Việt Nam được dự báo có thể ngừng tăng dân số vào khoảng năm 2060, thậm chí sớm hơn gần một thập niên nếu mức sinh tiếp tục duy trì ở ngưỡng thấp, theo báo cáo dự báo dân số mới công bố của Cục Thống kê.
Báo cáo Dự báo dân số giai đoạn 2024–2074 xây dựng ba kịch bản dựa trên các mức sinh khác nhau. Ở kịch bản trung bình, với mức sinh khoảng 1,85 con/phụ nữ, tốc độ tăng dân số trong 5 năm tới đạt bình quân 0,66% mỗi năm, sau đó giảm dần và tiến về mức 0% vào năm 2060. Từ năm 2061, dân số Việt Nam bắt đầu bước vào giai đoạn suy giảm.
Rủi ro lớn hơn xuất hiện trong kịch bản mức sinh thấp, chỉ 1,45 con/phụ nữ. Theo phương án này, dân số sẽ chuyển sang tăng trưởng âm ngay từ năm 2051 – sớm hơn khoảng 10 năm so với kịch bản trung bình. Giai đoạn cuối kỳ dự báo (2069–2074), quy mô dân số có thể giảm trung bình hơn 460.000 người mỗi năm.
Ngược lại, nếu duy trì được mức sinh cao khoảng 2,01 con/phụ nữ, Việt Nam vẫn giữ được tăng trưởng dân số dương đến năm 2074, với mức tăng thêm khoảng 58.000 người mỗi năm. Tương ứng với ba kịch bản, quy mô dân số dự kiến dao động từ 103,9 triệu đến 118,5 triệu người.
Dù theo kịch bản nào, xu hướng chung đều cho thấy dân số Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng chậm, tiến tới dừng và có nguy cơ suy giảm. Các chuyên gia cảnh báo hệ lụy trực tiếp của mức sinh thấp kéo dài là quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh, gây áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội và thị trường lao động, làm gia tăng nguy cơ “già trước khi giàu”.
Để ứng phó, ngành dân số xác định từ năm 2026 sẽ chuyển trọng tâm sang vận động mỗi cặp vợ chồng sinh đủ hai con. Luật Dân số mới, dự kiến có hiệu lực từ tháng 7/2026, sẽ trao quyền chủ động cho người dân trong việc quyết định thời điểm, số con và khoảng cách sinh phù hợp với điều kiện kinh tế, sức khỏe.
Cùng với đó, Bộ Y tế đang nghiên cứu chính sách ưu tiên mua nhà ở xã hội đối với các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, dự kiến lồng ghép vào hệ thống chính sách khi Luật Dân số có hiệu lực.
Theo cơ quan quản lý, thách thức lớn nhất hiện nay không chỉ nằm ở quy mô dân số, mà còn ở cơ cấu và chất lượng dân số trong bối cảnh mức sinh thấp kéo dài và tốc độ già hóa ngày càng nhanh.