Chính phủ Việt Nam hiện đang rất nỗ lực phối hợp với các Chương trình bảo tồn Rùa châu Á (ATP), Tổ chức Bảo tồn động vật hoang dã WCS và các trung tâm nghiên cứu nhằm ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng của loài rùa mai mềm – Giải Sinhoe (Rafetus swinhoei).
Xác định giới tính cá thể rùa hồ Hoàn Kiếm ở Đông Mô
Kết quả phân tích gen, xác nhận tìm thấy hậu duệ rùa hồ Hoàn Kiếm được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội và các đơn vị liên quan công bố sáng 18/12.
Theo đó, sáng nay, Tổ chức Bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam (WCS Việt Nam), Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội phối hợp cùng chương trình Bảo tồn Rùa châu Á (ATP) tổ chức công bố giới tính rùa Hoàn Kiếm bẫy bắt ở Đồng Mô vào tháng 10/2020.
Chi cục trưởng Thủy sản Hà Nội Tạ Văn Sơn cho biết, trước đó ngày 22/10 tổ công tác tại hồ Đông Mô đã bẫy, bắt được một con rùa mai mềm. Sau khi tiến hành cân, đo và lấy mẫu gồm máu, mô... gửi đi xét nghiệm gen, rùa đã được thả trở lại hồ.
Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam và Đại học Quốc gia Hà Nội đã phân tích các mẫu được gửi và đi tới kết luận, gen của rùa mai mềm ở hồ Đồng Mô thuộc loài giải Sinhoe (Rafetus swinhoei) hay còn gọi là rùa Hoàn Kiếm.
Cá thể rùa này là con cái, cân nặng 86 kg, chiều dài mai 99,5 cm, chiều rộng mai 75,5 cm. Tổ công tác cùng chuyên gia trong và ngoài nước thống nhất, các nhà khoa học dùng máy siêu âm do các chuyên gia của WCS thực hiện để xác định giới tính và cho ra kết quả giống cái.
Theo Quỹ Bảo tồn rùa châu Á (IMC), trên hồ Đồng Mô hiện có ít nhất hai con rùa. Cả hai con rùa này được phát hiện cùng nổi lên mặt nước tại một thời điểm và có hình ảnh được chụp.
Ngày 11/12, bộ phận thường trực của quỹ tại hồ Đồng Mô đã chụp ảnh một con rùa mai mềm, ước tính cân nặng vào khoảng 130-150 kg. Cá thể này sự kiến sẽ được bẫy, bắt để xác định giới tính trong năm 2021. Nếu là con đực, cơ quan chức năng sẽ tạo khu bãi cát ở hồ để rùa có thể sinh sản tự nhiên.
Một con rùa Hoàn Kiếm khác cũng đã được phát hiện tại hồ Xuân Khanh. Con này cũng sẽ được bẫy, bắt để xác định loài và giới tính trong năm 2021. Đã có một số đề xuất mở rộng vùng tìm kiếm rùa mai mềm ở các hồ lớn khác trên địa bàn như Suối Hai, Đồng Quan...
Theo kế hoạch bảo tồn loài giải Sinhoe được UBND Hà Nội ban hành, trong giai đoạn 2021-2025 thành phố sẽ tiến hành nghiên cứu đặc điểm sinh học, điều kiện tự nhiên, môi trường phù hợp để làm căn cứ đề xuất ghép đôi sinh sản, sau đó thực hiện các dự án bảo tồn, ghép đôi sinh sản loài rùa Hoàn Kiếm.
Tìm được hậu duệ rùa hồ Hoàn Kiếm
Nhân dịp này, chuyên gia thủy sản Bùi Quang Tề đã chúc mừng các đơn vị “tìm thấy hậu duệ rùa Hồ Gươm (Hồ Hoàn Kiếm)”.
Theo ông Tề, nhận định của ông rằng “không chỉ có một con rùa Hoàn Kiếm” đã được chứng minh là đúng sau khi có kết quả xét nghiệm gen của các đơn vị có tư cách pháp nhân. Việc cần làm sắp tới là đặt tên cho con rùa đã được xác định gen và mở rộng tìm kiếm vì "tôi tin chắc hồ Đồng Mô không chỉ có một con".
Ông Nguyễn Thanh Bình, Vụ phó vụ Bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản–Tổng cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đề xuất thành phố Hà Nội thành lập khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản nhằm bảo vệ nơi sống, sinh sản tự nhiên cho rùa hồ Đồng Mô.
Đại diện thị xã Sơn Tây (nơi có hồ Đồng Mô) và huyện Ba Vì (nơi có hồ Xuân Khanh) cam kết thúc đẩy các hoạt động tuyên truyền, phối hợp bảo vệ những con rùa trên địa bàn.
Dù đã được mô tả lần đầu tiên năm 1873, vẫn có rất ít nghiên cứu về rùa mai mềm Hoàn Kiếm (còn có tên là giải Swinhoe, Rafetus swinhoei).
Hiện loài rùa này được phát hiện có bốn con, trong đó hai ở Trung Quốc, một ở Đồng Mô và một ở Xuân Khanh. Cá thể Rafetus swinhoei duy nhất sống ở Hồ Gươm đã chết vào tháng 1/2016.
Từ năm 2003 đến nay, Chương trình bảo tồn rùa châu Á đã thực hiện các cuộc điều tra phỏng vấn tại nhiều khu vực thuộc 18 tỉnh miền Bắc Việt Nam để tìm kiếm rùa Rafetus.
Từng có thời điểm, loài rùa này được tìm thấy tại hầu hết khu vực thuộc đồng bằng sông Hồng. Tuy nhiên, trong những năm 1970 và 1980, chúng đã bị săn bắt liên tục đến tận cuối thập niên 1990.
Cá thể Rafetus swinhoei vừa bẫy bắt ở hồ Đồng Mô đã được các nhà bảo tồn của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á phát hiện lần đầu vào năm 2007. Trong trận lụt lịch sử của Hà Nội năm 2008, con rùa này lọt ra ngoài hồ và bị ngư dân bắt. Sau khi cơ quan chức năng và giới bảo tồn vào cuộc vận động, con rùa trên được đưa lại hồ và được theo dõi cho đến hiện tại.
Việt Nam nỗ lực bảo tồn rùa Hoàn Kiếm
Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực ngăn chặn sự tuyệt chủng của rùa mai mềm Hoàn Kiếm, bằng cách phối hợp với tổ chức ATP/IMC, tổ chức WCS và một số đối tác khác.
Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Huy Đăng cho biết Sở xác định đây là nhiệm vụ rất quan trọng, cần thực hiện hiệu quả.
Trong khi đó, Giám đốc tổ chức WCS Việt Nam Hoàng Bích Thủy cho rằng, việc phát hiện ra cá thể cái loài Rafetus swinhoei đã tiếp thêm niềm hy vọng rằng rùa Hoàn Kiếm (tức giải Sinhoe) sẽ có thêm cơ hội để tồn tại.
“Săn bắt quá mức và sự hủy hoại sinh cảnh sống gây nên sự diệt vong của rùa Hoàn Kiếm. Tại Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của chính phủ, chúng tôi quyết tâm cùng hợp tác và hành động để loài rùa mai mềm này có thêm một cơ hội tăng số lượng quần thể”, bà Thuỷ bày tỏ.
