Các cụ ta có câu "Ăn mày cửa Phật" — một thành ngữ chỉ hành vi lương thiện của những người do hoàn cảnh phải vào nương nhờ nơi chùa chiền hoặc kiếm chút ăn độ nhật. Tương tự với hành vi này, người lên chùa để "xin lộc rơi, lộc vãi".
Những câu đó bộc lộ bản chất khiêm nhường của người thành tâm, đó là từ ngữ của xứ thiền.
Thế nhưng, cửa phật ngày nay dường như đang trở thành một nơi hái ra tiền với nhiều người khi dịch vụ đi kèm với chùa đang công nhiên thu tiền từ người hành hương bái phật.
Những "siêu dự án" về xây chùa, xây cơ sở thờ tự của doanh nghiệp tư nhân Xuân Trường thời gian gần đây khiến dư luận, các nhà khoa học, chuyên gia kinh tế đã bày tỏ sự lo lắng và đặt ra câu hỏi:
Những cơ sở thờ tự đang phát triển một cách ồ ạt thời gian gần đây tại nhiều vùng trên cả nước có giúp gì cho đời sống của nhân dân hay không?
Có mang lại nguồn thu cho ngân sách cho nhà nước tương xứng với diện tích đất doanh nghiệp được cấp không, hay doanh nghiệp hưởng lợi nhiều nhất?
Theo Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Pháp luật Việt Nam không có cơ sở tôn giáo, chùa chiền nào thuộc sở hữu tư nhân. Các hoạt động thương mại hóa các hoạt động tâm linh đều đi ngược với giáo lý nhà phật.
Các khu đất được giao cho doanh nghiệp để xây dựng khu du lịch đều có gắn yếu tố tâm linh, nó cũng đang có biểu hiện mập mờ công, tư, thậm chí đang có biểu hiện lách luật để trục lợi.
Theo thông tin từ phía Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Ninh Bình, trong dự án Khu du lịch sinh thái Tràng An có khu tâm linh chùa Bái Đính do doanh nghiệp Xuân Trường xây dựng.
Qua nhiều lần điều chỉnh đến ngày 9/4/2008 dự án này được điều chỉnh diện tích lên đến 2.68,53 ha tổng mức đầu tư là 2.614 tỷ đồng. Đến ngày 15/5/2015, dự án tiếp tục được bổ sung thêm 18 ha tổng đầu tư và vốn đầu tư 17.780 tỷ đồng.
Không chỉ khu sinh thái Tràng An có diện tích lên đến hàng ngàn héc-ta, khu du lịch Tam Chúc — Ba Sao (Hà Nam) lấy tới 5.100 héc-ta; Khu du lịch Hồ Núi Cốc (Thái Nguyên) lấy 18.940 héc-ta; Khu du lịch tâm linh tổng hợp đảo Cái Tráp (Hải Phòng)… cũng đều gắn với doanh nghiệp Xuân Trường.
Những dự án này đều có những khu tâm linh với những ngôi chùa hoặc tháp Phật giáo rất lớn.
Và dường như những ngôi chùa trong các dự án du lịch ấy chính là một điểm nhấn rất quan trọng để thu hút hàng vạn du khách, là cơ hội để doanh nghiệp kiếm lời thông qua nhiều dịch vụ khác nhau.
Tuy vậy, các dịch vụ đi kèm do doanh nghiệp tổ chức "bao vây" quanh chùa đang khiến người ta cảm thấy có sự mập mờ "công — tư".
Đến với chùa Bái Đính bái phật không có gì là miễn phí vì tất cả được tận thu bởi các dịch vụ khác nhau do doanh nghiệp bày ra.
Ma trận dịch vụ bắt đầu từ vé gửi xe (40 nghìn đồng với ô tô, 15 nghìn đồng với xe máy). Vị trí để xe cách chùa tới gần 4km nên buộc du khách phải mua vé xe điện (khứ hồi) là 60 nghìn; dịch vụ hướng dẫn viên từ 300 — 500 nghìn; để vào được bảo tháp bái phật cũng phải trả 50 nghìn mua vé và thậm chí ngay cả đi vệ sinh cũng phải trả tiền.
Đến nơi cửa Phật còn phải mua vé là hình ảnh hết sức phản cảm, nhưng thực tế ấy đã và đang diễn ra khi doanh nghiệp đang thu tiền ở chốn tâm linh một cách rất trần trụi theo kiểu "tiền trao cháo múc".
Những kiểu móc túi du khách từ dịch vụ trong chùa đang khiến người ta đặt câu hỏi doanh nghiệp Xuân Trường xây chùa to, rước phật lớn về để làm gì?
Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Trung Lương — Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Du lịch: "Lẽ thường, không ai kinh doanh trên lĩnh vực tâm linh. Cũng không thể có chuyện doanh nghiệp chấp nhận bỏ "tiền tấn" ra đầu tư mà không có lãi…".
Kiểu dựa vào chùa để làm ăn, kiếm lời dường như đang rất thịnh hành thời gian gần đây. Đành rằng doanh nghiệp đầu tư vào làm du lịch thì cũng phải tính tới giá trị kinh tế.
Thế nhưng, "ăn mày cửa Phật", nhặt lộc rơi, lộc vãi cũng vì mục đích kinh tế đấy mà nó an nhiên, thánh thiện biết bao nhiêu, thì những kiểu làm ăn dựa vào cửa Phật để kiếm lợi đang khiến người ta cảm giác niềm tin của mình bị biến thành phương tiện lợi dụng và bị móc túi một cách công nhiên mà chẳng biết trách ai.
Bên cạnh đó, chính đại diện nhà chùa vẫn đang kêu khó vì phải duy trì hoạt động một cơ sở thờ tự hoành tráng với hàng trăm con người đang lao động, mỗi năm phải mất ngót trăm tỷ đồng kinh phí.
Nhà chùa kêu khó nhưng doanh nghiệp vẫn thu tiền du khách rất… bình thường.
Cố Trưởng lão Thích Thông Lạc (Viện trưởng Tu Viện Chơn Như) đã từng nói: "Vì lấy con người làm gốc, nên Phật giáo phải xây dựng con người. Xây dựng con người để trở thành những kỳ quan thế giới bằng chất liệu đức hạnh không làm khổ mình, khổ người và khổ tất cả chúng sanh….
Đại gia đang xây chùa to, chùa lớn để tạo hiếu kì và lợi dụng đức tin của phật tử để kiếm lời?
Hơn 50 người nhận lương chỉ để viết công đức
Thượng toạ Thích Minh Quang, phó trụ trì chùa Bái Đính nói: "Toàn bộ mấy chục người để viết công đức đều phải trả lương hết. Tất cả là hơn 50 người, được trả lương hàng tháng, mua bảo hiểm bình thường. Trước Tết lương của những người này là 4 triệu đồng/tháng, vừa rồi mới tăng lên 4,5 triệu đồng/tháng. Người viết công đức rất là vất vả, người ta phải ngồi rất nhiều…".