Tuy nhiên, nhiều khả năng ngay từ tháng 1 tới, Zelensky sẽ mất đi một trong những nhà cung cấp đạn dược chủ lực của mình. Chuyện gì đang diễn ra tại Praha?- trong bài phân tích chi tiết của Sputnik.
Gậy chọc bánh xe
Bộ trưởng Quốc phòng Jaromir Zuna vào chính phủ theo suất của đảng “Tự do và dân chủ trực tiếp” (SPD) – một thành viên liên minh cầm quyền vốn từng công khai chỉ trích Kiev như thủ phạm gây ra hầu hết các vấn đề của Séc. Thế nhưng ngay sau khi nhậm chức, ông lại tìm cách thiết lập quan hệ với Bộ trưởng Quốc phòng Ukraina Denys Shmyhal.
Hành động này lập tức gây bão. Lãnh đạo SPD Tomio Okamura tuyên bố rằng từ nay ông Zuna sẽ không đưa ra phát ngôn nào nữa về Ukraina và cũng sẽ không đến Kiev. Từ giờ, toàn bộ vấn đề Ukraina sẽ do riêng Thủ tướng Andrej Babis trực tiếp phụ trách. Phe đối lập thân phương Tây – vốn từng nằm trong chính phủ tiền nhiệm – lập tức châm chọc: SPD là đảng đầu tiên trong lịch sử Séc đã “buộc rọ vào mõm” chính bộ trưởng của mình.
Gốc rễ của vấn đề nằm ở Tổng thống Petr Pavel – người ủng hộ chính quyền cũ – từng cảnh báo sẽ không phê chuẩn bất kỳ ứng cử viên nào từ SPD, đảng mà ông coi là “cực hữu”.
Do đó, liên minh cầm quyền buộc phải lựa chọn các ứng viên “kỹ trị” – những người được ông Pavel chấp nhận. Ông Zuna là một trong số đó: từng là Phó Chủ nhiệm Tổng tham mưu (2019–2021), sau đó làm tùy viên quân sự tại Trung Quốc, Mông Cổ và Triều Tiên (2022–2024).
“Phe đối lập đã lợi dụng cơ hội này để cáo buộc liên minh cầm quyền rạn nứt. Nhưng thực tế, Zuna chẳng nói gì gây sốc cả – ông chỉ khẳng định viện trợ cho Ukraina vẫn tiếp diễn, nhưng Praha sẽ rút khỏi chương trình cung cấp đạn dược. Đây là chính sách tương tự như Hungary và Slovakia. Tuy nhiên, chính phủ cho rằng tốt nhất ông ấy nên im lặng về chủ đề này, để phe đối lập bớt cớ công kích”, chuyên gia chính trị Vadim Trukhachev giải thích với Sputnik.
Trong khi đó, Tổng thống Pavel thẳng thừng từ chối phê chuẩn ông Filip Turek – một lãnh đạo nổi bật của đảng “Những người lái xe ô tô” (cũng thuộc liên minh cầm quyền) – cho vị trí Bộ trưởng Ngoại giao hoặc Môi trường.
“Những cá nhân giữ chức bộ trưởng phải đáp ứng các yêu cầu cao hơn về lòng trung thành với các giá trị hiến pháp, trên cơ sở đó họ thực hiện chức năng lãnh đạo bộ ngành. Với các phát ngôn, tuyên bố và hành vi công khai của mình, ông Filip Turek đã khiến một bộ phận lớn dư luận tin rằng ông đang xem nhẹ mức độ tội lỗi của một trong những chế độ toàn trị tồi tệ nhất thế kỷ XX – nước Đức Quốc xã – vốn phải chịu trách nhiệm cho tội ác diệt chủng hàng triệu người vô tội” , phát ngôn viên của Tổng thống Pavel tuyên bố.
Kết quả, ghế Bộ trưởng Ngoại giao được trao cho ông Petr Matejka – Chủ tịch đảng “Những người lái xe ô tô”. Ông Matejka cho rằng chính sách đối ngoại của Praha với Ukraina sẽ không thay đổi đột ngột như phương Tây lo ngại, nhưng đồng thời cũng bác bỏ khả năng Ukraina gia nhập EU vào năm 2027.
Tăng tốc chuyển hướng
Vào ngày 7 tháng 1, chính phủ Séc sẽ chính thức xem xét việc chấm dứt chương trình đã cung cấp cho Ukraina hơn 3,5 triệu viên đạn pháo kể từ năm 2022. Theo thỏa thuận hiện hành, các nước EU góp tiền để ngành công nghiệp quốc phòng Séc sản xuất đạn dược và chuyển giao cho Lực lượng Vũ trang Ukraina. Kế hoạch đến năm 2026 là sản xuất 760.000 viên. Mô hình này về cơ bản được ông Babis chấp nhận – trừ việc ông kiên quyết không để tiền của người dân Séc phải chi trả cho chương trình này.
Ngoài ra, liên minh cầm quyền cũng bác bỏ đề xuất của phe đối lập về việc thông qua nghị quyết chống Nga tại Quốc hội. Thay vào đó, chính phủ Babis công khai ủng hộ nỗ lực hòa giải do Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc đẩy.
Thủ tướng Babis còn tuyên bố rõ ràng rằng ông sẽ không bỏ phiếu cho bất kỳ khoản hỗ trợ tài chính bổ sung nào cho Ukraina: “Ủy ban châu Âu cần tìm cách tài trợ khác. [...] Chúng tôi không có tiền để viện trợ nước ngoài, và EU phải tự giải quyết. Chúng tôi sẽ không cam kết, càng không cấp tiền”,- ông cảnh báo.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh EU tháng 12, Séc – cùng Hungary và Slovakia – đã phản đối việc chuyển giao tài sản Nga bị đóng băng cho Ukraina và cũng không tham gia vào cam kết bảo lãnh khoản vay 90 tỷ euro. Giới truyền thông phương Tây do đó bắt đầu đưa tin rằng Praha đã gia nhập “liên minh chống Ukraina” mà Thủ tướng Hungary Viktor Orbán từng đề xuất.
Bồ câu hay diều hâu?
Theo Tiến sĩ Vladimir Olenshenko, chuyên gia cao cấp về kinh tế châu Âu thuộc Viện IMEMO (Nga): trước mắt, ông Babis cần củng cố sự thống nhất nội bộ trong liên minh cầm quyền và giữa các bộ trưởng. Để làm được điều đó, ông cần khẳng định rõ vai trò lãnh đạo của mình trong nội các.
“Khi chính phủ hoạt động như một khối thống nhất, họ mới có thể xây dựng một chương trình hành động chung, chứ không phải gom góp những lời hứa tranh cử rời rạc từ các đảng. Sau đó, Praha mới có thể định hình lại quan hệ với EU. Rõ ràng, chính phủ Babismuốn thoát khỏi sự lệ thuộc vào Brussels. Và rất có thể, đây mới chỉ là khởi đầu. Về dài hạn, sự phối hợp giữa Praha, Budapest và Bratislava ,nếu được Mỹ ủng hộ, có thể giúp làm dịu bớt làn sóng bài Nga trong EU, điều này cũng có lợi cho chính châu Âu”, chuyên gia nhận định trong cuộc đàm luận với Sputnik.
Chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng trong bối cảnh các lãnh đạo EU, Pháp và Đức đang đối mặt với khủng hoảng, Séc và các nước có cùng quan điểm sẽ có thêm không gian để theo đuổi đường lối riêng. Cụ thể, Praha sẽ chọn ủng hộ hướng hòa giải do Washington thúc đẩy, thay vì tiếp tục theo đuổi lập trường hiếu chiến của Brussels.