South China Morning Post ngày 19/2 dẫn lời Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa Philippines tại Trung Quốc Chito Sta Romana bình luận:
Nguy cơ tính toán sai lầm và xung đột vũ trang ở Biển Đông đang tăng lên khi Trung Quốc bắt đầu thách thức sự thống trị của Hoa Kỳ trên vùng biển này.
Phát biểu tại một diễn đàn ở Manila hôm thứ Hai 19/2, Đại sứ Chito Sta Romana nói rằng cán cân quyền lực trong khu vực đang chuyển hướng khi hai cường quốc toàn cầu tranh giành quyền kiểm soát Biển Đông.
Theo ông, Philippines không nên vướng vào cuộc cạnh tranh căng thẳng giữa Trung Quốc với Hoa Kỳ trên Biển Đông. Đại sứ Chito Sta Romana được South China Morning Post dẫn lời, cho biết:
"Trong khi Biển Đông lâu nay đặt dưới sự kiểm soát của Hạm đội 7 Hoa Kỳ thì bây giờ hải quân Trung Quốc bắt đầu thách thức sự thống trị của Mỹ.
Tôi nghĩ chúng ta sẽ thấy sự thay đổi trong cán cân quyền lực. Nhưng Biển Đông chưa phải là một cái hồ của Trung Quốc. Hãy nhìn tàu sân bay Mỹ, nó vẫn đang qua lại trên Biển Đông (cụm tàu sân bay USS Carl Vinson đang hoạt động ở Biển Đông và có chuyến viếng thăm Philippines)."
Theo ông Hứa Lợi Bình từ Viện Khoa học xã hội Trung Quốc, sự có mặt của USS Carl Vinson ở Biển Đông không làm thay đổi lợi thế của Trung Quốc trong khu vực:
"Chuyến thăm của tàu sân bay Mỹ chỉ là biểu tượng, cho thấy rằng Hoa Kỳ vẫn có sự hiện diện quân sự trong khu vực và họ vẫn là một bá quyền.
Nhưng với hoạt động xây dựng quân sự trên 3 hòn đảo (nhân tạo) lớn ở Biển Đông, Trung Quốc đã tạo ra một mang lưới thu thập tin tức đáng tin cậy cũng như khả năng phòng thủ hiệu quả."
Aaron Rabena, người sáng lập Quỹ Những con đường phát triển châu Á — Thái Bình Dương tại Manila nhận định:
Hoạt động bồi đắp, quân sự hóa mà Trung Quốc tiến hành (bất hợp pháp) trên Biển Đông là một trò chơi làm thay đổi thực sự cục diện, thách thức sự thống trị của Mỹ trước đó trong khu vực. Ông nói:
"Lợi thế chiến lược và sự cân bằng sức mạnh được rút ra từ cả khía cạnh địa lí lẫn năng lực. Trung Quốc bây giờ có cả 2 lợi thế đó ở Biển Đông. Một cuộc xung đột vũ trang ở Biển Đông có thể là một cuộc chiến tranh giữa 2 siêu cường Bắc Kinh và Washington, Philippines có thể bị vướng vào cuộc xung đột này." [1]
Cùng ngày 19/2, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte xoa dịu lo ngại của dư luận trong nước về các pháo đài quân sự Trung Quốc dựng lên trên các đảo nhân tạo bất hợp pháp ở Biển Đông.
Theo Reuters, ông Rodrigo Duterte trấn an người dân Philippines rằng, những tiền đồn này Trung Quốc dựng lên để chống Mỹ, chứ không phải để đối đầu với các nước láng giềng.
Ông cũng cáo buộc chính phủ tiền nhiệm "đã không làm gì cả" để xây dựng hệ thống phòng thủ quốc gia tại những điểm Philippines chiếm đóng (trái phép) ở quần đảo Trường Sa, trong lúc Bắc Kinh mới bắt đầu đảo hóa các cấu trúc địa lý ở đây để sau này biến chúng thành căn cứ quân sự.
Trước những chỉ trích từ dư luận rằng ông đã không làm đủ để bảo vệ lợi ích của Philippines trên Biển Đông, Tổng thống Rodrigo Duterte nói:
"Tôi sẽ không cam kết bằng sinh mạng của người dân Philippines để hi sinh một cách không cần thiết. Tôi sẽ không tham gia một cuộc chiến tranh mà tôi biết chắc mình không thể chiến thắng."
Trước khi kết thúc bài phát biểu của mình trước các doanh nhân Trung Quốc và Philippines, ông Rodrigo Duterte đã nói đùa (có thể gây tranh cãi):
"Nếu bạn muốn, bạn có thể biến chúng tôi thành một tỉnh, như Phúc Kiến, tỉnh Philippines của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa", The Straits Times dẫn nguồn từ Reuters cho biết. [2]