Chuyên chở giảm, vận chuyển tăng thời Covid-19
Trong bối cảnh dịch COVID-19 còn diễn biến phức tạp, nhằm duy trì hoạt động, sản xuất, các hãng hàng không đã chuyển hướng sang vận tải hàng hóa để có thêm doanh thu. Theo báo cáo về các thị trường vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không (bay cargo) toàn cầu tháng 4/2021 của Hiệp hội vận tải Hàng không quốc tế (IATA), nhu cầu vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không tiếp tục cao hơn mức giai đoạn trước COVID-19, tăng 12% so với tháng 4/2019.
IATA cũng đưa ra đánh giá: Kể từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng do dịch COVID-19, các hãng hàng không thường xuyên tăng đội tàu chở hàng cả về kích thước cũng như việc sử dụng vận tải hàng ngày. Điều này đã khiến hàng hóa hàng không sẽ tiếp tục hoạt động tốt trong những tháng tới và là câu chuyện đáng mừng cho lĩnh vực vận tải này.
Nguyên nhân là do Việt Nam hiện chưa có hãng hàng không chuyên chở hàng hóa. Trong khi đó, có 2 hãng hàng không đăng ký thực hiện bay cargo nhưng chưa bay đã phá sản là Trai Thien Air Cargo và Tín Nghĩa Express. Chính vì thế, hoạt động vận chuyển hàng hóa hàng không chủ yếu tập trung khai thác bụng máy bay hành khách mà chưa có đầu tư vào máy bay chuyên chở hàng hóa (freighter).
Tại Việt Nam, trong năm 2020 và 5 tháng đầu năm, bất chấp tình trạng tàu bay nằm la liệt tại bãi đỗ hay các hãng hàng không thua lỗ lớn, mảng vận tải hàng hóa và logistics sân bay vẫn duy trì doanh thu và lợi nhuận, nhiều doanh nghiệp thậm chí còn có lãi. Đơn cử, trong quý 1/2021, Công ty cổ phần Dịch vụ Hàng hóa Nội Bài (Noibai Cargo) thu hơn 166 tỷ đồng và lãi sau thuế 51 tỷ đồng, giảm không đáng kể so với quý gần nhất.
Một trong những động thái gần đây là Công ty cổ phần IPP Air Cargo-thành viên của Tập đoàn IPPG, đã có văn bản đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng một số bộ, ngành liên quan xem xét chấp thuận chủ trương đầu tư dự án thành lập Hãng vận tải hàng không IPP Air Cargo, tổng mức đầu tư 2.400 tỷ đồng (khoảng 100 triệu USD), trong đó 30% là vốn chủ sở hữu và 70% còn lại là huy động từ các nguồn hợp pháp khác.
Nếu được cấp phép, trong năm đầu tiên đi vào hoạt động, IPP Air Cargo sẽ khai thác 5 tàu bay hàng hóa, sau đó tăng lên 7 chiếc vào năm thứ hai và 10 chiếc vào năm thứ 3. Hãng lên kế hoạch vận chuyển khoảng 115.000 tấn hàng hóa, đạt doanh thu 71 triệu USD. IPP Air Cargo dự kiến bắt đầu có lãi từ năm thứ 4 kể từ khi cất cánh chuyến bay đầu tiên.
Doanh nghiệp này cũng đưa ra mục tiêu nếu được phê duyệt dự án đầu tư, lấy được giấy phép kinh doanh vận chuyển hàng không vào quý 3/2021; lấy chứng chỉ nhà khai thác vào quý 4/2021, thực hiện chuyến bay thương mại vào quý 2/2022.
Chuyển hướng từ "chở người" sang "chở hàng"
Có thể nói, trong thời điểm dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, vận chuyển hàng hóa được xem là phương thức hữu hiệu nhất giúp các hãng bay có dòng tiền để xoay vòng vốn nhằm duy trì hoạt động và vượt qua khủng hoảng.
Theo đại diện Vietnam Airlines, xây dựng Vietnam Airlines Cargo với đội máy bay chuyên dùng chở hàng hóa là mục tiêu lớn của hãng. Để thực hiện mục tiêu này, Vietnam Airlines đang khẩn trương nghiên cứu đề án xây dựng và đưa vào khai thác đội máy bay chuyên dùng chở hàng trong thời gian tới. Đại diện hãng bay này nhấn mạnh.
“Với những kinh nghiệm đã đúc kết, Vietnam Airlines tin tưởng sẽ đưa vào khai thác thành công đội máy bay chuyên dùng chở hàng trong tương lai. Việc này không chỉ giúp Vietnam Airlines mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, tăng thêm thị phần trong mảng vận tải hàng hóa mà còn tạo điều kiện để hãng thực hiện tốt hơn nhiệm vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu hàng hóa như hàng gia công và nông sản”.
Đồng thời, khi gần như toàn bộ chuyến bay chở khách phải tạm dừng khai thác khi dịch diễn biến phức tạp, Vietnam Airlines đã chủ động sáng tạo, nhanh chóng đưa vào sử dụng 12 tàu bay thân rộng Boeing 787 và Airbus A350 để chuyên chở hàng hóa thuần túy trên khoang khách (cabin) và khoang bụng (belly); tháo ghế 2 tàu bay thân hẹp Airbus 321 để chở hàng. Đây chính là những bước tập dượt cho quá trình xây dựng, khai thác đội bay chuyên dùng chở hàng của Vietnam Airlines trong tương lai.
Cũng không chịu kém cạnh, hãng hàng không Bamboo Airways cũng nuôi tham vọng phát triển mảng vận chuyển hàng hóa với kế hoạch Bamboo Airways Cargo. Trước đó hãng cũng triển khai và xây dựng bộ tiêu chuẩn vận chuyển hàng hóa theo tiêu chuẩn của IATA, phát triển các đường bay chở hàng định kỳ như tuyến Hà Nội-Incheon (Hàn Quốc). Đại diện Bamboo Airways nói:
“Kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát, Bamboo Airways đã tiếp nhận và vận chuyển miễn phí các trang thiết bị y tế cũng như tài trợ hàng ngàn vé khứ hồi cho đội ngũ y bác sĩ, thiện nguyện… để chi viện cho các điểm nóng ở nhiều tỉnh thành. Tính riêng trong năm 2020, hãng đã vận chuyển miễn cước hàng trăm tấn hàng hóa y tế, nhu yếu phẩm trong và ngoài nước”.
Trong giai đoạn này, Bamboo Airways triển khai ưu đãi vận chuyển đặc biệt cho mặt hàng vải thiều, áp dụng trên tất cả các chặng bay nội địa của hãng bằng các dòng máy bay Airbus A320, A321 và Boeing 787-9 Dreamliner.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia hàng không cho rằng, các máy bay thương mại được tận dụng để vận chuyển hàng hóa khó hiệu quả về lâu dài. Bởi lẽ, việc chở hàng dưới khoang bụng thì khối lượng không lớn, chỉ từ 2-10 tấn, trong khi việc bỏ bớt ghế trên khoang hành khách để chở hàng chỉ phù hợp với bối cảnh cõng hàng hóa thiết yếu phục vụ công tác chống dịch, hàng viện trợ…
Bên cạnh đó, hệ thống logistics của Việt Nam chưa phát triển, chi phí vận chuyển hàng hóa cao, chỉ có 2 cảng hàng không có trung tâm kho hàng hóa quốc tế lớn là Tân Sơn Nhất, Nội Bài nên đã đánh mất nhiều cơ hội về cạnh tranh thị phần. Do đó, để vận tải hàng hóa hàng không phát triển, các hãng cần có đội bay cargo chuyên dụng và xây dựng được mạng lưới logistics hàng không đủ lớn, trải đều ở các vùng miền.
