Vùng Irkutsk đã ban bố chế độ tình trạng khẩn cấp vào ngày 28 tháng 6, tuy nhiên các nhân chứng khẳng định rằng mực nước các con sông bắt đầu dâng cao từ trước đó hai ngày. Chẳng hạn, hôm 26 tháng 6, các ngôi làng ở quận Taishetsky đã bị ngập một phần, cùng trong ngày quận Nizhneudinsky chìm trong nước lụt. Nặng nhất là huyện Tulunsky: ngày 28 tháng 6, vỡ toang con đập trên sông Iya. Chỉ chưa đầy hai giờ, cả thành phố Tulun bị vùi dưới mấy mét nước dữ. Những căn nhà gỗ trôi vùn vụt theo đúng nghĩa đen, còn những tòa nhà cao tầng chỉ nhô lên khỏi mặt nước từ tầng ba.
Mặc dù trên trang web của Tòa thị chính cứ hai giờ một lần cập nhật tư liệu mới về mực nước trên các con sông, thế nhưng số liệu thống kê không thể hiện rõ cảnh thảm họa thực tế. Không chỗ nào có thông tin rằng nước sẽ sớm vượt qua điểm giới hạn và ùa vào thành phố, nhấn chìm mọi thứ xung quanh. Ngay cả những tòa nhà cao tầng nằm cách xa dòng sông cũng nằm dưới nước sâu hơn 10 mét.
Cư dân bản địa của các khu vực bị ngập lụt đồng loạt tuyên bố chưa bao giờ từng thấy một trận lụt ghê gớm như vậy trong đời, chính vì thế mà không ai nghĩ đến chuyện sơ tán kịp thời.
"Tôi đã theo dõi tình hình kể từ ngày 27 tháng 6, nhưng các chỉ số không nghiêm trọng. Cũng không có mưa lớn. Tôi nhìn thấy nước chảy đến trạm xe buýt thành phố, nhưng khu vực này năm nào cũng bị ngập nên chẳng ai đặc biệt lo lắng. Khi nước tràn đến nhà máy chế biến thực phẩm ở gần nhà tôi thì đã trở nên thật đáng sợ…Vô số bọ và nhện chạy hoảng loạn tránh nước, y như trong phim kinh dị. Để phòng xa tôi gửi các con sang nhà bà ngoại. Lúc nửa đêm tòa nhà đối diện bị ngập, sau mươi phút thì ngắt điện. Tôi sợ quá, ôm con mèo bước xuống sân – chao ơi, nước đã ngập ngang thắt lưng. Sau hai giờ nữa, mọi nẻo đường và lối ra vào bị nhấn chìm. Mãi ba ngày sau tôi mới có thể trở lại căn hộ của mình", - một nữ cư dân sống trong tòa nhà cao tầng bị ngập nước ở Tulun thừa nhận với phóng viên Sputnik.
Những người bị thiệt hại vì lũ lụt được trả tiền. Trao tay là 10 nghìn rúp (cỡ 160 USD). Những ai không may mất toàn bộ tài sản cũng nhận tiền. Đã tính toán thiệt hại sơ bộ hiện tại chỉ về đường xá và nông nghiệp đã vào khoảng 1 tỷ rúp.
Trận lụt bao trùm Irkutsk là kinh khủng nhất trong toàn bộ lịch sử khu vực này. Theo dữ liệu của cơ quan Khí tượng- Thủy văn “Rosgidromet”, năm 1902 có trận lụt, nước ngập 8-9 mét. Năm 1937 - 8,5 mét, năm 1980 - 9 mét, năm 1984 - 11 mét. Năm 1996, nước dâng cao 8,8 mét. Nhưng bây giờ mức ngập đã đến 14 mét (ở Tulun).
Tình hình ở vùng Irkutsk vẫn rất gay cấn. Tại cuộc họp với Tổng thống Vladimir Putin, ông Maxim Yakovenko đứng đầu “Rosgidromet” đã cảnh báo rằng hiện còn quá sớm để thư giãn: vào ngày 6-7 dự báo có mưa, tức là có thể phải đối phó với mức nước mới dâng lên trên sông.
Các chuyên viên từ ĐHTH Quốc gia Irkutsk nói với nhà báo Sputnik rằng lũ lụt thảm khốc là do diễn biến bất thường của các quá trình khí quyển trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu và khu vực.
"Sau khi phân tích bản đồ dự báo thời tiết và khái quát quy mô chung, chúng tôi đi đến kết luận rằng ở các khu vực phía tây của vùng Irkutsk tồn tại tình huống độc đáo – có sự tương hỗ chặt chẽ của ba khối không khí: Bắc Cực, cận nhiệt đới và không khí ẩm từ Thái Bình Dương cực kỳ hiếm gặp ở khu vực hạ và trung lưu” , - PGS-TS Inna Latysheva từ Khoa Khí tượng và Vật lý Địa cầu bình luận.
Bà cho biết, không cần nghi ngờ gì, có khả năng khá cao là sẽ tái diễn lũ lụt như vậy cũng như thời kỳ khô hạn trong tương lai.
“Kết hợp của thời kỳ khô hạn và ẩm ướt dị thường đã trở thành một đặc điểm của thời đại chu trình kinh tuyến ở Siberia. Sự bất ổn của các quá trình này đang gia tăng, tương ứng, sẽ ngày càng khó dự đoán hơn nữa", - chuyên gia khoa học nhấn mạnh.
Tuy nhiên, người dân địa phương có phương án đánh giá riêng. Họ tin chắc rằng nguyên nhân thảm họa không phải do mưa lớn hay nóng lên toàn cầu, mà là do sự chểnh mảng vô trách nhiệm tầm thường của con người. Tất cả những bất hạnh gắn với con đập trên sông Iya, xây dựng sau trận nước ngập năm 2006. Khi đó, do thiên tai 267 ngôi nhà và đất đai tư nhân, cũng như 6 cây cầu đã bị thiệt hại. Tulun được xếp vào chương trình Liên bang "Bảo vệ cư dân khỏi nước lũ và củng cố tuyến bờ biển".
Năm 2008, trước ống kính camera, Thị trưởng Tulun cam đoan với dân rằng con đập mới sẽ đứng vững …100 năm! Thế nhưng chỉ đến năm 2019 nó đơn giản là bị nước cuốn phăng. Trong cuộc đàm đạo với phóng viên Sputnik, một cư dân thành phố bày tỏ quan điểm rằng công trình xây dựng với đầy rẫy lỗi vi phạm, vì thế con đập không chịu nổi sức nước và bị đánh sập. Trong khi đó, Viện Công tố Irkutsk đưa ra tuyên bố khác: Cơ quan giám sát pháp luật cho rằng ở quận Taishetsky thiếu vắng tổ hợp toàn diện để cảnh báo cho cư dân về tình trạng bất thường khẩn cấp sắp xảy ra. Cũng cần lưu ý rằng chính quyền huyện đã không tự chủ động tổ chức việc sơ tán dân sau khi nhận thông tin về cảnh nước lụt ngập các tòa chung cư.
Địa bàn Krasnoyarsk lân cận với vùng Irkutsk cũng bị thiệt hại vì thiên tai. Sau những cơn mưa, nước sông Kan tràn bờ, làm ngập thành phố Kansk và các quận huyện bao quanh. Theo dữ liệu của cơ quan Tình trạng khẩn cấp khu vực, nước ngập 137 căn nhà và 238 khu đất nhà nghỉ ngoại ô. Người từ khu vực nguy hiểm được sơ tán, họ được bố trí vào Trung tâm lưu trú tạm thời hoặc ở nhờ người thân.