Dự án chậm tiến độ, thay đổi nhiều lần hình thức đầu tư
Dự án cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng có chiều dài khoảng 43 km, được triển khai từ năm 2016, nhưng đến nay vẫn chưa hoàn thành, khối lượng thi công mới đạt khoảng 30%.
Trong quá trình thực hiện, dự án gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, phải dừng triển khai và thay đổi hình thức đầu tư ba lần, đồng thời thay đổi cơ quan chủ quản hai lần.
Tại giai đoạn độc lập triển khai theo hình thức đối tác công tư (PPP) 2022 - 2025, Thanh tra Chính phủ phát hiện công tác lập, thẩm định và phê duyệt hồ sơ thiết kế kỹ thuật, dự toán bị chậm so với tiến độ tổng thể, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công.
Các gói thầu xây lắp được đánh giá chậm tiến độ, thậm chí nhà thầu thi công khi thiết kế chưa được phê duyệt. Đáng chú ý, doanh nghiệp dự án vẫn tiếp tục thi công gói thầu EC04 dù đã có yêu cầu tạm dừng để nâng quy mô lên 4 làn xe, dẫn đến phải phá dỡ hạng mục đã thi công, gây lãng phí hơn 3,1 tỷ đồng.
Các gói thầu tư vấn và phi tư vấn cũng có sai sót, trong khi nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án chậm giải ngân vốn vay, chưa thu xếp đủ tài chính theo hợp đồng BOT.
Hàng loạt sai phạm về tài chính, quy hoạch và thủ tục
Theo hồ sơ thiết kế được phê duyệt, dự án còn 1,5 triệu m³ đất, đá đổ thải chưa được UBND tỉnh Lạng Sơn bố trí bãi đổ thải. Các nhà thầu thi công chưa hoàn thiện thủ tục khai thác khoáng sản, còn Ban Quản lý dự án tỉnh Lạng Sơn chưa bàn giao hồ sơ, hiện trường và khối lượng đã thi công.
Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh:
“Ngân hàng TPBank không thực hiện theo đúng cam kết bố trí vốn cho nhà đầu tư và không thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ảnh hưởng rất lớn đến việc triển khai dự án”.
Trong khi đó, UBND tỉnh Lạng Sơn trình và HĐND tỉnh ban hành nghị quyết tăng phần vốn ngân sách địa phương tham gia dự án, dù chưa cân đối được nguồn vốn đầu tư.
Tỉnh đề nghị Trung ương hỗ trợ 2.700 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước ngoài kế hoạch đầu tư công, tức ngoài tổng vốn phân bổ cho địa phương theo nguyên tắc, tiêu chí và định mức. Đến thời điểm thanh tra, UBND tỉnh Lạng Sơn vẫn chưa ban hành quyết định điều chỉnh dự án đầu tư.
Xác định rõ trách nhiệm, kiến nghị xử lý nghiêm
Theo kết luận, trách nhiệm để xảy ra sai phạm thuộc về Bộ Xây dựng, HĐND và UBND tỉnh Lạng Sơn, Sở Xây dựng tỉnh Lạng Sơn, Ban Quản lý dự án 2 thuộc Bộ GTVT (nay thuộc Bộ Xây dựng), Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC), Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng tỉnh Lạng Sơn, Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn - Hữu Nghị, Công ty cổ phần cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng, Ngân hàng TPBank cùng các nhà thầu thi công EC01, EC02, EC03, EC04.
Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước xem xét trách nhiệm của TPBank về việc không thu xếp tín dụng, giải ngân vốn theo cam kết và không thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước cần ban hành hoặc tham mưu cấp có thẩm quyền ban hành quy định, chế tài đối với các tổ chức tín dụng vi phạm cam kết bố trí vốn cho dự án.
Bộ Xây dựng được giao chủ trì, phối hợp với UBND tỉnh Lạng Sơn và VEC để kiểm điểm, làm rõ và xử lý nghiêm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân liên quan.
Công ty cổ phần cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng bị yêu cầu điều chỉnh giảm giá trị dự toán do tính sai khối lượng gần 107 tỷ đồng và áp dụng sai định mức, đơn giá hơn 70 tỷ đồng.
Thanh tra Chính phủ kết luận:
“Trong quá trình thực hiện kết luận, nếu phát hiện gây thất thoát ngân sách nhà nước hoặc có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, phải chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định”.