Việt Nam cũng muốn vươn lên làm chủ công nghệ hiện đại, từng bước tự chủ công nghệ năng lượng nguyên tử, đồng thời phát triển năng lực nội địa hóa, sản xuất phần lớn thiết bị năng lượng phục vụ trong nước và hướng tới xuất khẩu.
Trong nước, đáng chú ý, theo Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị, ngành điện sẽ phát triển thị trường cạnh tranh, tăng quyền tiếp cận và chọn đơn vị cung cấp của người dân.
Từng bước tự chủ công nghệ năng lượng nguyên tử
Sáng 16/9, tại Hội nghị quán triệt và triển khai Nghị quyết số 70 của Bộ Chính trị, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị đã trình bày chuyên đề về những nội dung trọng tâm, cốt lõi của nghị quyết cũng như chương trình hành động thực hiện.
Nghị quyết đặt mục tiêu bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045, coi đây là một trong những trụ cột quan trọng của an ninh phi truyền thống trong giai đoạn mới.
Theo ông Nguyễn Thanh Nghị, nghị quyết tuân thủ nguyên tắc phát triển năng lượng phải phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trọng tâm là xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch, không còn cơ chế bù chéo giữa các nhóm khách hàng; giá năng lượng được điều chỉnh theo cơ chế thị trường nhưng có sự quản lý của Nhà nước để bảo đảm an sinh xã hội.
Nghị quyết nhấn mạnh việc khuyến khích mạnh mẽ sự tham gia của mọi thành phần kinh tế, đặc biệt là khu vực tư nhân, trong phát triển năng lượng. Kinh tế tư nhân được tạo điều kiện cạnh tranh bình đẳng trong các dự án năng lượng.
Nghị quyết 70 bao gồm 5 nhóm quan điểm chỉ đạo, các mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cùng 7 nhóm nhiệm vụ và giải pháp lớn.
Một trong các quan điểm quan trọng là thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như một phương thức đột phá để bảo đảm an ninh năng lượng bền vững.
Nghị quyết đặt mục tiêu Việt Nam làm chủ công nghệ hiện đại, từng bước tự chủ công nghệ năng lượng nguyên tử, đồng thời phát triển năng lực nội địa hóa, sản xuất phần lớn thiết bị năng lượng phục vụ trong nước và hướng tới xuất khẩu.
Tăng quyền của người dân chọn đơn vị cung cấp điện
Trình bày trước hội nghị, ông Nguyễn Thanh Nghị cho biết nghị quyết đưa ra 7 nhóm giải pháp trọng tâm. Trước hết là hoàn thiện thể chế, chính sách để tạo lợi thế cạnh tranh, tháo gỡ điểm nghẽn, thu hút đầu tư trong và ngoài nước cho các dự án năng lượng, nhất là năng lượng xanh, sạch, công nghệ mới.
Chính sách tài chính và tín dụng sẽ được đổi mới theo hướng linh hoạt, hiệu quả, ưu tiên cho các dự án năng lượng tái tạo, công nghệ carbon thấp, lưu trữ năng lượng và phát triển thiết bị sản xuất trong nước. Đồng thời, chính sách thuế cũng được hoàn thiện nhằm khuyến khích sản xuất, sử dụng năng lượng sạch.
Nghị quyết đề ra cơ chế đặc thù để khuyến khích điện mặt trời mái nhà, mô hình tự sản xuất - tự tiêu thụ, lưu trữ năng lượng, thu hồi năng lượng và phát triển hệ thống xử lý rác thải gắn với phát điện.
Hoàn thiện thị trường năng lượng đồng bộ, thống nhất, minh bạch, liên thông giữa các phân ngành; giá năng lượng phải minh bạch do thị trường quyết định, có sự quản lý của Nhà nước, không thực hiện bù chéo.
Nhà nước điều tiết hợp lý thông qua công cụ thị trường và có chính sách bảo đảm an sinh xã hội; cải cách triệt để thủ tục hành chính, giảm 30-50% thời gian và chi phí tuân thủ...
Một nội dung đáng chú ý là việc xây dựng thị trường điện cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, gắn liền với bảo đảm an ninh năng lượng. Nghị quyết yêu cầu triển khai hiệu quả cơ chế mua bán điện trực tiếp, tạo điều kiện cho khách hàng được quyền lựa chọn đơn vị cung cấp điện.
Hệ thống hợp đồng mua bán điện (PPA) cần được hoàn thiện theo hướng minh bạch, ổn định, dài hạn, bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho nhà đầu tư.
Bên cạnh đó, Nhà nước khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư vào hạ tầng lưu trữ và truyền tải điện, đồng thời cải tiến cơ chế giá truyền tải để thu hút nguồn vốn ngoài ngân sách.
Một nhiệm vụ quan trọng khác là tạo đột phá trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành năng lượng. Nghị quyết đặt mục tiêu đào tạo khoảng 25.000 – 35.000 kỹ sư, chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng, trong đó đặc biệt ưu tiên cho ngành năng lượng hạt nhân.
Việc liên kết giữa các nhà khoa học, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp sẽ được đẩy mạnh nhằm nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ. Đồng thời, Việt Nam sẽ có cơ chế thu hút chuyên gia trong và ngoài nước tham gia phát triển năng lượng hạt nhân, năng lượng tái tạo và các nguồn năng lượng mới.