Tự động nạp đạn trong xe tăng: "ưu điểm" và "nhược điểm" của "băng nạp đạn trống”

Hệ thống tự động nạp đạn (AZ) vẫn là một trong những bí quyết (know-how) chính của Liên Xô, và sau đó - xe tăng Nga và Ukraina. Trong xe tăng các nước NATO, cho đến ngày nay đạn pháo vẫn đang được nạp thủ công vào nòng pháo. Về ưu và nhược điểm của cả hai phương pháp - theo tài liệu "Sputnik".
Sputnik

Xe tăng đầu tiên trang bị hệ thống  AZ là phiên bản AMX-13 hạng nhẹ của Pháp, được sản xuất hàng loạt vào những năm 1950-1960. Ở hai bên của hốc tháp phía sau súng đại bác có hai băng đạn hình trống với sáu viên trong mỗi bên (như trong một khẩu súng lục ổ quay). Khi bị bắn, lực giật làm xoay trống đạn và đẩy ra một viên đạn xuống khay và được nạp vào nòng pháo. Giải pháp như vậy đã giúp tăng tốc độ bắn của pháo tăng và giảm bớt thao tác nạp đạn. Hiệu quả của AZ đã được khẳng định: trong cuộc chiến tranh sáu ngày năm 1967 ở Trung Đông, trong trận đấu tăng, một chiếc AMX-13 của Israel đã tiêu diệt bảy chiếc M48 của Jordan, bắn cháy lần lượt hết chiếc này sang chiếc khác. Tuy nhiên, điểm trừ của AZ Pháp là khó khăn trong việc bổ sung đạn dược. Vì điều này, AMX-13 với vỏ thép mỏng đã phải nhanh chóng rời khỏi chiến trường.

Hệ thống AZ quay vòng cũng được lắp đặt trên một số mãu xe tăng Mỹ thử nghiệm. Tuy nhiên được sử dụng rộng rãi nhất là băng chuyền, nằm trên trục chính của tháp pháo, từ đó viên đạn được đưa vào nòng súng qua lỗ khoan đặc biệt, ví dụ như AZ trên xe AMX-56 "Leclerc" của Pháp. Hệ thống này, nhưng một sơ đồ hơi khác, được sử dụng trên các xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) do Nga và Ukraina sản xuất: T-64, T-72, T-80, T-84BM, T-90 và, tất nhiên, T-14 với tháp pháo tự động.

Xe tăng T-64 (bắt đầu từ phiên bản T-64A) được trang bị AZ với hệ thống truyền động thủy lực. Thành phần chính —  băng chuyền kín dạng trống — nằm dưới tháp pháo trong một cabin đặc biệt. Trong "băng chuyền", các viên đạn được đặt theo chiều ngang và rơi ra  theo chiều dọc. Đạn được đưa vào nòng cùng một lúc. AZ của xe tăng T-80, phiên bản phát triển trực tiếp từ T-64, cũng hoạt động theo cách tương tự. Các xe tăng T-72 và T-90 được phát triển sau đó, thì đạn và liều phóng được đặt trong chỗ chứa — "băng chuyền tròn" đặt theo chiều ngang, được đưa vào nòng súng trong hai bước và cơ cấu nạp đạn cơ điện. Nguyên tắc hoạt động của hệ thống AZ là như nhau. "Băng chuyền tròn" xoay để chọn viên đạn mong muốn, sau đó một tay cầm đặc biệt sẽ nâng đạn lên nòng súng, và dùng "chân" của thanh đẩy nạp vào nòng súng. Sau đó, tay cầm hạ xuống trở lại băng chuyền, cổng tiếp cận đạn đóng lại, bắn ra một phát súng. Ngay lập tức vỏ đạn được đẩy ra và mở màn trập.

Xe tăng T-64

Giống như bất kỳ cơ chế nào, AZ có cả ưu điểm và nhược điểm. Thứ nhất, do không phải nạp đạn bằng tay, có thể giảm kích thước xe, và gia tăng khả năng bảo vệ của lớp vỏ giáp. Thứ hai, tốc độ bắn của xe tăng tăng lên đáng kể. Thứ ba, nạp đạn tự động làm loại trừ nguy cơ xảy ra lỗi do yếu tố con người. Ngoài ra còn có các "nhược điểm": các viên đạn kích có thước tương đối nhỏ được đặt trong "băng chuyền", không có khả năng sử dụng các loại đạn có chiều dài lớn hơn. Và cho đến nay, nhược điểm chính của bộ nạp tự động vẫn chưa được khắc phục: khó khăn trong việc bổ sung đạn sau khi đã bắn hết đạn trong băng chuyền. Đối với lý do xe tăng trang bị AZ dễ bị tổn thương hơn, các nhà thiết kế Nga đã làm giảm đáng kể thông qua việc sử dụng hệ thống phòng vệ chủ động, các biện pháp đối phó quang điện tử và các công nghệ tiên tiến khác.

Phần lớn các xe tăng theo trường phái phương Tây không đượcc trang bị AZ, đội xe gồm bốn thành viên, bao gồm cả người nạp đạn. Anh ta thường ngồi bên cạnh và đối mặt với khẩu pháo, tự tay rút ra một viên đạn cần thiết (thường là một phát bắn đơn nhất) từ chỗ chứa, đẩy vào nòng súng và thông báo cho chỉ huy về việc sẵn sàng khai hỏa.

Những ưu điểm của phương pháp này cũng rất rõ ràng. Tất cả các viên đạn đều nằm trong khoang chứa, tách riêng ra khỏi đội xe, làm tăng tỷ lệ sống sót nếu bị đối phương bắn trúng. Không có hạn chế trong việc sử dụng đạn có kích thước dài. Ngoài ra, thành viên thứ tư của đội xe giúp thêm cho việc bảo trì máy móc và tăng tốc độ nạp đạn (hai cánh tay phụ thêm sẽ luôn có ích). Tuy nhiên, "khuyết điểm" cũng có nhiều. Đầu tiên, người nạp đạn có thể mệt mỏi về thể chất, sử dụng ít hơn một nửa cơ số đạn, sẽ ảnh hưởng xấu đến tốc độ bắn. Thứ hai, khi lái một chiếc xe vượt địa hình gồ ghề, thao tác trong không gian rất chật hẹp, lính tăng có thể bị những chấn thương lãng xẹt. Thứ ba, những chiếc xe tăng "bốn thành viên" có tháp pháo khá lớn, khiến chiếc xe dễ bị đối phương phát hiện hơn.

Theo kinh nghiệm trong các cuộc xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, trong các cuộc đấu tăng, đội xe nào hiểu rõ về trang bị của mình, sử dụng một cách hiệu quả, khéo léo tương tác với các xe tăng và lực lượng khác, bắn chính xác hơn, sẽ giành chiến thắng cuối cùng. Và, tất nhiên, cả những người có thần kinh mạnh mẽ, hiểu rõ lý do tại sao, và chiến đấu về điều gì. Còn việc nạp đạn vào nòng pháo xe tăng bằng cách nào trở nên không còn quá quan trọng nữa.

Thảo luận