Nêu ra 3 thách thức lớn của Việt Nam hiện nay, ông Nguyễn Thiện Nhân đề nghị cần tiếp tục nâng tuổi nghỉ hưu nhằm tận dụng nguồn lao động và trả lương đủ nuôi 2 con để khuyến khích nâng tỷ suất sinh.
Mức sinh thấp sẽ gây hậu quả từ 50 đến 100 năm
Ngày 12/10, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tiếp tục phiên họp toàn thể để thẩm tra dự thảo Luật Dân số.
Phát biểu tại phiên họp, Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân, đại biểu Quốc hội đoàn TP HCM, nhận định Việt Nam đang đứng trước một “tình thế cấp bách” về vấn đề dân số. Ông cảnh báo rằng, nếu không sớm ban hành một đạo luật để tạo khung pháp lý cơ bản nhằm giải quyết vấn đề này, Việt Nam có thể đi vào “vết xe đổ” của Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều quốc gia khác.
Ông dẫn chứng, Nhật Bản từng có giai đoạn tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ tới 13%/năm, nhưng sau đó lại trải qua 50 năm với tỷ lệ sinh không đủ và thiếu hụt lao động trầm trọng. Theo ông, mức sinh thấp sẽ gây ra hậu quả kéo dài từ 50 đến 100 năm, và nếu không hành động ngay, Việt Nam sẽ không còn cơ hội để khắc phục.
Tương tự, Singapore, dù có nền kinh tế phát triển hàng đầu khu vực, cũng rơi vào tình trạng sinh không đủ trong nhiều năm liền và phải áp dụng chính sách nhập cư để duy trì tăng trưởng.
"Chúng ta đang đứng trước lựa chọn hoặc phát triển, hoặc không phát triển", báo Tiền phong dẫn lời ông Nhân.
Nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Thành uỷ TP.HCM cũng chỉ ra rằng, Việt Nam hiện là quốc gia duy nhất trên thế giới có nghị quyết riêng về công tác dân số trong tình hình mới, trong đó xác định rõ mục tiêu giữ vững mức sinh thay thế. Tuy nhiên, sau nhiều năm triển khai, mục tiêu này đến nay vẫn chưa được duy trì ổn định.
"Chỉ đạo của Bộ Chính trị nêu rõ trong giai đoạn phát triển mới, phải có ba đột phá - đột phá về tư duy, đột phá về chính sách và đột phá về tổ chức thực hiện. Do vậy, dứt khoát, Luật Dân số phải thể hiện được đột phá về tư duy", ông Nhân lưu ý.
Việt Nam đối diện 3 thách thức lớn
Ông Nguyễn Thiện Nhân nhận định, Việt Nam hiện nay đang đối diện với 3 thách thức lớn về dân số.
Thứ nhất, trong 3 năm gần đây, mức sinh thay thế liên tục giảm, phản ánh xu hướng tương tự như tại Hàn Quốc, Nhật Bản và hơn 40 quốc gia phát triển khác – nơi tỷ lệ sinh giảm khi thu nhập bình quân đầu người tăng.
Thứ hai, độ tuổi nghỉ hưu của người lao động ở Việt Nam còn thấp, trung bình khoảng 60 tuổi dù đang được điều chỉnh tăng dần. Theo đó, ở các quốc gia khác, dân số vàng được tính khi số người đi làm gấp đôi số người không đi làm. Do đó, ông đề xuất cần xem xét kéo dài độ tuổi nghỉ hưu, tận dụng lực lượng lao động từ 60–64 tuổi, nhằm tránh lãng phí nguồn nhân lực quý giá.
Thứ ba, qua các nghiên cứu quốc tế, có 11 nguyên nhân trực tiếp khiến tỷ lệ sinh giảm. Trong đó, từ sau năm 1970, phương pháp tránh thai hiện đại được áp dụng rộng rãi và hiệu quả hơn, khiến các nước có xu hướng tự kiểm soát việc sinh con khi đời sống được cải thiện. Bên cạnh đó, thu nhập của hai người đi làm thường không đủ để nuôi hai con, dẫn đến quyết định hạn chế sinh.
Ông phân tích thêm, nhiều doanh nghiệp vì mục tiêu lợi nhuận tối đa chỉ muốn trả mức lương tối thiểu, thay vì lương đủ để nuôi hai con. Kết quả là ở nhiều quốc gia, khoảng 40% hộ gia đình có thu nhập không đủ để duy trì mức sinh thay thế.
Từ thực tế đó, ông Nguyễn Thiện Nhân cảnh báo, sau 30 năm nữa sẽ không còn lao động để sản xuất. Vì vậy, cần chuyển từ chính sách trả lương tối thiểu sang trả lương đủ để nuôi hai con.
"Chúng ta biết được nguyên nhân rồi phải bắt tay vào làm. Phải có đột phá về nhận thức, chính sách, giải pháp", ông Nhân nhấn mạnh.
Đại biểu cũng đề nghị phải có cơ chế xác định trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp trong thực hiện chính sách dân số sắp tới.