Về dự án cao tốc Bắc- Nam, theo nhiều ĐBQH, cần cân nhắc phương án thu phí phải tính toán kỹ để phù hợp với sức chịu đựng của nền kinh tế, khả năng chi trả của người dân. Nhà nước đầu tư sau đó là thu phí hoàn vốn lại cho Nhà nước.
Cao tốc Bắc – Nam và tiền lệ cứ khó khăn là dùng tiền ngân sách
Chiều nay 11/6, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV, các đại biểu thảo luận tại Hội trường về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.
Về đề xuất của Chính phủ chuyển đổi sang đầu tư công đối với 3 dự án thành phần, gồm: đoạn tuyến Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Mai Sơn - Quốc lộ 45 và đoạn tuyến Phan Thiết - Dầu Giây thuộc dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông từ hình thức đầu tư PPP sang dự án đầu tư công, đa số các đại biểu Quốc hội đều nhất trí.
Chính phủ cho biết, sơ bộ tổng mức đầu tư dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông được cập cập nhật, phê duyệt bước nghiên cứu khả thi là 102.513 tỷ đồng.
Được biết, sau khi điều chỉnh, sơ bộ tổng mức đầu tư dự án cao tốc Bắc Nam sẽ rơi vào khoảng 100.816 tỷ đồng (nếu chuyển 3 dự án thành phần đoạn Mai Sơn - quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết -Dầu Giây từ PPP sang đầu tư công sẽ loại bỏ chi phí lãi vay trong giai đoạn xây dựng và cập nhật chi phí giải phóng mặt bằng theo số liệu triển khai thực tế của các địa phương) trong đó, chi phí xây dựng, thiết bị là 67.923 tỷ đồng, chi phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là 15.435 tỷ đồng, chi phí quản lý dự án, tư vấn, chi phí khác là 7.781 tỷ đồng, chi phí dự phòng là 8.354 tỷ đồng.
Về nguồn vốn đầu tư dự án này, Bộ GTVT cho biết, tính toán vốn ngân sách Nhà nước chiếm khoảng 78.461 tỷ đồng (bao gồm vốn ngân sách Nhà nước đã bố trí 55.000 tỷ đồng thuộc Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, phần vốn còn thiếu khoảng 23.461 tỷ đồng Chính phủ sẽ tổng hợp, báo cáo Quốc hội xem xét quyết định theo đúng quy định của Luật Đầu tư công).
Đồng thời, với số vốn huy động ngoài ngân sách khoảng 22.355 tỷ đồng, nhà đầu tư góp vốn chủ sở hữu và huy động các nguồn vốn hợp pháp khác để thực hiện dự án theo quy định tại hợp đồng dự án và quy định của pháp luật.
Về hiệu quả đầu tư, trước đó hôm 9/6, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh, việc chuyển đổi sẽ bảo đảm chắc chắn triển khai thành công, tổng mức đầu tư giảm do không tính chi phí lãi vay.
Thảo luận về vấn đề này, ĐBQH Nguyễn Hồng Hải (Đoàn Bình Thuận) cho hay, việc khó huy động nhà đầu tư tham gia các dự án là do khó khăn trong khả năng huy động vốn tín dụng chứ không phải do khả năng hoàn vốn của dự án. Với việc huy động vốn từ các ngân hàng và các tổ chức tín dụng hiện nay đang gặp nhiều khó khăn thì việc chuyển các dự án này sang đầu tư công là hoàn toàn hợp lý.
Tuy nhiên, ĐBQH Hoàng Quang Hàm (Đoàn Phú Thọ), ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội Hoàng Quang Hàm thì nêu quan điểm rằng, khối lượng, tỷ trọng đầu tư theo hình thức đối tác công tư chỉ còn 40% tổng chiều dài toàn tuyến thay vì 81% như mục tiêu ban đầu. Ngoài ra, kêu gọi đầu tư từ xã hội chỉ khoảng 22%, còn 78% lấy từ ngân sách Nhà nước.
Đồng thời, theo ĐB Hàm, 5 dự án còn lại tiếp tục triển khai đầu tư theo hình thức đối tác công tư, nhưng với thực tế hiện nay và khả năng cho vay của Ngân hàng như Chính phủ báo cáo thì không có gì đảm bảo sẽ lựa chọn được nhà đầu tư.
“Những khó khăn như Chính phủ nêu thực chất là các ngân hàng sẽ không thể cấp tín dụng cho các nhà thầu trúng thầu. Đây là bất cập cần tháo gỡ vì nếu như vậy không chỉ có dự án cao tốc Bắc - Nam mà tới đây cũng sẽ không có dự án BOT nào được cấp tín dụng để có thể triển khai”, đại biểu Hoàng Quang Hàm cho hay.
Theo vị ủy viên Thường trực Ủy ban Tài Chính, Ngân sách của Quốc hội, việc chuyển hình thức đầu tư như thế này là bất đắc dĩ, không nên tạo thành tiền lệ và tạo thành nếp nghĩ: “khó khăn là dùng ngân sách”, cứ dùng ngân sách thì mới bảo đảm khả năng thành công.
“Thực ra, nếu cách đây gần 3 năm đầu tư toàn bộ dự án bằng ngân sách thì cũng chỉ cần thêm 22.000 tỷ và đến giờ cơ bản gần xong dự án”, ĐBQH Hoàng Quang Hàm nhấn mạnh.
Đồng tình với ông Hàm, ĐBQH Đỗ Văn Sinh (Đoàn Quảng Trị), ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá, đến nay, việc triển khai dự án là quá chậm so với chỉ tiêu mà Quốc hội đặt ra, đồng thời cần gác lại những tồn tại trong quá khứ, cùng quyết tâm chính trị để triển khai thành công cao tốc Bắc – Nam.
Bên cạnh đó, theo ông Đỗ Văn Sinh, việc chuyển hai dự án thành phần Mai Sơn-Quốc lộ 45, Phan Thiết- Dầu Giây sang đầu tư công không thuyết phục và sẽ nảy sinh những mâu thuẫn và đi ngược với chủ trương, các tiêu chí căn cứ để Quốc hội quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư dự án cao tốc Bắc-Nam. Vì hai dự án này có lưu lượng vận tải và giá trị thương mại cao nhất, cần phải ưu tiên đầu tư PPP.
“Tôi đề nghị kết hợp hai phương án do Chính phủ đề xuất là Quốc lộ 45 Nghi Sơn và Nghi Sơn-Diễn Châu. Hai dự án này có lưu lượng vận tải thấp, giá trị thương mại thấp và mỗi dự án chỉ có 2 nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển”, ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội bày tỏ.
Ông Đỗ Văn Sinh phân tích thêm, tổng số vốn ngân sách chỉ cần bổ sung thêm 12.707 tỷ. Tức là giảm 10.757 tỷ đồng so với phương án của Chính phủ trình. Đồng nghĩa với việc sẽ huy động được thêm 10.765 tỷ đồng vốn tư nhân để đầu tư cho dự án. Tiếp đến, ngay sau khi nghị quyết của Quốc hội thì có đủ điều kiện để triển khai ngay được sẽ đẩy nhanh tiến độ thi công dải vốn đầu tư công góp phần tăng trưởng kinh tế ngay trong năm 2020.
“Khi làm báo cáo khả thi, trình chủ trương đầu tư thì chính xác đến độ nào, ai chịu trách nhiệm? Lúc đầu nói đa số dự án đầu tư PPP là thuyết phục, lúc trình chuyển đổi cả 8 dự án cũng nói là thuyết phục, bây giờ chỉ trình 3 dự án chuyển đổi thì cũng thuyết phục. Tới đây 5 dự án vẫn là PPP không biết khi triển khai sẽ thế nào?”, Đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn Bạc Liêu) thì đặt hàng loạt câu hỏi liên quan đến cao tốc Bắc – Nam.
Trong khi đó, Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn Hà Nội) thì nói việc chuyển hình thức đầu tư này, nguyên nhân dù khách quan hay chủ quan đều ảnh hưởng đến chủ trương của Đảng và Nhà nước trong thu hút nguồn lực xã hội để xây dựng cơ sở hạ tầng, và đề nghị làm rõ trách nhiệm tổ chức, cá nhân trong tham mưu, đề xuất dự án.
Làm cao tốc Bắc – Nam phải cân nhắc vấn đề nợ công
Phát biểu về dự án cao tốc Bắc – Nam, ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội Phùng Văn Hùng (Đoàn Cao Bằng) nhấn mạnh, không phương án nào tốt hơn phương án Chính phủ trình để có thể nhanh chóng thực hiện dự án đường cao tốc Bắc - Nam.
Đại biểu Hoàng Quang Hàm tiếp tục kiến nghị, cho dù chấp thuận đề xuất của Chính phủ cũng cần đánh giá đến mức độ nợ công của Việt Nam khi chuyển đổi hình thức đầu tư vì trong báo cáo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể chưa đánh giá cụ thể và đầy đủ về vấn đề này.
Ông Hàm nêu rõ, báo cáo nợ công của Chính phủ, năm 2020, 2021 rất nhiều khoản nợ đến hạn trả. Số nợ phải trả lớn và bội chi phải tăng để khắc phục hậu quả của đại dịch covit 19 dẫn đến phát hành trái phiếu Chính phủ sẽ khó khăn do quy mô thị trường trái phiếu còn nhỏ, tiềm lực tài chính của các tổ chức tài chính phi ngân hàng còn hạn chế, dư địa các quĩ tài chính ngoài ngân sách và ngân hàng thương mại để mua trái phiếu hạn hẹp.
“Nên cần tính toán kỹ khả năng hấp thụ của thị trường trái phiếu khi phát sinh các khoản vay mới, xem xét khả năng vay và giá phải trả để sắp xếp lại các khoản vay, ưu tiên cho nhiệm vụ cấp bách và cho dự án cao tốc Bắc Nam”, vị ĐBQH đoàn Phú Thọ lưu ý.
“Kiểm soát nợ công hiện nay không chỉ tính đến trần nợ công, khả năng trả nợ mà còn phải tính đến khả năng vay, tức là vay được không, giá phải trả như thế nào. Đây là việc phải tính toán kỹ để có giải pháp khi chuyển đổi hình thức đầu tư dự án cao tốc Bắc Nam”, ông Hàm khẳng định phải tính đến khả năng cấp vốn tín dụng của các ngân hàng cho dự án gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh đó cần làm rõ phương án thu hồi vốn của các dự án chuyển đổi sang đầu tư công. Vì thu phí dịch vụ đối với các dự án đầu tư công là chủ trương đúng đã được qui định trong Luật quản lý tài sản công, Nghị quyết của Quốc hội để tạo nguồn duy tu sửa chữa, nguồn trả nợ và tiếp tục triển khai các dự án khác.
Chính phủ cần phải chi tiết cụ thể để thực hiện. Thực chất hiện nay các dự án đầu tư công của ngân sách trung ương chủ yếu thực hiện bằng nguồn vốn vay nên Chính phủ cần có phương án thu phí không chỉ đối với các dự án thành phần bằng hình thức đầu tư công của dự án cao tốc Bắc Nam mà còn cả các dự án đầu tư công khác thực hiện bằng nguồn vốn vay.
“Tuy nhiên phương án thu phí phải tính toán kỹ để phù hợp với sức chịu đựng của nền kinh tế, khả năng chi trả của người dân”, ĐB Hoàng Quang Hàm thẳng thắn.
Cao tốc Bắc - Nam chậm vì phải đúng quy định của pháp luật
Phát biểu giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể thừa nhận việc dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông chậm là bởi phải thực hiện theo Luật đầu tư và theo các quy định của pháp luật và đặc biệt đây là dự án trọng điểm quốc gia nên phải thanh tra, kiểm toán và thậm chí là cả điều tra.
“Chúng tôi phải làm đúng quy định của pháp luật, lý do chậm là như vậy”, Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải Nguyễn Văn Thể phản hồi ý kiến đại biểu về tiến độ dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông.
Liên quan đến phân tích của một số đại biểu là chuyển sang đầu tư công có thể tiến độ còn chậm hơn, ông Nguyễn Văn Thể khẳng định chuyển đầu tư công sẽ nhanh hơn đầu tư PPP, bởi vì toàn bộ 8 dự án này đã phê duyệt dự án, phê duyệt thiết kế kỹ thuật, phê duyệt dự toán.
“Hiện nay, chúng tôi đã chuẩn bị điều chỉnh thiết kế, phân chia gói thầu và hoàn thành dự toán, chỉ chờ Nghị quyết của Quốc hội, Nghị quyết của Chính phủ thì phê duyệt dự án điều chỉnh không phải đấu thầu nữa”, lãnh đạo Bộ GTVT nêu rõ.
“Xin báo cáo với Quốc hội là 5 dự án còn lại chúng ta phải huy động là hơn 22.000 tỷ. Bình quân mỗi dự án phải thu hút 4.000 tỷ. Như vậy, đây cũng là vấn đề rất khó khăn, nếu chúng ta không thu xếp được vốn tín dụng, không đủ điều kiện thì không khởi công được và không khởi công được và muốn khởi công phải báo cáo lại Quốc hội”, Bộ trưởng Thể khẳng định.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng giải thích vì sao có nhiều đoạn tuyến phải chuyển đổi và vì sao phải chuyển qua đầu tư công. Theo Bộ trưởng là theo Nghị quyết 52, 3 dự án đang triển khai đầu tư công là sẽ xây dựng cơ chế để thu phí.
“Nhà nước đầu tư sau đó là thu phí hoàn vốn lại cho Nhà nước. Còn nếu như nhà đầu tư huy động thì cũng phải hoàn vốn cho nhà đầu tư”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết.
