy môn Hạnh phúc học của người Việt Nam ở các bậc học.
Thứ 9, phát huy truyền thống văn hóa của người Việt Nam, sáng kiến cộng đồng địa phương, làm sao để việc kết hôn và sinh con đem lại hạnh phúc không thể thay thế cho đời người, là niềm tự hào khi làm tròn trách nhiệm công dân.
Thứ 10, Nhà nước cần có chương trình hỗ trợ thiết thực cho các cặp vợ chồng vô sinh sinh con.
Thứ 11, các gia đình tự quyết định số con và thời điểm sinh con; phát triển hệ thống tư vấn chăm sóc sức khỏe và hỗ trợ sinh sản.
Bộ luật Lao động hiện hành quy định người làm việc trong điều kiện bình thường không quá 8 giờ mỗi ngày và 48 tiếng mỗi tuần. Doanh nghiệp có quyền quy định thời giờ làm việc theo ngày hoặc tuần, nhưng phải thông báo cho người lao động được biết.
Nhà nước khuyến khích các doanh nghiệp (khu vực tư nhân) thực hiện chế độ tuần làm việc 40 giờ. Hồi tháng 5/2024, Công đoàn đã có kiến nghị Chính phủ xây dựng lộ trình giảm giờ làm trong tuần của lao động khu vực tư nhân từ 48 xuống 44, tiến tới 40 giờ.
Trong khi đó, giờ làm khu vực nhà nước hiện tại là 40 tiếng mỗi tuần, 8 tiếng mỗi ngày, được điều chỉnh bởi Quyết định 188/1999 của Thủ tướng Chính phủ.