Ông Vũ Ngọc Hải từng nhận mức án 3 năm tù vì sai phạm trong dự án đường dây truyền tải điện Bắc – Nam 500kV. Ông cũng là vị Bộ trưởng duy nhất ở Việt Nam ngồi tù vẫn được Thủ tướng Võ Văn Kiệt và 28 Bộ trưởng, Thứ trưởng vào thăm.
Nguyên Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải từ trần
Theo thông tin từ gia đình, ông Vũ Ngọc Hải từ trần vào hồi 5h19 ngày 1/12/2025 (nhằm ngày 12 tháng 10 năm Ất Tỵ) do tuổi cao sức yếu, hưởng thọ 95 tuổi.
Ông Vũ Ngọc Hải sinh năm 1931, quê quán tại TP. Huế. Ông nguyên là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam dự khuyết (khoá V), rồi ủy viên chính thức (khoá VI, VII), đồng thời là nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng Việt Nam giai đoạn 1986-1992.
Quá trình công tác, ông Vũ Ngọc Hải được tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhì, hạng ba; Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng. Cuộc đời và sự nghiệp của ông ghi dấu với dự án đường dây Bắc - Nam 500kV - đường dây truyền tải điện đầu tiên đưa điện vào miền Nam.
Nói với báo Tuổi trẻ, ông Thái Phụng Nê - nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng - bất bày tỏ bất ngờ về thông tin ông Vũ Ngọc Hải từ trần. Ông Nê cho biết, cách đây 2 tuần ông có nghe anh em thông báo ông Hải ốm nặng, nhưng vì không ở Hà Nội nên ông chưa thể đến thăm.
Nhắc lại chuyện không vui về việc ông Vũ Ngọc Hải phải chịu trách nhiệm với vai trò là người lập đề án đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam, phải thôi nhiệm vụ Bộ trưởng, ông Thái Phụng Nê khẳng định, ông Vũ Ngọc Hải là người có công với ngành điện.
Kế nhiệm vai trò Bộ trưởng Bộ Năng lượng và tiếp tục nhiệm vụ triển khai đường dây 500kV, ông Thái Phụng Nê chia sẻ ông Vũ Ngọc Hải là vị lãnh đạo có đầu óc tổ chức giỏi, kiên trì trong mọi hoạt động công tác để triển khai nhiệm vụ thực hiện Tổng sơ đồ điện 2.
Theo ông Nê, công lao lớn nhất của ông Vũ Ngọc Hải nằm ở việc, ông Hải là người tổ chức, tạo nền tảng xây dựng bộ máy vận hành để triển khai thi công đường dây 500kV mạch 1. Đây là đường dây truyền tải Bắc Nam đầu tiên, triển khai với công nghệ mới nhất, dài nhất trong thời điểm bấy giờ, nhưng đã hoàn thành chỉ trong hơn 2 năm.
Thời điểm ấy, khi đang công tác tại Nhà máy thủy điện Hòa Bình thì ông Nê được điều động và bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Năng lượng. Ông Nê cho biết, việc ông Hải nhanh chóng đưa dự án vào quy hoạch điện 2, đẩy nhanh tiến độ dự án đã giúp giải quyết bài toán nan giải lúc bấy giờ là dư thừa điện ở Nhà máy thủy điện Hòa Bình, trong khi miền Trung và miền Nam thiếu điện nghiêm trọng.
Khi dự án được đề xuất, nhiều chuyên gia thậm chí còn chưa tin vào khả năng làm đường dây dài tới hơn 1.000km chỉ trong thời gian ngắn. Trong vai trò Bộ trưởng, ông Vũ Ngọc Hải không chỉ bảo vệ được đề án, mà còn trực tiếp chỉ đạo thực hiện dự án và khởi công ngày 5/4/1992. Ông Nê cho biết, đây là nền tảng được nguyên Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải xây dựng để dự án về đích thành công chỉ trong 2 năm.
Ngồi tù vẫn được Thủ tướng và 28 Bộ trưởng, Thứ trưởng đến thăm
Nguyên Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải từng được xem như “cánh tay phải”, “thư ký ruột” của Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt khi xây dựng đường dây điện 500KV. Ông xuất thân là kỹ sư điện lực, từng có 14 năm làm việc ở Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí nên trình độ hiểu biết, kiến thức của ông Hải về điện là điều không phải bàn cãi.
Đáng tiếc, trong quá trình thi công, liên quan việc mua sắt thép và xi măng (tại xã Mỹ Đức, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình) đã phát sinh sai phạm, gây hậu quả nghiêm trọng. Cơ quan thanh tra đã có kết luận và xin ý kiến của Thủ tướng về cách xử lý. Thủ tướng Võ Văn Kiệt ra lệnh xử lý nghiêm, dù người đó là ai, ở cương vị nào.
Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải sau đó bị khởi tố vì những sai phạm trong dự án, khi ông vẫn đang đương chức Bộ trưởng Bộ Năng lượng. Ông Hải bị tuyên án 3 năm tù giam, sau 1 năm thụ án tại Trại Thanh Xuân (V26, Bộ Công an) thì được đặc xá.
“Tôi ở tù chừng hơn 1 năm sau thì được ân xá cho về trước hạn. Có lẽ tôi là người đầu tiên được đặc xá trước 1/3 thời gian, chứ trước đó làm gì có”, vị Bộ trưởng đầu tiên của Bộ Năng lượng kể lại.
Trong thời gian ngồi tù, ông Hải vẫn luôn lo lắng cho đường điện 500KV. Năm 2019, nói với báo VTC News, ông Hải tâm sự: “Lúc đó tôi đang ở trại giam Thanh Xuân. Nhưng tình hình công trình đến đâu, tiến độ như thế nào tôi nắm được hết. Tôi ở tù nhưng thường xuyên có anh em vào thăm. Có lẽ không có tù nhân nào lại có vinh hạnh được Thủ tướng rồi Phó Thủ tướng vào thăm như tôi. Sau đó là cuộc ghé thăm của 28 vị Bộ, Thứ trưởng và phu nhân của 2 Bộ trưởng".
Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải cho biết, ngày đó ông bị cáo buộc tội “thiếu trách nhiệm, gây hậu quả nghiêm trọng”. Thế nhưng trong thâm tâm, ông luôn tự thấy mình trong sạch, liêm chính. Dù ngồi tù nhưng ông Hải vẫn luôn nghĩ đến đường dây 500KV mà mình đã dành nhiều tâm huyết.
Sau khi dòng điện quốc gia được hòa lưới, Thủ tướng Võ Văn Kiệt vào trại giam thăm Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, ôm chầm lấy ông và hỏi: “Khỏe không?”.
Sau đó, ngay tại phòng tiếp khách của trại giam Thanh Xuân, Thủ tướng đã lấy chiếc huy hiệu đường dây 500KV mà các cán bộ ngành điện tặng để trao cho Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải.
“Gắn xong anh Kiệt bảo: Ông là người đầu tiên vinh dự được gắn huy hiệu đường dây đấy”, ông Hải kể.
Trong một lần trả lời phỏng vấn báo Tuổi trẻ, Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải khi đó đã 83 tuổi nhưng vẫn minh mẫn, kể lại những năm tháng ở tù của mình:
“Vào đó rồi mới thấy lòng người đối với mình. Bản thân tôi cũng tự hào rằng mình không có cái gì sai cả, nếu có thì chẳng ai vào trại thăm mình. Gần 400 ngày trong tù tôi đã tiếp thủ tướng, phó thủ tướng, rồi đến 28 vị bộ trưởng, thứ trưởng. Riêng nhân dân thì đông lắm, nhiều địa phương còn tổ chức từng đoàn vào thăm, đặc biệt là miền Nam”.
Ngoài ra, còn có một đoàn 30 người từ Nam ra thăm ông Hải, tự giới thiệu là người nhà của ông trong Sài Gòn. Song, khi ra tiếp khách ông mới thấy chẳng quen biết ai trong số họ.
Một người trong đoàn đứng lên giãi bày: “Kính thưa bộ trưởng, chúng tôi là các giám đốc, xí nghiệp ở miền Nam ra thăm bộ trưởng. Từ ngày miền Nam được “ăn” điện của miền Bắc thì nhà máy chúng tôi vận hành liên tục. Sướng lắm. Có được điều này một phần là nhờ công của bộ trưởng, vậy nên chúng tôi quyết định ra thăm anh chứ bà con thân quyến gì đâu”.