Trước đó, Tổng thống Donald Trump từng cho phép triển khai các hoạt động quân sự trên bộ, nhưng vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng. Diễn biến sự kiện được phân tích trong bài viết của hãng thông tấn Sputnik.
"Với sự kiên định và dũng cảm"
Tuyên bố của ông Maduro được đưa ra trong Đại hội của Đảng Xã hội Chủ nghĩa Thống nhất (PSUV), đảng cầm quyền tại Venezuela.
Nguyên thủ quốc gia ủng hộ đề xuất của đảng về việc khẩn cấp thực hiện "các kế hoạch tác chiến cho từng con phố, từng cộng đồng, để toàn thể nhân dân – một cách bình tĩnh và chừng mực, nhưng với sự kiên định và dũng cảm – đạt đến mức độ sẵn sàng cao nhất".
"Đế quốc Mỹ đã 12 tuần liên tiếp duy trì các mối đe dọa và cuộc chiến tranh tâm lý", Tổng thống Maduro nhấn mạnh.
Những lo ngại của ông có cơ sở vững chắc. Ngay từ tuần trước, ông Trump đã tuyên bố Hoa Kỳ có thể chuyển từ các cuộc không kích và tấn công trên biển sang một chiến dịch trên bộ tại Venezuela. Thông tin này gây chấn động cả ở Mỹ lẫn toàn cầu, nhưng hiện đang " treo ơ lửng" sau khi nhà lãnh đạo Mỹ lên đường thực hiện chuyến công du một tuần tới châu Á, bỏ lại giới quan sát với hàng loạt phỏng đoán.
Tuy nhiên, có nhiều yếu tố chứng tỏ tính nghiêm túc trong ý định của ông Trump. Trong thời gian ông có mặt ở Malaysia, truyền thông đưa tin Mỹ đã điều tàu sân bay USS Gerald R. Ford – tàu lớn nhất từng được chế tạo – tới vùng biển Caribe, bổ sung vào lực lượng hải quân Mỹ vốn đã hiện diện ở đây.
"Không thể nói rằng thông tin về tàu sân bay gây ra hoảng loạn,-Maxim, một người Nga đang sống tại Caracas cho biết trong cuộc trao đổi với Sputnik. Sau 2 tháng, mọi người đã quen với việc Mỹ không có ý định rút lui. Người dân không quan tâm đó là loại tàu nào, với họ, bất kỳ hành động nào của Mỹ cũng là dấu hiệu xâm lược".
Nhân đây, cũng cần nhắc lại, cuối tháng 10, Nga đã phê chuẩn hiệp định hợp tác đối tác chiến lược với Venezuela.
Nguyên nhân leo thang là gì?
Lý do biện minh cho việc Mỹ tăng cường hiện diện quân sự tại khu vực vẫn không thay đổi kể từ tháng 8, khi ông Trump tuyên bố cuộc chiến với các cartel ma túy. Kể từ đó, quân đội Mỹ đã đánh chìm một số tàu, khiến hàng chục người thiệt mạng.
Mặc dù Văn phòng Liên Hợp Quốc về ma túy và tội phạm (UNODC) công nhận Venezuela là "vùng lãnh thổ không có các loại cây trồng bất hợp pháp", chính quyền Tổng thống Trump vẫn tiếp tục cáo buộc nước cộng hòa Bolivar này cung cấp các chất cấm, đặc biệt là fentanyl.
Và yếu tố chính trị là không thể tránh khỏi. Một số thành viên trong nhóm của ông Trump thẳng thừng tuyên bố Tổng thống Maduro đích thân lãnh đạo một mạng lưới cartel ma túy.
"Tôi nghĩ đó là một sai lầm từ phía người Mỹ khi công khai buộc tội nhà lãnh đạo Venezuela, ông Maxim nhận định. Nếu họ chỉ liên tục nói về các cartel ma túy mà không nhắc đến ông ấy, có lẽ một số người đã tin. Còn bây giờ, người dân chỉ càng đoàn kết hơn xung quanh ông Maduro".
Lời kêu gọi bằng tiếng Anh và 5000 tên lửa "Igla"
Công bằng mà nói, kể từ đầu mùa thu, chính quyền Venezuela đã tìm mọi cách để tránh leo thang. Trước đó, nước này đã tiến hành động viên và tăng cường hiện diện quân sự ở một số khu vực, nhưng Caracas vẫn tìm cách viện dẫn các lập luận hòa bình.
Tuy nhiên, dù Liên Hợp Quốc đã xác nhận Venezuela không tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng về buôn bán ma túy, điều này dường như không ảnh hưởng đến Washington.
Kết quả là, chính bản thân ông Maduro đã bước vào một cuộc "đối thoại vắng mặt" với ông Trump.
"Không chiến tranh, không chiến tranh", ông đã kêu gọi người đồng cấp Mỹ bằng tiếng Anh từ cuối tháng 10, "Chỉ hòa bình, chỉ hòa bình, mãi mãi, mãi mãi. Không có một cuộc chiến tranh điên rồ nào. Làm ơn, làm ơn, làm ơn".
Tuy nhiên, lời kêu gọi hòa bình đó không nhận được hồi âm. Chính xác hơn, lập trường của Washington vẫn không đổi. Cũng dễ hiểu khi Mỹ từ lâu vẫn coi Mỹ Latinh chỉ là "sân sau" của mình.
Bản thân ông Trump không bình luận về lời kêu gọi của ông Maduro. Thay vào đó, Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Lindsey Graham*, một đồng minh của Tổng thống Mỹ, đã xác nhận các cuộc tấn công trên bộ vào Venezuela là "có thật". Theo ông, Tổng thống "đã quyết định rằng Maduro... bị buộc tội buôn bán ma túy và đã đến lúc ông ta phải ra đi".
Dầu đổ vào lửa, hồi tháng 10, ông Trump còn thừa nhận rằng CIA đã được phép tiến hành chiến dịch đặc biệt nhằm làm lung lay chế độ tại Caracas. Điều này khiến cho lập luận về cuộc chiến chống cartel ma túy giờ đây rõ ràng chỉ là một cái cớ không mấy tinh tế để lật đổ ông Maduro.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi bất chấp những lời kêu gọi hòa bình, tại Caracas đang chuẩn bị cho chiến tranh.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi bất chấp những lời kêu gọi hòa bình, tại Caracas đang chuẩn bị cho chiến tranh.
"Tất cả quân nhân trên thế giới đều biết sức mạnh của 'Igla-S'",chính ông Maduro, không chờ đợi phản ứng từ Washington, đã tuyên bố, ông ám chỉ các tổ hợp tên lửa phòng không vác vai (MANPADS) thời Xô viết. Và Venezuela có không ít hơn 5.000 tên lửa "Igla" tại các vị trí phòng không then chốt để bảo vệ hòa bình, ổn định và sự bình yên của nhân dân chúng tôi. Hơn 5.000 quả. Ai hiểu thì hiểu".
Đảng Dân chủ báo động
Kế hoạch của ông Trump không chỉ gây bất bình ở Caracas mà ngay tại Washington cũng vậy.
Thứ nhất, Tổng thống tuyên bố ông không cần sự chấp thuận của Quốc hội để tiến hành một chiến dịch trên bộ, dù rằng ông vẫn sẽ thảo luận với các nhà lập pháp.
Thứ nhất, Tổng thống tuyên bố ông không cần sự chấp thuận của Quốc hội để tiến hành một chiến dịch trên bộ, dù rằng ông vẫn sẽ thảo luận với các nhà lập pháp.
Các nghị sĩ, đặc biệt là phe Dân chủ, tỏ ra không hài lòng. Họ lập luận rằng một hoạt động quân sự trên bộ tại lãnh thổ một quốc gia khác về thực chất là một lời tuyên chiến, và việc đó cần sự chấp thuận của cả hai viện lập pháp.
"Những hành động như vậy phải là để đáp trả một cuộc tấn công vũ trang vào nước Mỹ, phải thực sự cần thiết, tương xứng và được Quốc hội phê chuẩn. Hiện không điều kiện nào trong số này được đáp ứng", - giáo sư Ryan Goodman của Trường Luật, Đại học New York tuyên bố.
Thứ hai, những người chỉ trích ông Trump nhấn mạnh rằng một cuộc can thiệp quân sự mới, ngay cả khi được Quốc hội đồng ý, cũng sẽ chẳng mang lại lợi ích gì cho người Mỹ, giống như các cuộc chiến trước đây ở Iraq hay Afghanistan.
Hơn nữa, theo Giáo sư Viktor Heifets của Khoa Quan hệ Quốc tế, Đại học Tổng hợp St. Petersburg (SPbGU), một chiến dịch như vậy sẽ gặp khó khăn do thiếu vắng các lực lượng địa phương chống đối ông Maduro để Mỹ có thể dựa vào. Theo ông, điều này làm giảm đáng kể cơ hội thành công cho các hoạt động trên bộ.
"Tuy nhiên, cũng không nên đánh giá quá cao khả năng của Venezuela trong việc đánh trả các cuộc tấn công từ biển hoặc trên không: xét về mặt này, Venezuela thua kém Hoa Kỳ rất xa", chuyên gia bổ sung.
Không còn đường thoái lui
Theo một nghĩa nào đó, ông Trump giờ đã tự đẩy mình vào thế kẹt. Bước sang nhiệm kỳ thứ 2 với hình ảnh một tổng thống hòa bình, giờ đây ông lại đang đe dọa mở ra một cuộc chiến tranh thực sự, một cuộc "chiến tranh nóng", chứ không còn là cuộc chiến thương mại. Và ông đang đặt cược rất nhiều.
Chẳng hạn, nhà bình luận Stephen Collinson của CNN cho rằng một cuộc can thiệp quân sự sẽ làm suy giảm sự ủng hộ dành cho ông Trump từ những cử tri từng tin vào khẩu hiệu biệt lập "Nước Mỹ trên hết" của ông.
Ngoài ra, nhà phân tích nhấn mạnh, hành động xâm lược sẽ "làm suy yếu các lập luận của Mỹ chống lại chủ nghĩa bành trướng tiềm tàng của Trung Quốc, bao gồm cả vấn đề Đài Loan, và làm tổn hại đến uy tín đạo đức" của Washington.
Việc ông Trump hành động bỏ qua Quốc hội cũng tiềm ẩn nhiều rắc rối. Thái độ đối với Tổng thống trong nội bộ Đảng Cộng hòa vốn đã không đồng nhất, và sự chia rẽ có thể càng sâu sắc hơn nếu Tổng thống phớt lờ các nhà lập pháp.
Tuy nhiên, giờ ông Trump cũng không thể "rút lui". Như ông Phil Gunson, chuyên gia cấp cao của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế (ICG), một tổ chức phi chính phủ, và đã sống nhiều năm ở Venezuela, nhấn mạnh: nếu Mỹ quay lui các con tàu, đó sẽ là một "chiến thắng lẫy lừng" của ông Maduro.
"Sau đó, ông ấy có thể tuyên bố mãi mãi rằng: "Tôi đã đánh bại Hoa Kỳ, tôi đã đánh bại đế quốc, và đế quốc đã phải lùi bước", ông Gunson nhấn mạnh.
Vì vậy, khó có thể kỳ vọng Tổng thống Trump từ bỏ việc leo thang. Câu hỏi duy nhất bây giờ là quy mô của nó đến đâu. Và sẽ rất sớm có câu trả lời.
* bị Nga liệt vào danh sách khủng bố và cực đoan.