Từ lúc sinh ra cho đến khi trưởng thành, thuyền trưởng Lin Jianchang chỉ làm công việc duy nhất là đánh bắt cá. Ngồi trên chiếc tàu nhỏ để đan lưới, người đàn ông 54 tuổi kể về những khó khăn trong cuộc đời mình.
"Khi tôi mới bắt đầu công việc đánh cá, chúng tôi có thể chất đầy cá lên thuyền chỉ trong vòng một giờ. Chúng tôi thậm chí không thể di chuyển vì cá ở khắp mọi nơi. Bây giờ cá ít hơn và hiếm khi bắt được cá to", Lin nói.
Ngành ngư nghiệp trên toàn thế giới đang gặp khủng hoảng. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc ước tính 90% vùng biển đang bị đánh bắt hết cá hoặc đến ngưỡng giới hạn của sự ổn định. Trung Quốc là nguyên nhân chính dẫn tới vấn đề này.
Sau một thời gian dài phát triển, Trung Quốc đã xây dựng đội tàu đánh cá có khả năng khai thác sâu dưới đáy biển đông đảo nhất thế giới, "càn quét" tất cả các đại dương trên toàn thế giới. Chính phủ Trung Quốc đã hỗ trợ mạnh mẽ cho đội tàu này với nỗ lực nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ hải sản khổng lồ của người dân. Ước tính lượng tiêu thụ hải sản của người Trung Quốc chiếm 1/3 thế giới.
Tại thành phố cảng Zhoushan ở bờ biển phía đông Trung Quốc, khoảng 500 tàu cá lưới đua nhau ra khơi trong ngày đầu tiên của mùa đánh bắt năm nay. Tuy vậy, mỗi mùa đánh bắt năm sau lại vất vả hơn mùa năm trước. Đội tàu cá buộc phải đi xa hơn và ở lại lâu hơn trên các đại dương để có thể thu hoạch được mẻ cá đầy ắp.
Các vùng biển xung quanh Trung Quốc gần như không còn cá trong khi đội tàu cá thương mại vẫn rất đông. Với số lượng ước tính khoảng 200.000 tàu, đội tàu cá Trung Quốc chiếm gần một nửa hoạt động đánh bắt của toàn thế giới.
12 tàu cá lưới đã trở về Zhoushan sau lần ra khơi đầu tiên trong mùa đánh bắt năm nay. Dù khối lượng cá thu được cũng ổn, nhưng chỉ bằng một nửa so với những năm trước.
Thời gian gần đây, các tàu cá nhỏ hầu như chỉ bắt được "cá tạp", loại cá nhỏ ít giá trị và thường được dùng làm thức ăn cho động vật hoặc trong các trang trại nuôi thủy sản.
Tương tự hầu hết các chủ tàu khác ở Zhoushan, lý do duy nhất khiến ông Lin và các thuyền viên của mình tiếp tục ra khơi là trợ cấp của chính phủ.
"Tiền dầu diesel và sửa tàu tiêu tốn của tôi khoảng 200.000 Nhân dân tệ (40.000 USD). Chính phủ hỗ trợ cho tôi hơn 100.000 Nhân dân tệ", ông Lin nói.
Theo ABC News, chính quyền Trung Quốc đã chi 28 tỷ USD để hỗ trợ các đội tàu đánh bắt cá trong 4 năm qua.
Siêu tàu cá vét cạn đại dương
Các khoản trợ cấp của chính phủ giúp ngư dân giữ được công ăn việc làm. Tuy nhiên việc khai thác quá mức đã đe dọa tới toàn bộ hệ thống sinh thái.
Wang Dong, chủ một tàu cá lưới nhỏ, cho biết sự hiện diện của 2.600 "siêu tàu đánh cá" đã khiến các tàu nhỏ ít có cơ hội kiếm ăn.
"Nguồn cá chắc chắn sẽ ít đi, lưới đánh cá của họ đã tàn sát tất cả mọi thứ. Các siêu tàu lưới có động cơ lớn hơn, vì thế khi chúng chạy qua nơi nào, nơi đó gần như không còn cá nữa, dù là cá to hay cá nhỏ", thuyền trưởng Wang cho biết.
Trước thực trạng trên, chính phủ Trung Quốc tuyên bố sẽ có biện pháp hành động để ít nhất các đội tàu nhỏ hơn cũng có khả năng kiểm soát vùng biển gần bờ.
"Hiện chúng tôi đang tiến hành 3 bước gồm: kéo dài thời gian cấm đánh bắt cá, thả thêm nhiều cá nhỏ và bắt đầu giảm số lượng tàu thuyền để giảm bớt quy mô hoạt động", Li Wenlong, quản lý công ty đánh bắt cá Zhoushan đồng thời phụ trách an toàn và điều lệ của đội tàu Zhoushan, cho biết.
Tuy vậy, chính quyền Trung Quốc thừa nhận việc kiểm soát hoạt động của các siêu tàu ở các vùng biển là rất khó. Mặc dù trên giấy tờ vẫn quy định các luật lệ và biện pháp trừng phạt cứng rắn, song các siêu tàu cá vẫn báo cáo không đầy đủ, thậm chí không khai báo số lượng cá đánh bắt được.
Trong khi đó, nhiều chuyên gia cho rằng đã quá muộn và quá ít giải pháp để có thể cứu vãn nguồn cá trên toàn thế giới.
"Chúng ta đang ở thời điểm khủng hoảng, nguồn cá thế giới đã bị vét sạch. Chúng ta đã mất đi 2/3 lượng cá săn mồi lớn. 90% trữ lượng cá trên toàn thế giới đã bị khai thác cạn kiệt hoặc khai thác quá mức. Các đội tàu cá vẫn tiếp tục sử dụng các biện pháp hủy diệt để tàn phá nguồn cá nội địa", Zhou Wei, quản lý dự án trên biển thuộc tổ chức Greenpeace Đông Á, cho biết.
Các siêu tàu cá Trung Quốc nhắm mục tiêu tới các vùng biển ở Tây Bắc Thái Bình Dương, Nam Mỹ và Tây Phi. Không chỉ tàn phá nguồn cá, các tàu cá Trung Quốc còn "cướp" kế sinh nhai của các cộng đồng dân cư nghèo hơn ở những khu vực đánh bắt.
"Tại Tây Phi, 7 triệu người phải trông cậy vào nguồn cá để có thu nhập và việc làm. Số lượng người phụ thuộc vào cá để có thức ăn và protein động vật thậm chí còn nhiều hơn. Đối với người dân địa phương, đánh bắt cá là kế sinh nhai của họ, nhưng đối với các đội tàu, đánh bắt cá là công việc kinh doanh của họ", bà Zhou nói thêm.
Nhu cầu tiêu thụ tại Trung Quốc cũng là yếu tố thúc đẩy cuộc khủng hoảng nguồn cá hiện nay. Người Trung Quốc ngày càng giàu lên, đồng nghĩa với việc hải sản càng được tiêu thụ nhiều hơn dù trước đây hải sản được coi là hàng xa xỉ. Khi người dân Trung Quốc chưa nhận thức đầy đủ về sự bền vững của nguồn cá, các nhà bảo tồn học cho rằng những chiến dịch tuyên truyền giáo dục là rất cần thiết.
Các chuyên gia lo ngại nếu Trung Quốc và các nước khác không thay đổi mô hình đánh bắt cá, thế hệ tiếp theo sẽ không còn hải sản.