Với chiến lược "Xoay trục" (Pivot) và "Tái cân bằng" (Rebalance), cựu Tổng thống Obama đã hướng trọng tâm chính sách đối ngoại Mỹ từ khu vực châu Âu sang châu Á-Thái Bình Dương như một cách đảm bảo và giữ vững vai trò lãnh đạo thế giới của Mỹ.
Tuy nhiên, đến thời Tổng thống Donald Trump, ông đã bỏ đi nhiều khía cạnh trong sự cân bằng của chính quyền Obama đối với châu Á, bao gồm cả việc rút Mỹ ra khỏi TPP và tuyên bố nó "đã chết". Thay vào đó, chính quyền Trump đang cố gắng xây dựng chiến lược châu Á bằng một cách tiếp cận khác so với sự "tái cân bằng" — đó là một "Ấn —Thái tự do và rộng mở".
Ý tưởng về một "Ấn-Thái tự do và rộng mở" mặc dù vẫn chưa được cụ thể hóa, song sự tự do hàng hải luôn được nhấn mạnh. Việc bổ sung, tăng cường các mối quan hệ song phương, các cơ chế bốn bên và khu vực sẽ góp phần đẩy mạnh hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa các nước.
Sự tích cực từ Ấn Độ
Chính phủ Ấn Độ đang tỏ ra tích cực với Chiến lược Ấn-Thái. Thông qua việc hình thành tứ giác kim cương, vị thế của Ấn Độ trên trường quốc tế sẽ được nâng cao. Khi đó, an ninh của quốc gia này cũng sẽ được mở rộng đến khu vực Đông Nam Á và Đông Á.
Về lâu dài Ấn Độ sẽ tích cực phối hợp với Mỹ và các bên có liên quan trong việc triển khai và vận hành Chiến lược Ấn-Thái. Đây là cách tốt nhất để tăng cường sự hiện diện về mặt quân sự tại khu vực bờ Tây Thái Bình Dương. Đồng thời sự hợp tác này sẽ ít nhiều bảo đảm được lợi ích cốt lõi của Ấn Độ tại khu vực Ấn Độ Dương.
Ngoài ra, Mỹ còn thể hiện động thái ngày càng đánh giá cao vai trò của Ấn Độ trong các chiến lược quốc gia, như đổi tên Tư lệnh Thái Bình Dương thành Tư lệnh Ấn Độ-Thái Bình Dương; tăng cường hợp tác quốc phòng với tổng giá trị mua lại quốc phòng từ Bộ Quốc phòng Mỹ đạt trên 13 tỷ đô la; công nhận Ấn Độ là "Đối tác phòng thủ lớn" và cam kết sẽ tạo điều kiện chia sẻ công nghệ với Ấn Độ như với các đồng minh và đối tác gần nhất, v.v. Có lẽ, Mỹ đang dần đưa Ấn Độ thành một đối trọng an ninh đối với Trung Quốc ở châu Á.
Ngoài ra, Ấn Độ cũng có một lực lượng hải quân lớn có thể hỗ trợ Mỹ đạt được mục tiêu tự do hàng hải và buôn bán ở khu vực này. Ấn Độ có đủ tiềm năng, năng lực trong việc thực hiện sự tự do và rộng mở ở khu vực Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Đổi lại, chiến lược của Mỹ có thể đảm bảo cho Ấn Độ trở thành một người chơi có ảnh hưởng rõ ràng hơn trong khu vực.
Vai trò của Tứ giác kim cương
Tất cả cơ chế hoạt động và vận hành của tứ giác này sẽ đặt lợi ích an ninh toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương lên trên hết, mà dẫn dắt tứ giác này không ai khác ngoài Mỹ. Mỹ đang dọn đường cho một liên minh rộng lớn hơn trong tương lai mà ở đó nước sẽ giữ vai trò chủ đạo.
Tuy nhiên, những thay đổi này chưa thực sự mang tính thực tiễn. Sau khi rút khỏi TPP, Mỹ hầu như chưa đưa ra thêm được một chính sách thương mại mang tính chủ động nào. Việc đổi tên Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương thành Bộ Tư lệnh Ấn Độ-Thái Bình Dương cũng chưa cho thấy sự thay đổi của quân đội Mỹ trong khu vực.
Cố vấn Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ khu vực Châu Á dưới thời kỳ Tổng thống Obama ông Evan Mederios cho rằng "chiến lược Ấn — Thái của Trump hoàn toàn không rõ ràng, thiếu đi hợp tác kinh tế; mâu thuẫn trong thái độ về chính sách đối với Ấn Độ; có cả kế hoạch ngăn chặn những âm mưu bành trướng Trung Quốc. Tuy nhiên khi thăm chính thức Bắc Kinh thì Trump lại tỏ vẻ ra gần gũi, thân thiết. Có thể nói Chiến lược châu Á của ông ta ngày càng trở nên mơ hồ và khó hiểu".
Trước một quốc gia có tầm nhìn xa như Trung Quốc, Mỹ không thể giới hạn tầm nhìn của họ chỉ ở một vài khía cạnh như tài chính, quân sự, hay trong nhiệm kì của một tổng thống. Họ cần có những chiến lược dài hạn nhằm đảm bảo, duy trì vai trò lãnh đạo và vị trí chiến lược của mình tại khu vực Ấn-Thái trong đó bao gồm quốc phòng, ngoại giao và kinh tế.
Ở vị trí được xem như cửa ngõ ra Biển Đông cũng như ra Thái Bình Dương, Việt Nam cần có những cách thức xử lý phù hợp.
Thứ nhất, cần xây dựng các đối tác chiến lược vững mạnh, lâu dài và hiệu quả hơn. Cần tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau và cụ thể hóa các chương trình hợp tác và hành động về an ninh, quốc phòng, kinh tế, v.v… Chúng ta cần có sự hợp tác, ủng hộ từ các nước trên thế giới và khu vực trong vấn đề giải quyết tranh chấp biển Đông. Trong đó, đối tác chiến lược sẽ là một trong những lực lượng đắc lực để tìm ra giải pháp và hướng đi cho Việt Nam.
Thứ ba, chúng ta cần tăng cường tính hiệu quả trong quan hệ với các nước láng giềng và các nước trong khu vực ASEAN. Cần củng cố niềm tin, trong đó tăng cường hiểu biết và chia sẻ khác biệt về thể chế chính trị nên được ưu tiên hàng đầu. Ngoài ra, cần tham gia tích cực vào các sáng kiến chung, sẵn sàng chia sẻ lợi ích cũng như trách nhiệm với các nước trong khối nhằm tạo nên hòa bình, ổn định lâu dài tại khu vực.