Học giả Thái Lan Kavi Chongkittavorn nhận định, hành trình hội nhập và phát triển đã đưa Việt Nam vươn lên vị thế đặc biệt trong khu vực, trở thành hình mẫu được nhiều nước ASEAN nhìn vào.
Theo chuyên gia Murray Hiebert của CSIS (Mỹ), ngoại giao Việt Nam từ lâu không ở thế bị động, mà luôn chủ động mở rộng, tìm kiếm và định hình các mối quan hệ quốc tế. Chính cách tiếp cận linh hoạt nhưng kiên định này đã giúp đất nước không chỉ hội nhập thành công mà còn dần khẳng định vai trò dẫn dắt trong khu vực.
Hình mẫu cho ASEAN
Ông Kavi, hiện là chuyên gia cao cấp tại Viện An ninh và Nghiên cứu Quốc tế, Đại học Chulalongkorn, đồng thời từng là trợ lý đặc biệt cho Tổng thư ký ASEAN giai đoạn 1995-1996, cho rằng Việt Nam là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á vừa có kinh nghiệm, vừa duy trì được quan hệ ổn định với cả ba cường quốc hàng đầu là Trung Quốc, Mỹ và Nga.
Theo ông, chặng đường hội nhập của Việt Nam bắt đầu với nhiều khó khăn: bình thường hóa quan hệ với các nước lớn, từng bước gia nhập các tổ chức quốc tế và khu vực. Tuy vậy, Việt Nam đã đạt những bước tiến nhanh chóng, khẳng định vị thế ngày càng có tiếng nói trong cộng đồng quốc tế.
Ông Kavi chỉ ra, trong nhiều năm qua, Việt Nam liên tục nâng cấp quan hệ với các đối tác quan trọng cả trong lẫn ngoài khu vực. Việt Nam đã tham gia tích cực vào hoạt động của nhiều tổ chức quốc tế, đồng thời duy trì quan hệ hài hòa với tất cả các cường quốc, bao gồm cả 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
"Trường phái ngoại giao cây tre chính là động lực giúp Việt Nam vượt qua con đường đầy chông gai của một thế giới ngày càng phân mảnh, cân bằng giữa những cạnh tranh ảnh hưởng của các nước lớn và tạo đòn bẩy phát triển mạnh mẽ", báo Vnexpress dẫn lời ông Kavi.
Khái niệm này do cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đúc kết, ví ngoại giao Việt Nam như cây tre: gốc rễ vững vàng, thân cứng cáp nhưng cành lại mềm dẻo. Triết lý ấy giúp Việt Nam ứng phó hiệu quả với biến động nhanh chóng và phức tạp của tình hình khu vực, thế giới, đồng thời vẫn kiên định mục tiêu đối ngoại của mình.
Từ chỗ bị bao vây, cô lập, Việt Nam hiện đã có quan hệ ngoại giao với 194 nước, thiết lập đối tác chiến lược hoặc toàn diện với 38 quốc gia, và trở thành thành viên tích cực của hơn 70 tổ chức quốc tế.
Ông Kavi nhấn mạnh, nhờ sự linh hoạt đi kèm nguyên tắc kiên định, Việt Nam đang nổi lên như một “nhân tố thay đổi cuộc chơi” trong bức tranh địa chính trị. Ông cho rằng, Việt Nam là “hình mẫu đại diện” cho ASEAN, nhờ tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng cùng những nỗ lực cải cách mạnh mẽ để nâng cao minh bạch, hiệu quả quản trị.
Theo chuyên gia, Việt Nam hiện có sức mạnh kinh tế đáng kể, một phần nhờ ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do bao phủ toàn cầu. Sự ổn định chính sách và định hướng phát triển theo cơ chế thị trường đã biến Việt Nam thành “thỏi nam châm” hút đầu tư nước ngoài, thậm chí khiến nhiều quốc gia ASEAN phải ngưỡng mộ.
Ngoại giao Việt Nam luôn ở thế chủ động
Trong khi đó, ông Murray Hiebert, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ, cũng chia sẻ quan điểm trên. Ông cho rằng ngoại giao Việt Nam chủ động, đa phương và hiệu quả đến mức khiến không ít quốc gia bất ngờ.
Ông Hiebert nói thêm rằng tại Washington, hiếm có nước nào duy trì hoạt động ngoại giao sôi nổi như Việt Nam. Thậm chí, nhiều đại diện nước ngoài từng hỏi ông vì sao Việt Nam có nhiều kênh tiếp xúc với Quốc hội Mỹ và các cơ quan chính phủ đến vậy.
"Tôi chỉ biết nói với họ rằng: Tôi cũng không biết nữa, nhưng phải nói là Việt Nam rất năng động. Trong khi các bạn ngồi chờ mặt trời rọi đến chỗ mình, các nhà ngoại giao Việt Nam lại lao ra ngoài, đi khắp mọi ngõ ngách, tiếp xúc đủ mọi người", ông nói.
Theo ông, Việt Nam không chờ cơ hội đến mà chủ động tìm kiếm. Các nhà ngoại giao thường xuyên tiếp xúc, vận động và xây dựng quan hệ ở nhiều cấp độ, tạo thế cân bằng trong quan hệ quốc tế, bất chấp những thay đổi giữa các cường quốc.
Hiebert từng là phóng viên Mỹ thường trú tại Hà Nội đầu thập niên 1990. Từ trải nghiệm trực tiếp, ông cho rằng Việt Nam đã biết tận dụng cơ hội ngay từ khi bắt đầu cải cách, phá thế bao vây, để vừa thu hút đầu tư, vừa khẳng định vị thế trong khu vực và thế giới. Với vị trí địa chiến lược nằm ở “giao lộ” Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nơi tập trung tới 30% lượng hàng hóa toàn cầu, Việt Nam càng có lợi thế trong hợp tác quốc tế.
Ông nhấn mạnh cách tiếp cận chủ động, sẵn sàng mở cửa, làm bạn với tất cả các nước đã tạo dựng niềm tin vững chắc từ cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam.
"Tâm thế này đã thay đổi mọi thứ một cách ngoạn mục, giúp Việt Nam được nhìn nhận là nhân tố ngoại giao hữu ích trong mắt nhiều nước", ông Hiebert bình luận.
Việt Nam đến nay đã thiết lập quan hệ kinh tế - thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, ký kết và triển khai 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA thế hệ mới và đang thúc đẩy đàm phán với các đối tác khác. Với những đóng góp tích cực của ngoại giao kinh tế, Việt Nam vươn lên vào nhóm 32 quốc gia hàng đầu thế giới về quy mô GDP, nhóm 20 quốc gia có quy mô thương mại và thu hút đầu tư nước ngoài lớn nhất.
Hiện nay, Việt Nam có quan hệ kinh tế – thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, ký kết 17 hiệp định thương mại tự do, trong đó có nhiều FTA thế hệ mới, đồng thời tiếp tục đàm phán với các đối tác khác. Ngoại giao kinh tế đã góp phần đưa Việt Nam vào nhóm 32 nền kinh tế hàng đầu thế giới về GDP và nằm trong 20 quốc gia dẫn đầu về quy mô thương mại cũng như thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Tháng 5 vừa qua, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế sâu rộng, xác định đây vừa là nhiệm vụ “trọng yếu, thường xuyên”, vừa là động lực đưa đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới.
Theo đó, Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc tham gia các cơ chế do người khác dẫn dắt, mà đang vươn lên trở thành một trong những quốc gia chủ động đề xuất, xây dựng và định hình khuôn khổ hợp tác quốc tế phù hợp với lợi ích cũng như năng lực của mình.
Cả hai học giả Kavi và Hiebert đều chung nhận định: Việt Nam ngày nay đã vươn lên thành quốc gia có vai trò dẫn dắt trong khu vực, chủ động đóng góp và được quốc tế đánh giá cao.
Trong khi đó, Lucio Blanco Pitlo III, chuyên gia thuộc Tổ chức Con đường Tiến bộ châu Á – Thái Bình Dương (Philippines), nhấn mạnh rằng sau những mất mát nặng nề bởi chiến tranh, Việt Nam càng thấu hiểu giá trị hòa bình. Chính vì thế, nước ta kiên trì theo đuổi đường lối đối ngoại độc lập, chú trọng phát triển kinh tế và cải thiện đời sống trong nước.
Theo ông Pitlo, Việt Nam có những lợi thế nổi bật như ổn định chính trị, tầm nhìn dài hạn, chính sách nhất quán. Đây là các yếu tố mà nhà đầu tư tìm kiếm, cùng với chi phí sản xuất cạnh tranh và sự hỗ trợ tích cực từ chính phủ.
Trong một bài bình luận gần đây, học giả Kavi còn gọi Việt Nam là “nhà vô địch mới” về hội nhập kinh tế và tự chủ chiến lược. Ông cho rằng Việt Nam không chỉ đi sau để học hỏi mà còn trở thành tiếng nói thúc đẩy các cơ chế hợp tác khu vực, đặc biệt là trong khuôn khổ ASEAN. Thành tựu kinh tế của Việt Nam, theo ông, chính là minh chứng thuyết phục nhất cho nỗ lực ấy.