Khẳng định nhà thờ Bùi Chu (huyện Xuân Trường, Nam Định) là một di sản kiến trúc nghệ thuật và văn hóa độc đáo không nơi nào ở Việt Nam có được, xứng đáng thuộc hàng di sản kiến trúc cấp quốc gia, mấy ngày qua trên mạng xã hội và cả trong những công việc thực tế, một số kiến trúc sư đã lên tiếng kêu gọi bảo vệ khẩn cấp nhà thờ này.
Một nhóm kiến trúc sư đã trực tiếp đến khảo sát tại nhà thờ Bùi Chu trong hai ngày 29 và 30-4, dưới sự "giám sát online" từ TS.KTS Nguyễn Thị Hạnh Nguyên tại ĐH Kiến trúc TP.HCM và Ths. KTS Cao Thành Nghiệp.
Họ đã kết luận công trình chỉ hư hỏng nhẹ, phần mái bị thấm dột, trần mái một số chỗ bong tróc nhưng kết cấu khung chịu lực còn tốt, đảm bảo khả năng chịu lực lâu dài nếu được gia cố thêm.
Ngoài ra, chuyện tường ngoài nhà rêu mốc vì lâu năm không được tu sửa là việc có thể khắc phục đơn giản.
Nhóm kiến trúc sư này cùng với hơn 20 kiến trúc sư, nhà bảo tồn trên khắp cả nước đã cùng ký đơn đề nghị cứu xét về nhà thờ Bùi Chu gửi tới Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện và chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Phạm Đình Nghị.
Họ kiến nghị Thủ tướng xem xét chỉ đạo tạm dừng việc phá dỡ di sản, chờ đánh giá toàn diện của Hội đồng di sản quốc gia.
Trước đó, thông tin được xác nhận từ lãnh đạo địa phương và từ phía nhà thờ Bùi Chu đều cho thấy nhà thờ có tuổi đời 134 năm này đang được lên kế hoạch hạ giải để xây mới trong tháng 5.
Các cha và giáo dân cũng như chính quyền địa phương đều cho rằng việc xây mới nhà thờ là cần thiết bởi nhà thờ hiện tại đã xuống cấp, có thể gây ra tai nạn nguy hiểm cho giáo dân.
Trả lời Tuổi Trẻ Online qua điện thoại, một cha xứ của giáo phận Bùi Chu (đề nghị không nêu tên) xác nhận theo kế hoạch, nhà thờ sẽ được hạ giải để xây công trình mới có hình dạng như công trình cũ, chỉ thay đổi vật liệu cho bền hơn, bởi nhà thờ đã xuống cấp và chật hẹp so với nhu cầu của lượng giáo dân ngày càng tăng lên.
Vị linh mục này cũng cho rằng đây là việc của nhà thờ và giáo dân, không cần thiết trả lời trên báo chí.
Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ Online, hiện nhà thờ Bùi Chu vẫn mở cửa đón giáo dân và du khách thập phương, nhưng bên cạnh nhà thờ đã dựng lán trại và các toán thợ đang hăng hái thi công những những mảng chạm gỗ, nhiều cột gỗ lớn để làm trụ cho ngôi nhà thờ mới đã được tập kết trong lán cạnh nhà thờ.
Qua điện thoại, ông Đặng Ngọc Cường - chủ tịch UBND huyện Xuân Trường - xác nhận nhà thờ đã khởi công làm mộc từ mấy tháng nay, kế hoạch là trong tháng 5 sẽ hạ giải nhà thờ cũ để xây nhà thờ mới trên nền cũ, cơ bản như thiết kế của nhà thờ cũ.
Theo ông Cường, từ năm 2016, các cha ở tòa giám mục Bùi Chu đã làm thủ tục xin cấp phép xây dựng, nhưng do quá trình chuẩn bị chưa kịp nên chưa làm được ngay. Năm 2018, họ xin gia hạn cấp phép xây dựng và Sở Xây dựng tỉnh Nam Định đã chấp thuận.
Theo ông Cường, về mặt quản lý nhà nước thì họ đã làm đủ thủ tục.
"Nhà thờ xuống cấp nhiều lắm rồi, mái sắp sập, tường nứt, cột thì rỗng. Chủ trương xây dựng lại nhà thờ này đã có từ nhiều năm nay. Họ đã làm đúng quy định chứ không có vấn đề gì ở đây. Nhà thờ đã trên 130 năm tuổi thì làm gì có cái gì không xuống cấp nữa. Nhà thờ là nơi sinh hoạt công cộng mà mái có nguy cơ bị sập thì người ta phải làm thôi", chủ tịch UBND huyện Xuân Trường nói.
"Người ta làm rất đàng hoàng và chính đáng. Người ta có cả hội đồng linh mục mấy trăm người bàn bạc cả mấy năm nay rồi chứ đâu phải ngày một ngày hai mà quyết định được".
Theo chủ tịch UBND huyện Xuân Trường, giáo dân Bùi Chu đều ủng hộ quyết định xây mới nhà thờ Bùi Chu.
Theo Ths. KTS Cao Thành Nghiệp - giám đốc Ban quản lý dự án trùng tu trụ sở Tòa án nhân dân TP.HCM, công trình nhà thờ chính tòa Bùi Chu có tuổi đời tương đương với Nhà thờ Lớn ở Hà Nội và Nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn, có giá trị lớn về kiến trúc, xã hội, công nghệ xây dựng, lịch sử phát triển đô thị.
Những hình oval 3 lá trên trần là biến thể của Thiên Chúa giáo, không thấy ở các nhà thờ Việt Nam, với nhiều chi tiết cầu kỳ là dấu ấn nhận biết ngôi thánh đường này. Hình ảnh này vừa thể hiện đường nét baroque cổ kính, vừa thể hiện nét phương Đông, tạo ra không gian đa dạng, phù hợp với nơi chốn mà nó tồn tại.
Trần nhà thờ chủ yếu làm bằng vật liệu địa phương, trong đó có dùng vôi rơm tạo những vòm cong thoáng nhẹ, phù hợp với khí hậu nhiệt đới miền Bắc.
Công nghệ xây dựng của công trình này cũng rất đặc sắc với khung nhà bằng tường gạch chịu lực kết hợp những hàng cột gỗ lim đặt trên những bệ đá điêu khắc tinh xảo. Trần được làm bằng hỗn hợp vôi rơm và vật liệu địa phương để tạo độ bền và nhẹ.
Hơn nữa, giáo phận Bùi Chu được công nhận là giáo phận đầu tiên ở Việt Nam (năm 1533), nhà thờ chính tòa Bùi Chu với lịch sử 134 năm càng cần phải được bảo tồn như một di tích lịch sử quan trọng.