Tổng thống Mỹ Donald Trump chưa có dấu hiệu dừng lại trong cuộc chiến thương mại quyết liệt chưa từng có với Trung Quốc. Thậm chí, khả năng cuộc chiến này tiếp tục leo thang là hiện hữu. Ngay cả các nước khác cũng bị cuốn vào cuộc chiến này, dẫn đến những chính sách làm thương mại thế giới càng thêm phức tạp. Việt Nam cũng khó có thể nằm ngoài vòng xoáy khốc liệt đó.
Thế rủi ro của Việt Nam
Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa có báo cáo đánh giá giữa kỳ thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế — xã hội 5 năm 2016-2020. Tại báo cáo này, khi dự báo kịch bản thực hiện mục tiêu 2016-2020, Bộ này đã đặt vấn đề chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc như một khó khăn, thách thức hàng đầu.
Theo Bộ KH-ĐT, chiến tranh thương mại giữa các nền kinh tế chủ chốt như Mỹ — Trung Quốc — Liên minh châu Âu diễn ra căng thẳng hơn, các quốc gia có xu hướng tiếp tục phá giá đồng nội tệ của mình so với các đồng tiền mạnh như USD, Euro,… để hạn chế thiệt hại. Đặc biệt, khi nhắc đến Trung Quốc, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cảnh báo có thể nước này sẽ mạnh tay phá giá đồng nội tệ để tạo cạnh tranh thương mại.
"Trong bối cảnh đó Việt Nam rơi vào trạng thái rủi ro lưỡng cực", Bộ KH-ĐT lưu ý.
Giải thích cụ thể hơn, Bộ KH-ĐT cho rằng Việt Nam có thể bị cuốn vào vòng xoáy "phá giá nội tệ để cạnh tranh".
Ngoài ra, nhằm đảm bảo sự tăng trưởng của thị trường nội địa, nhiều quốc gia đang ngày càng có xu hướng bảo hộ thương mại và áp đặt nhiều hàng rào phi thuế quan đối với hàng hóa.
Kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, 60 nền kinh tế lớn nhất thế giới đã áp đặt thêm hơn 7.000 biện pháp bảo hộ thương mại, trong đó Hoa Kỳ và EU đưa ra nhiều biện pháp nhất với hơn 1.000 biện pháp cho mỗi nền kinh tế. Tiếp đó là Ấn Độ, Argentina, Nga và Nhật Bản.
"Nếu so với các nước còn lại trong nhóm G20, thì Mỹ là nước có các biện pháp bảo hộ nhiều nhất", Bộ KH-ĐT cho biết.
Đáng chú ý, ngay trong khu vực ASEAN thì xu hướng sử dụng các biện pháp bảo hộ thương mại, đặc biệt là biện pháp phi thuế quan, cũng gia tăng.
Cụ thể, các biện pháp phi thuế quan của các nước ASEAN đã gia tăng nhanh chóng. Từ 1.634 biện pháp vào năm 2000, con số này đã lên đến gần 6.000 vào năm 2017. Trong số các biện pháp phi thuế quan tại 10 nước ASEAN, thì có 32,4% biện pháp vệ sinh và kiểm dịch; 42,4% là các biện pháp kỹ thuật, 12,3% là các biện pháp liên quan đến xuất khẩu, còn lại là các biện pháp khác.
Điều đó, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đã đặt tình hình tài chính toàn cầu trước nguy cơ một cuộc khủng hoảng tài chính tiếp theo. Đặc biệt là những vấn đề tài chính đang tích lũy trong nội tại nền kinh tế Trung Quốc khi mà giá bất động sản đang được đẩy lên cao giữa lúc tình trạng dư thừa rất rõ ràng…
Áp lực cho khả năng chống chịu và đương đầu
Ông Nicolas khuyến cáo khi hàng Trung Quốc không xuất sang được Mỹ thì một phần trong số đó có thể xuất sang Việt Nam. Khẳng định chính sách bảo hộ không tốt cho Việt Nam, ông Nicolas lý giải, thực tế chủ nghĩa bảo hộ làm gia tăng chi phí thương mại, gây tổn hại đến việc làm, tăng tưởng kinh tế.
"Chèo lái qua bất ổn", ấn bản tháng 10/2018 của Báo cáo Cập nhật Kinh tế Khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, do Ngân hàng Thế giới ban hành mới đây, nhấn mạnh: Các yếu tố kết hợp như tình trạng căng thẳng thương mại, Hoa Kỳ tăng lãi suất, thị trường tài chính biến động ở nhiều nền kinh tế mới nổi trong những tháng qua đã làm tăng tình trạng bất định về triển vọng tăng trưởng của khu vực. Đồng thời, lạm phát bắt đầu tăng lại trên toàn khu vực, nhất là ở Myanmar, Philippines và Việt Nam.
"Tăng trưởng bền vững đã, đang và sẽ tiếp tục là yếu tố chính để giảm nghèo và tình trạng dễ tổn thương trong khu vực" theo lời bà Victoria Kwakwa, Phó chủ tịch Ngân hàng Thế giới phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương.
Nhưng bà Kwa Kwa lo ngại: "Chủ nghĩa bảo hộ và biến động trên thị trường tài chính có thể gây tổn hại đến viễn cảnh tăng trưởng trong trung hạn, trong đó người nghèo và những người dễ tổn thương nhất phải chịu những hệ quả bất lợi nhất. Đây là lúc các nhà hoạch định chính sách trong khu vực phải cảnh giác và chủ động tăng cường khả năng chống chịu và đương đầu của quốc gia."