Nhiễm sắc thể Y đang mất dần. Đàn ông sẽ tuyệt chủng?

Sự biến mất của NST Y có thể dẫn đến những hệ quả như thế nào? Liệu đàn ông cũng có thể biến mất hoàn toàn? Sputnik đã nêu câu hỏi này với nhà sinh học, Phó Tiến sĩ Vladimir Trifonov,  trưởng phòng thí nghiệm so sánh genome của Viện Sinh Học Phân Tử của Tế Bào thuộc Viện Hàm lâm Khoa học Nga.

Sputnik: Chức năng của nhiễm sắc thể Y là gì?

Vladimir Trifonov: Ở đây chúng ta nói về nhiễm sắc thể Y của động vật có vú, vì còn có rất nhiều loài động vật khác cũng mang NST Y. Một trong những chức năng chính của nó là xác định giới tính, bởi vì chính NST Y chịu trách nhiệm về sự phát triển các đặc tính của giới tính nam (giống đực). Ngoài ra, nhiễm sắc thể Y thường mang gen chịu trách nhiệm về sự tạo tinh trùng. NST Y của một số loài động vật, chẳng hạn như cá bảy màu, có thể mang gen màu sắc, tức là chịu trách nhiệm về màu sắc rực rỡ.

Sputnik: Điều gì khiến nhiễm sắc thể Y thoái hoá dần?

Vladimir Trifonov: Qúa trình thoái hoá nhiễm sắc thể Y là không tránh khỏi bởi vì nó ít trao đổi với nhiễm sắc thể X. Thông thường tất cả các nhiễm sắc thể khác trong bộ gen của chúng ta trao đổi các mảnh của chúng với nhiễm sắc thể tương đồng và sự trao đổi này ngăn chặn quá trình thoái hóa của chúng. Phần lớn NST Y không trao đổi với nhiễm sắc thể X — đây là tính đặc thù trong quá trình tiến hóa của nó. Và ngay sau khi sự trao đổi này (tức là giảm phân (meiosis) — quá trình phân bào chuyên biệt trong đó số lượng NST giảm một nửa nhưng đủ bộ, xảy ra ở tế bào sinh dục) dừng lại, bắt đầu quá trình thoái hóa. Đây là mô hình tiến hóa của các bộ phận không tái kết hợp. Ngay sau khi chúng ngừng tái kết hợp, chúng bắt đầu thoái hóa. Mặt khác, tốc độ thoái hóa chậm lại theo thời gian. Các thí nghiệm so sánh nhiễm sắc thể Y của con người và tinh tinh cho thấy rằng, ở giai đoạn đầu quá trình này diễn ra khá nhanh, nhưng,  gần đây quá trình thoái hoá bị chậm lại, vì thế không nên chờ đợi rằng, NST Y sẽ biến mất trong hàng trăm triệu năm tới.

Sputnik: Nếu nhiễm sắc thể Y biến mất hoàn toàn, đàn ông sẽ ra sao?

Vladimir Trifonov: Quá trình mất dần nhiễm sắc thể Y đã xảy ra ở một số loài động vật có vú, và chính các loài này có thể giúp các nhà khoa học nghiên cứu quá trình tiến hoá. Ví dụ, một số loài như chuột bạch và chuột nước đã bị mất NST Y, quá trình này đã xảy ra một cách độc lập ở hai loài này. Và không có gì khủng khiếp xảy ra. Một nhiễm sắc thể khác của bộ gen đang thực hiện chức năng của nhiễm sắc thể Y, và các gen chịu trách nhiệm về sự sinh tinh chuyển đến một phần khác của bộ gen. Đây là quá trình tiến hóa tự nhiên của bộ gen, chỉ riêng ở động vật có vú quá trình này bị chậm lại. Tuy nhiên, quá trình này diễn ra rất nhanh, ví dụ, ở các loài cá khác nhau. Đôi khi các nhà khoa học thấy rằng, trong một loài cá, những quần thể khác nhau mang nhiễm sắc thể giới tính khác nhau. Điều này có nghĩa là sự tiến hóa diễn ra nhanh chóng, và không ai đánh kẻng báo động, không ai tỏ sự lo ngại "ồ, chuyện gì sẽ xảy ra nếu ở đâu đó nhiễm sắc thể giới tính sẽ biến mất". NST này chỉ đơn giản chuyển sang một phần khác của bộ gen.

Vì chúng ta là loài động vật có vú và có hệ thống ổn định như vậy, quá trình thoái hoá một trong những nhiễm sắc thể gây sự lo ngại lớn. Nhưng không nên sợ hãi, đây là các quá trình tiến hóa tự nhiên đang diễn ra trong hàng tỉ năm và chưa dẫn đến bất cứ điều gì xấu.

Sputnik: Tức là, nhân loại không cần phải cố gắng ngăn chặn sự biến mất nhiễm sắc thể Y bằng cách nào đó?

Vladimir Trifonov: Không, tất nhiên là không. Nếu điều đó vẫn xảy ra thì chưa chắc con người sẽ tiếp tục tồn tại trên Trái đất đến thời điểm đó.