“Việt Nam vẫn phải làm điện hạt nhân”
Bộ Công thương vừa tổ chức Diễn đàn năng lượng Việt Nam sáng ngày 21/8 nhằm thảo luận những câu hỏi quan trọng về tình hình sử dụng năng lượng hiện tại trong nước, tìm nguồn thay thế cho những tài nguyên đã cạn kiệt.
Biểu tại diễn đàn sáng nay, GS.TS Nguyễn Quân, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ thẳng thắn nhận định, dù sớm hay muộn, đất nước vẫn cần nguồn năng lượng hạt nhân. Vị chuyên gia chỉ rõ, có thể vì nhiều lý do khác nhau nên Quốc hội đã dừng việc làm điện hạt nhân và theo đó phải dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Vị GS lo lắng cho tương lai ngành năng lượng Việt Nam vì đến thời điểm hiện tại vẫn chưa tìm ra được công nghệ nào thay thế điện hạt nhân.
Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ chỉ rõ hiện trạng của đất nước hiện nay. Các nguồn năng lượng truyền thống của Việt Nam đã dần cạn kiệt. Hà Nội hiện đang phải nhập khẩu than, rồi cả khí hóa lỏng. Nguồn nhiệt điện hiện nay đang gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, cũng đã có nhiều luồng ý kiến phản đối các dự án này trong dân chúng và dư luận.
Nói đến thủy điện, nguồn năng lượng cũng cạn kiệt dần và không đủ cung cấp cho các dự án công suất vừa và lớn. Trải khắp đất nước hầu hết vẫn là các dự án nhà máy thủy điện nhỏ.
Về nguồn năng lượng tái tạo Việt Nam cũng đã nghiêm túc nghĩ đến. Đã có nhiều dự án điện mặt trời và điện gió được triển khai, nhưng hiệu quả rất thấp và thiếu ổn định khi phụ tải nền vẫn không thể trông cậy vào nguồn năng lượng này.
“Ta đã phải nhập than, sắp tới phải nhập khí hóa lỏng; nhiệt điện thì có vấn đề, người dân phản đối vì cho rằng gây ô nhiễm; thủy điện thì đã hết các nguồn vừa và lớn, cùng lắm còn vài dự án nhỏ; điện tái tạo thì tùy giàu có nhưng hiệu quả thấp, không ổn định, cho dù ta có nhiều dự án điện mặt trời thì chắc chắn phụ tải không thể trông cậy vào đây được’, nguyên Bộ trưởng nói.
Theo đó, GS.TS Nguyễn Quân khẳng định:
“Về lâu dài, để đảm bảo an ninh năng lượng Việt Nam phải tính đến một loại hình năng lượng bền vững, nhưng hiện tại vẫn chưa có loại hình nào thay thế được điện hạt nhân. Vì một số lý do trước mắt Việt Nam đã phải dừng việc triển khai dự án điện hạt nhân, nhưng đến lúc nào đó vẫn phải quay trở lại phát triển loại hình năng lượng này”.
Nguyên Bộ Trưởng dẫn chứng về tình hình phát triển năng lượng ở Nhật Bản sau thảm họa động đất, song thần tàn phá, họ phải hủy bỏ chương trình hạt nhân, đóng cửa hơn 50 nhà máy. Nhưng đến một lúc nào đó, họ vẫn sẽ khôi phục lại các dự án này với công nghệ an toàn hơn, mức độ tự động hóa và hiệu quả cao hơn.
“Ở Việt Nam, chúng ta vẫn phải chuẩn bị phương án, cứ cho là phương án xấu nhất, là phát triển điện hạt nhân”, ông Nguyễn Quân nói.
Thêm vào đó, với tư cách lãnh đạo Hội Tự động hóa Việt Nam, GS Nguyễn Quân bày tỏ:
“Hội Tự động hóa Việt Nam rất mong muốn Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính ủng hộ cho Bộ KH&Công nghệ trước mắt đưa vào xây dựng nhanh chóng Trung tâm khoa học kỹ thuật hạt nhân với lò phản ứng nghiên cứu do Liên bang Nga giúp đỡ để thay thế cho lò phản ứng tại Đà Lạt (Lâm Đồng)”, VOV dẫn lời cho biết.
Ông Quân mong muốn, đây sẽ không chỉ là nơi tiến hành các hoạt động nghiên cứu mà còn là nơi chuẩn bị đào tạo nhân lực kỹ thuật cao cho ngành hạt nhân quốc gia.
“Đứng ở góc độ khoa học công nghệ, Việt Nam là nước đứng đầu ASEAN về công nghệ hạt nhân. Lò phản ứng hạt nhân của Việt Nam rất hiệu quả và đem lại nhiều lợi ích. Cho nên cần sớm đưa vào trung tâm khoa học kỹ thuật hạt nhân mới có công suất từ 10-15MW sẽ không chỉ phục vụ nghiên cứu, mà còn đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, để một ngày nào đó ta có làm điện hạt nhân thì có cán bộ đủ năng lực, trình độ”, ông Nguyễn Quân bổ sung.
Việt Nam không nên giao trọn cho nước ngoài làm điện hạt nhân?
Theo ý kiến vị chuyên gia, ông đề nghị, Việt Nam không nên để nước ngoài đấu thầu, tiến hành công tác thiết kế, thi công theo phương thức khoán thầu:
“Điều này cực kỳ nguy hiểm vì đây không phải là nguy cơ về an ninh năng lượng mà còn ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. Nhất là trong thời đại công nghiệp 4.0 hiện nay, người ta có thể điều khiển một nhà máy điện hạt nhân theo ý muốn từ bất cứ nơi nào và thậm chí từ ở không gian. Việt Nam có thể mời các nhà đầu tư nước ngoài làm điện hạt nhân, nhưng người giám sát và vận hành phải là người Việt Nam”, GS.TS. Nguyễn Quân khuyến cáo.
Về chuẩn bị nguồn nhân lực cho chương trình hạt nhân sau này, GS.TS Nguyễn Quân đề nghị Bộ Công thương khởi động lại công tác đào tạo cán bộ, chuyên gia, công nhân kỹ thuật phục vụ vận hành nhà máy.
Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, chuyên gia Trần Đình Thiên- Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cũng đánh giá, đã đến lúc Bộ Công thương và Tập Đoàn điện lực EVN nghiên cứu, đề xuất tái khởi động dự án điện hạt nhân bởi “không có điện mới chết”.
Đại diện Bộ Công Thương, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng trăn trở: “Điện hạt nhân là vấn đề lớn của đất nước. Ban kinh tế Trung ương đang được chỉ đạo có nghiên cứu để tham mưu với Đảng, Chính phủ ra chính sách phù hợp với sự phát triển năng lượng nói chung, trong đó có điện hạt nhân, làm sao đáp ứng nhu cầu năng lượng đất nước và giải quyết nhiều vấn đề khác mà xã hội quan tâm”.
Theo đó, các chuyên gia thuộc Tạp chí Năng lượng của Hiệp hội năng lượng Việt Nam cũng đã kiến nghị Chính phủ xem xét và sớm có chủ trương tái khởi động chương trình điện hạt nhân và tiếp tục đưa điện nguyên tử vào định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, làm cơ sở xây dựng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và xây dựng Quy hoạch điện VIII.
Nhu cầu tiêu thụ năng lượng điện của Việt Nam rất lớn. Theo ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững của Bộ Công thương, lĩnh vực công nghiệp chiếm tới 47% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc. Trong khi đó, cơ sở kỹ thuật giúp tiết kiệm năng lượng trong khu vực công nghiệp của Việt Nam có thể đạt đến mức từ 20-30%, thậm chí có những khu vực lên tới 40%.
Các dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận còn dang dở
Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận gồm chuỗi hai nhà máy điện hạt nhân I và II được lập dự án xây dựng cho đến năm 2016 tại tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam với tổng công suất trên 4.000 MW.
Theo quy hoạch phát triển điện lực Quốc gia, nhà máy điện hạt nhân I và II sẽ được khởi công vào năm 2020 chậm hơn 6 năm dự kiến. Sau thảm họa phóng xạ tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima năm 2011 tại Nhật Bản do động đất và sóng thần. Dự án sau đó phải lùi địa điểm đã chọn vào đất liền sâu hơn, công trình được nâng lên để bảo đảm an toàn.
Ngày 22-11-2016, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết Quốc hội đã biểu quyết dừng thực hiện dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại tỉnh Ninh Thuận.
“Việc dừng dự án không phải vì lý do công nghệ mà là do điều kiện kinh tế nước ta hiện nay”, ông cũng cho biết thêm.
