Theo nội dung dự thảo Luật Điện lực sửa đổi, điện hạt nhân là loại điện năng lượng mới. Nhà nước độc quyền đầu tư xây dựng các dự án nhà máy điện hạt nhân.
Phát triển điện hạt nhân
Chiều 19/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp tục phiên họp thứ 36, cho ý kiến về dự thảo Luật Điện lực sửa đổi. Dự thảo gồm 9 chương, 121 điều, có nhiều điểm mới.
Đặc biệt, dự thảo đề cập tới việc phát triển điện hạt nhân. Điện hạt nhân là một trong số loại điện năng lượng mới. Nhà nước độc quyền trong đầu tư xây dựng các dự án nhà máy điện hạt nhân, bên cạnh độc quyền về đầu tư nhà máy thuỷ điện đa mục tiêu và các dự án nguồn, lưới điện khẩn cấp; điều độ hệ thống điện.
Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng Việt Nam có tiềm năng về phát triển điện hạt nhân. Thời gian qua, Việt Nam cũng đã có những chuẩn bị bước đầu cơ bản. Trong bối cảnh thế giới quay trở lại đầu tư, phát triển mạnh mẽ điện hạt nhân, việc phát triển nguồn năng lượng này là rất quan trọng.
Chưa hết, điện hạt nhân được xem là một phương án quan trọng để đảm bảo an ninh năng lượng và đạt được mục tiêu net zero vào năm 2050, như Chính phủ đã cam kết.
Tuy nhiên, Thường trực cơ quan thẩm tra cho rằng, việc quy định về điện hạt nhân trong dự thảo luật cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, làm rõ các quy định với điện hạt nhân, cũng như nghiên cứu, quy định nguyên tắc trong luật này dẫn chiếu từ Luật Năng lượng nguyên tử.
Ngoài ra, cũng cần cung cấp căn cứ chính trị, cơ sở khoa học, công nghệ và kỹ thuật để hỗ trợ việc triển khai các dự án điện hạt nhân.
Cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo cấp có thẩm quyền về mức độ quy định với phát triển điện hạt nhân. Cùng với đó, bổ sung các quy định về hỗ trợ, quản lý rủi ro, quy định về an toàn và bảo vệ môi trường liên quan đến việc phát triển và vận hành các nhà máy điện hạt nhân.
Chính phủ quyết định cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện
Theo luật hiện hành, Thủ tướng có thẩm quyền quy định cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện. Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được phân cấp quyết định điều chỉnh.
Tuy nhiên, điện được xếp loại hàng hóa thiết yếu nên việc điều chỉnh giá chịu nhiều sức ép của dư luận, có thể gây ảnh hưởng lớn tới tình hình kinh tế vĩ mô. Việc điều hành, quyết định điều chỉnh giá điện cần được xem xét, đánh giá tổng thể.
Dự thảo luật đề xuất Chính phủ là cơ quan có thẩm quyền ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, thay vì Thủ tướng. Cụ thể, Chính phủ ban hành Nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, trong đó quy định cụ thể thẩm quyền theo từng mức điều chỉnh giá.
Tờ trình Chính phủ cho biết, thời gian qua, việc điều chỉnh giá điện căn cứ trên báo cáo tài chính, dữ liệu chi phí sản xuất kinh doanh điện đã được kiểm toán của các đơn vị điện lực.
Dự thảo đưa ra quy định rút ngắn thời gian giữa các lần điều chỉnh giá từ 6 tháng xuống còn 3 tháng, để giá bán lẻ điện được điều chỉnh kịp thời, phù hợp theo biến động thực tế, thông số đầu vào sản xuất điện và bù đắp các chi phí, lợi nhuận hợp lý để bảo toàn vốn kinh doanh của doanh nghiệp.
Dự luật cũng làm rõ việc Bộ Công Thương hướng dẫn phương pháp lập khung giá phát và bán buôn điện (tính toán bình quân khung giá bán buôn điện theo thời gian sử dụng và tính toán bình quân trong chu kỳ tính khung giá). Các hướng dẫn của Bộ Công Thương về các loại giá, khung giá điện phù hợp với cấp độ phát triển của thị trường điện lực.
Dự thảo bổ sung quy định về phạm vi xây dựng khung giá phát của đơn vị phát điện, giá hợp đồng mua bán điện…
Thường trực Ủy ban Khoa học – Công nghệ và Môi trường đánh giá các quy định về giá điện tại dự thảo hầu hết đều giao Bộ Công Thương xây dựng, thẩm định. Nội dung này đã được quy định tại Luật Điện lực năm 2004.
Tuy nhiên, việc xây dựng, thực hiện giá điện chưa hiệu quả, chưa minh bạch hết các thành phần cấu thành giá. Trong khi đó, đây là một trong những điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự công bằng, minh bạch của thị trường điện cạnh tranh.
Từ đó, Thường trực cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định trách nhiệm công khai minh bạch các loại giá (truyền tải điện, phân phối điện, điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện, giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện).
Đồng thời, rà soát quy định về thẩm quyền, hình thức và phương pháp định giá với giá điện, dịch vụ về điện bảo đảm thống nhất với các quy định tại Luật Giá. Nghiên cứu, xem xét bổ sung cơ chế để cân bằng, bình ổn giá điện (có thể là quỹ hoặc tài khoản cân bằng giá điện).
Cũng có ý kiến trong cơ quan thẩm tra cho rằng quy định liên quan đến giá điện hiện nay còn rải rác, trùng lặp, sơ sài và thiếu đồng bộ, không đủ cụ thể và không tương xứng với vai trò quan trọng của giá điện. Vì vậy, đề nghị thiết kế nội dung liên quan đến giá điện thành một chương riêng.
Xoá bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng
Luật Điện lực hiện hành quy định "thực hiện cơ cấu biểu giá bán lẻ điện hợp lý với các nhóm khách hàng". Tuy nhiên, thời gian qua, cơ cấu biểu giá cho thấy có sự bất cập khi người dân phải bù chéo cho sản xuất. Nói cách khác, người dân phải chi trả giá điện sinh hoạt cao hơn điện bán sản xuất của doanh nghiệp và người dùng nhiều bù cho dùng ít.
Trong khi đó, Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị đưa ra định hướng không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, vùng miền.
Dự thảo lần này quy định chính sách giá điện cần thực hiện cơ cấu biểu giá bán lẻ hợp lý, giảm dần, tiến tới xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng không tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, giữa các vùng miền, phù hợp với cấp độ phát triển của thị trường điện.
Ngoài ra, cơ chế giá điện cũng được áp dụng phù với các nhóm khách hàng có mức tiêu thụ điện lớn.
Ủy ban Khoa học – Công nghệ và Môi trường nhận xét giá điện đang chậm được thay đổi, chưa phù hợp cơ chế thị trường. Giá bán lẻ điện chưa phản ánh đủ các chi phí từ sản xuất tới tiêu thụ điện, chưa cho thấy tín hiệu thu hút đầu tư vào ngành này, cũng như các đối tượng tham gia thị trường điện.
Bên cạnh đó, có nhiều dự án điện đầu tư chưa đúng, dẫn đến không được đưa vào sử dụng, gây lãng phí lớn nguồn lực xã hội.
Về việc giảm bù chéo giá điện chưa thể hiện cụ thể tại dự thảo luật, Thường trực cơ quan thẩm tra cho rằng dự thảo luật cần quy định nguyên tắc, lộ trình rõ ràng về xóa bỏ bù giá chéo giữa các nhóm khách hàng, đảm bảo bình đẳng xã hội, đảm bảo nguyên tắc thị trường, khuyến khích tiết kiệm điện trong ngành sản xuất.
Thường trực Ủy ban Khoa học – Công nghệ và Môi trường cũng cho rằng luật sửa đổi lần này cần bổ sung thêm quy định về giá điện 2 thành phần, giá điện nhập khẩu và xuất khẩu.